به گزارش «فرهیختگان»، تقویت رابطه بین صنعت و دانشگاه به‌عنوان یکی از عوامل مهم تحقق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در سال جهش تولید از موضوعات مهمی است که این روزها در دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی دنبال می‌شود. در این میان نمی‌توان نقش مراکز تحقیقاتی را نادیده گرفت، چراکه این مراکز ضمن تکمیل حلقه اتصال صنعت و دانشگاه با ایجاد بستر به‌منظور انجام تحقیقات کاربردی نسبت به رفع نیازهای فناورانه کشور گام برمی‌دارند. دانشگاه آزاد اسلامی، تاکنون مراکز تحقیقاتی زیادی را راه‌اندازی کرده و در جدیدترین برنامه خود قرار است همزمان با هفته پژوهش که با شعار «پژوهش و فناوری در خدمت جهش تولید» برگزار می‌شود، پنج مرکز تحقیقاتی دیگر نیز افتتاح کند.
عبدالله محمدی، مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات این مراکز تحقیقاتی سخن گفت. به گفته او مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی واحد کرج، مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام، مرکز تحقیقات توسعه فناوری، بهره‌وری و کارآفرینی واحد زنجان، مرکز تحقیقات فناوری بتن واحد بیرجند، پنج مرکز تحقیقاتی جدیدی هستند که همزمان با هفته پژوهش افتتاح خواهند شد.
مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی واحد کرج
بسیاری از محصولات بیوتکنولوژی به عنوان مواد اولیه در صنایع دیگر استفاده می شوند و یا تولیدات بیوتکنولوژی در راه اندازی خط تولید صنایع دیگر نقش دارند. از مهمترین صنایع مرتبط با محصولات بیوتکنولوژی می توان به صنایع دارویی، صنایع چرم، صنایع نساجی، صنعت نفت، صنایع شوینده، صنایع بهداشتی و آرایشی و... اشاره کرد. به گفته مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی از آنجا که تعداد زیادی از این صنایع در سطح استان البرز فعالیت دارند، تولید مواد اولیه موردنیاز این صنایع که عموما با ارز از خارج از کشور وارد می شود می تواند باعث رونق و شکوفایی و همچنین کاهش هزینه های تولید و کارآفرینی شود.
محمدی توضیح داد: «بخشی از مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی به استفاده از محصولات بیوتکنولوژی تولیدشده و کاربرد آن در رشد سلول های بنیادین می پردازد. این محصولات بیوتکنولوژی که عموما از آن به عنوان بستر برای تکیه گاه و مواد بیولوژیک برای ایجاد تمایز در سلول های بنیادین استفاده م یشود، باعث می شوند در کنار توسعه محصولات جدید و پیشرفته، تحقیقات علمی کاملا به روزی در زمینه سلول های بنیادین و مهندسی بافت انجام شود که منجر به تولید علم وفناوری خواهد شد.»
او با بیان اینکه نظیر این مرکز تحقیقات در استان تهران می توان به پژوهشگاه رویان اشاره کرد، ادامه داد: «از زمینه های مهم فعالیت این مرکز تحقیقات می توان به تولید فرآورده های بیوتکنولوژی با بررسی کمی و کیفی و اصلاح روند تولید و خالص سازی و تاثیر محصولات بیوتکنولوژی مانند تولید پروتئین های نوترکیب، تولید و خالص سازی پروتئین ها، پلی ساکاریدها، لیپوپروتئین ها و پلیمرهای طبیعی اشاره کرد.»
او در ادامه اظهار کرد: «از دیگر زمینه های فعالیت این مرکز می توان به کشت سلول بافت انسانی با جداسازی سلول های بنیادین و تاثیر محصولات بیوتکنولوژی روی تمایز و تکثیر این سلول ها، تمایز هدفمند ایجاد ساختارهای بافت مصنوعی، توسعه مواد زیست سازگار برای استفاده در ساخت بافت اشاره کرد. »
به گفته مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی، تاسیس آزمایشگاه استاندارد کشت سلول، تولید مواد اولیه محیط کشت(عصاره مخمر)، تولید رنگ فلورانس و برگزاری نشست های علمی بین رشته ای و برگزاری کارگاه های تخصصی برای آشنایی با فناوری های نوین و به روز نیز از اهداف این تاسیس مرکز تحقیقات است.
آنطور که او گفته است، در این مرکز تحقیقات دو هسته پژوهشی با عنوان بیوتکنولوژی و سلول و مهندسی بافت فعالیت دارند.
مرکز تحقیقات توسعه فناوری، بهره وری و کارآفرینی واحد زنجان
مرکز تحقیقات توسعه فناوری، بهره‌وری و کارآفرینی واحد زنجان از دیگر مراکزی است که همزمان با هفته پژوهش افتتاح خواهد شد. مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «با ایجاد این مرکز تحقیقات انجام پژوهش‌های متمرکز در زمینه‌های مرتبط و تولید علم و محصول دانش‌بنیان در راستای جوابگویی به نیازهای جامعه و ارتباط با سایر مراکز تحقیقاتی و ارگان‌ها، امکان تولید محصول مرتبط با حوزه بهره‌وری، نوآوری و کارآفرینی و ارائه آنها به بازار وجود دارد.»
او ادامه داد: «در استان زنجان فقط این مرکز تحقیقات در این زمینه وجود دارد اما در سطح کشور مرکز تحقیقات صنایع بهره‌وری دانشگاه امیرکبیر، مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران، مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه علامه طباطبایی نیز فعالیت دارند.»
محمدی درخصوص مهمترین توجیهات علمی راه‌اندازی این مرکز تحقیقات نیز گفت: «انجام تحقیقات کاربردی در زمینه‌ای مرتبط، فراهم کردن تجهیزات و محیط مناسب برای انجام پژوهش‌ها، انجام پژوهش‌های متمرکز در زمینه‌های مرتبط به‌منظور تولید علم و محصولات دانش‌بنیان از مهمترین توجیهات علمی راه‌اندازی این مرکز است. همچنین کوشش برای جلب همکاری مراکز علمی و جذب اعتبارات خارج از دانشگاه و تعیین دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان به‌عنوان قطب بهره‌وری و کارآفرینی کشور به‌عنوان یک برند معتبر برای دانشگاه از دیگر توجیهات علمی راه‌اندازی مرکز تحقیقات توسعه فناوری، بهره‌وری و کارآفرینی واحد زنجان است.»
به گفته او تربیت نیروی انسانی محقق و کارآمد و کارآفرین و بسترسازی برای همکاری و ارتباط با سایر سازمان‌های همکار نیز از مهمترین توجیهات آموزشی راه‌اندازی این مرکز تحقیقات است.
مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه حمل‌ونقل هوشمند و مدیریت ترافیک هوشمند از توجیهات اقتصادی راه‌اندازی این مرکز است، اضافه کرد: «سیستم‌های امنیتی هوشمند، خانه‌های هوشمند، بهینه‌سازی وضعیت موجود سازمان‌ها و خطوط تولید یا به‌روزرسانی تجهیزات با هوشمندسازی آنها و عارضه‌یابی و بهبود فرآیندهای سازمانی و هوشمندسازی آنها از مهمترین توجیهات اقتصادی است. البته سیستم‌های هوشمند و هوشمندسازی تجهیزات دارویی(هواساز، تجهیزات تولید دارو و سیستم‌های هوشمند) و ارائه خدمات مشاوره بهره‌وری، نوآوری، کارآفرینی و مالکیت فکری(ثبت اختراع، طرح صنعتی و علائم تجاری) به مجموعه‌های بزرگ صنعتی و دانشگاهی از دیگر دلایل اقتصادی است که موجب راه‌اندازی این مرکز تحقیقات شد.» به گفته محمدی در این مرکز تحقیقات دو هسته پژوهشی بهره‌وری و نوآوری و کارآفرینی فعال هستند.
مرکز تحقیقات فناوری بتن واحد بیرجند
مرکز تحقیقات فناوری بتن واحد بیرجند پنجمین مرکز تحقیقاتی است که همزمان با هفته پژوهش افتتاح می‌شود. امروزه بتن به‌عنوان پرمصرف‌ترین مصالح بشر نقش بسیار پررنگی در اقتصاد جوامع و کشورها ایفا می‌کند؛ پیدایش سیمان و صنعت بتن با پیدایش عصر صنعتی تقریبا یکسان بوده و شاید بتوان گفت بتن یکی از بازیگران اصلی در شکل‌گیری تمدن امروزی بشری است، با این رویکرد می‌بینیم که کیفیت بتن چه نقش بزرگی در اقتصاد یک کشور دارد. از آنجا که عمر سازه‌ها علاوه‌بر مسائل اقتصادی تاثیر مستقیم بر محیط‌زیست دارد، امروزه سعی بر این است با انجام تحقیقات و پژوهش‌های بنیادی به این مهم دست یابیم.
محمدی در این‌باره گفت: «امروزه کیفیت بتن در ایران وضعیت مطلوبی ندارد؛ مهمترین کلید موفقیت سازمان‌ها مدیریت به‌همراه برنامهریزی منطقی است و در پرتو برنامهریزی استراتژیک جهت‌گیری آینده یک سازمان به‌خوبی تبیین می‌شود. راه‌اندازی مرکز تحقیقات فناوری بتن همسو با اهداف کلان دانشگاه به ارتقای دانش تکنولوژی بتن و دوام سطح منطقه‌ای و ملی و به ارتقای دانشگاه کمک خواهد کرد.»
او در ادامه اظهار کرد: «این مرکز تلاش می‌کند با گسترش فعالیتهای پژوهشی کاربردی مرتبط با بتن الگوی مناسبی برای سایر مراکز تحقیقاتی باشد و امیدواریم در آینده به‌عنوان قطب تحقیقات بتن شرق کشور مطرح شود.»
او درخصوص مهمترین ماموریت‌های این مرکز نیز توضیح داد: «تحقیق و توسعه بتن پایدار، تولید بتن با دوام و مقاومت بالا براساس مصالح بومی و رفع چالش‌های موجود در منطقه و کشور در زمینه صنعت بتن ازجمله ماموریت‌هایی است که در مرکز تحقیقات فناوری بتن واحد بیرجند دنبال می‌شود.»
به گفته محمدی انجام پروژههای تحقیقاتی برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های تخصصی، انجام پروژههای ملی جهت رفع معضلات نهادهای دولتی و خصوصی و ارائه خدمات دانش‌بنیان در زمینه فناوری بتن از دیگر ماموریت‌های این مرکز خواهد بود. مرکز تحقیقات فناوری بتن دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند اهدافی را نیز دنبال می‌کند.
مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درباره این اهداف نیز گفت: «افزایش بهره‌وری سازه‌ها و توجه به دوام بتن به‌ویژه محیط خورنده و افزایش مقاومت فشاری بتن در جهت عملکرد مناسب لرزه‌ای و افزایش عمر مفید ساختمان‌ها از اهدافی است که در این مرکز دنبال می‌شود. همچنین افزایش کیفی بتن‌های مصرفی در ساخت‌وساز و افزایش رده مقاومت مشخصه بتن در طراحی سازه‌های بتنی با اطمینان از انطباق بتن‌های آماده مصرفی در پروژه‌ها با رده مشخصه طراحی نیز از دیگر اهدافی است که در این مرکز تحقیقات به آن توجه شده است.»
او در پایان اضافه کرد: «همچنین ارتقای فرآیند کنترل کیفیت و ارزیابی سازه‌های بتنی، کاهش خطر ریسک سازه‌ها در برابر آسیب‌های زلزله به‌ویژه در سازمان‌های بااهمیت بالا نظیر مدارس و بیمارستان‌ها و کاهش آلودگی و مصرف انرژی ناشی از تولید سیمان‌های پرتلند با بهینه‌سازی مصرف سیمان و توسعه تولید و فرهنگ‌سازی مصرف سیمان‌های آمیخته از دیگر موضوعاتی است که در مرکز تحقیقات بتن واحد بیرجند دنبال خواهد شد.»
مرکز تحقیقات آیندهپژوهی در علم‌وفناوری استان ایلام
آیندهپژوهی (Futures studies) شامل مجموعه تلاش‌‌هایی است که با جست‌وجوی منابع، الگوها و عوامل تغییر یا ثبات، به تجسم آینده‌های بالقوه و برنامهریزی برای آنها می‌‌پردازد. آیندهپژوهی بازتاب‌دهنده چگونگی زایش واقعیت «فردا» از دل تغییر (یا ثبات) «امروز» است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، تغییرات پرشتاب این روزهاست. تغییرات فناوری که تغییر در دیگر جنبه‌‌های زندگی را به‌دنبال دارد، افزایش روزافزون وابستگی متقابل کشورها و ملل، تمرکززدایی جوامع و نهادهای موجود که به‌دلیل گسترش فناوری اطلاعات، شتاب بیشتری پیدا کرده است و... موجب شده دولت‌ها، کسب‌وکارها، سازمان‌ها و حتی مردم لزوم درک بهتری از «تغییرات» و «آینده» متوجه شوند. آینده اساسا دارای عدم قطعیت است؛ با این همه آثار و رگه‌‌هایی از اطلاعات و واقعیت‌‌ها که ریشه در گذشته و اکنون دارند، می‌‌توانند رهنمون ما به آینده باشند. بنابراین باید گفت ادامه تصمیم‌‌گیری‌ها براساس تجارب گذشته، باعث غفلت از رصد تغییرات آتی خواهد بود.
مرکز تحقیقات آیندهپژوهی در علم‌وفناوری استان ایلام نیز در همین راستا راه‌اندازی شده است. این مرکز اهداف را دنبال می‌کند که چشم‌‌اندازسازی، تجسم و ایجاد تصویری غنی و البته نه‌چندان دقیق از آینده و تجزیه و تحلیل روند تغییرات علم‌وفناوری از مهمترین اهداف آن است. همچنین تدوین برنامه‌های راهبردی متناسب با تغییرات شتابان علم‌وفناوری، پیشگیری از بحران‌های احتمالی در زمینه‌های مختلف و همسوسازی فعالیتهای کسب‌وکار با تغییرات علم‌وفناوری از دیگر اهدافی است که در این مرکز دنبال می‌شود. مرکز تحقیقات آیندهپژوهی در علم‌وفناوری استان ایلام، یک‌سری توجیهات علمی، آموزشی و اقتصادی با رویکرد تجاری‌سازی نیز دنبال می‌کند که در جداول زیر به آنها اشاره شده است.
مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص مهمترین زمینه انجام تحقیقات و پژوهش در این مرکز تحقیقات توضیح داد: «همکاری با نهادهای اجرایی و سازمان‌ها و ادارات برای تهیه و تدوین برنامه‌های راهبردی آیندهپژوهی با محوریت علم‌وفناوری و انجام طرح‌های پژوهشی متناسب با نیاز ادارات و سازمان‌های دولتی و خصوصی در زمینه‌های آیندهپژوهی با محوریت مدیریت صنعت، تجارت و کارآفرینی از مهمترین زمینه‌های انجام تحقیقات در این مرکز است.»
او اضافه کرد: «همچنین برگزاری دوره‌های ضمن خدمت آموزشی با محتوای آیندهپژوهی در صنعت، بازرگانی و کارآفرینی، همکاری با سازمان‌های مرتبط با این موضوع مانند صنعت، معدن و تجارت، مخابرات، کشاورزی و بانک‌ها و همکاری در انجام پروژههای سایر مراکز و موسسات آموزش عالی در زمینه فناوری و صنعت، تجارت و کشاورزی از دیگر زمینه‌های انجام تحقیقات و پژوهش در این مرکز تحقیقات است.» به گفته محمدی در این مرکز تحقیقات دو هسته پژوهشی توسعه و بهبود مدیریت صنعت و بازرگانی و علم‌وفناوری در صنعت و بازرگانی فعال هستند.
مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام
یکی دیگر از مراکز تحقیقاتی که قرار است در هفته پژوهش افتتاح شود، مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام است. با توجه به رویکرد جدید دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص ایجاد درآمدهای غیرشهریه‌ای، ایجاد این مرکز تحقیقات می‌تواند کمک موثری به احقاق این هدف و گام برداشتن دانشگاه آزاد استان ایلام در این راستا باشد. فراهم شدن بستری برای انجام واحدهای عملی و آزمایشگاهی دانشجویان با رشته‌های مرتبط نیز در همین راستا تعریف شده است. آزمایشگاه شیمی این مرکز تحقیقات قادر به آنالیز تمام پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و پساب است.
مدیرکل آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درباره این مرکز تحقیقاتی گفت: «ایجاد ارتباط نزدیک با تمام حوزه‌ها و دست‌‌اندرکاران صنعت آب کشور در زمینه‌های طراحی، اجرا و بهره‌‌برداری و ارائه راهکارهای موردنیاز مطابق با فناوری‌‌های نوین و استفاده از فناوری‌‌های نوین در مدیریت کمی و کیفی منابع آب در این مرکز تحقیقات انجام خواهد شد.»
او اضافه کرد: «ایجاد بستر مناسب برای انجام فعالیتهای تحقیقاتی و هدف‌‌گذاری‌‌های صحیح و همسو با نیازهای صنعت آب کشور و گسترش انجام پروژههای تحقیقاتی ملی و بستری برای انجام پروژههای واگذاری‌شده از طرف سازمان‌ها و ادارات ازجمله اهداف این مرکز تحقیقاتی است.»
محمدی گفت: «راه‌اندازی واحد تولیدی آب معدنی و آب آشامیدنی و استفاده از مرکز تحقیقات در جهت افزایش کیفیت و اعتلای توانمندی واحد تولیدی، برگزاری همایش‌های ملی و بین‌‌المللی تخصصی و ارائه خدمات مشاوره‌‌ای تخصصی در این مرکز تحقیقات انجام خواهد شد.» به گفته او در این مرکز تحقیقات دو هسته پژوهشی با عنوان آب و محیط‌زیست فعالیت دارند.
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار