به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، تحقیق و پژوهش به عنوان پایه‌های اصلی نظام آموزشی، در سراسر دنیا از اهمیت ویژه‌ای در سیاسگذاری‌های کلان اقتصادی هر کشور برخوردار است. درواقع کشورهای توسعه‌یافته با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه تحقیق و پژوهش راه دستیابی به رشد اقتصادی را کوتاه‌تر می‌کنند. لذا باید گفت که نقش پژوهش در توسعه پایدار امری غیرقابل انکار است و این تحقیق و پژوهش صرفا در یک حوزه، مدنظر نیست بلکه در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست، جامعه و... می‌تواند راهکارهای توسعه پایدار را در اختیار سیاستگذاران بگذارد. در این بین انتظار از دانشگاه آزاد اسلامی با دارا بودن بیش از30 درصد آموزش‌عالی کشور، متفاوت از سایر دانشگاه‌هاست. این مهم در رویکرد جدید دانشگاه آزاد به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است. امروز برای عملیاتی شدن پژوهش‌های دانشگاهی طرح‌های مختلفی نظیر طرح پایش در دانشگاه آزاد اسلامی درحال اجراست که به‌زعم کارشناسان و پژوهشگران می‌تواند تاثیر بسزایی در کاربردی شدن پژوهش‌های دانشگاهی داشته باشد. محمدمهدی نژادنوری، معاون پژوهشی وزارت علوم در دولت دهم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ضمن تایید این مطلب درخصوص روند فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه آزاد نکاتی را مطرح کرده که در ادامه می‌خوانید.
رشد فعالیت‌های تحقیقاتی دانشگاههای آزاد در سال‌های اخیر
محمدمهدی نژادنوری، معاون علمی و پژوهشی وزیر علوم در دولت دهم و دکتری الکترونیک و عضو هیأت‌علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» وضعیت فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی در دانشگاه آزاد را تشریح کرده و می‌گوید: «به‌واقع باید گفت که در گذشته و شاید تا کمتر از یک دهه، فعالیت‌های تحقیقاتی در دانشگاه آزاد چندان قابل دفاع و ارزشمند نبود. بلکه صرفا ظرفیت‌هایی برای پاسخ به حجم انبوهی از نیازهای آموزشی کشور ایجاد شده بود تا عطش تحصیلات دانشگاهی در جامعه اندکی سیراب شود. اما درواقع فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه هیچ برتری و مزیتی نداشت.»به گفته وی، از زمان تاسیس دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و توجه ویژه این دانشگاه به موضوعات پژوهشی، این رویه در سطح دانشگاههای آزاد نیز به مرور شکل گرفت و برخی از واحدهای دانشگاهی نیز در این زمینه به موفقیت‌های چشمگیری دست یافتند. نمونه بارز آن قهرمانی تیم رباتیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در لیگ جهانی و تبدیل شدن این دانشگاه به قطب رباتیک کشور بود.
وی ادامه می‌دهد: «سایر واحدهای دانشگاهی در سراسر کشور نیز در حوزه‌های مختلفی مانند عرصه پزشکی، فیزیک و مقالات علمی طی این سال‌ها دستاوردهای قابل دفاعی کسب کردند. حتی در مبحث مقالات، جمع واحدهای دانشگاه آزاد توانستند رتبه اول را در کشور از نظر تعداد مقالات بین‌المللی منتشر شده کسب کنند که این اتفاق نشان از جهش علمی دانشگاه آزاد در یک دهه اخیر دارد.»
هدفمند شدن پژوهش‌ها فواید فراوانی برای جامعه خواهد داشت
محمدمهدی نژادنوری معتقد است که در سیستم مدیریت جدید، رویکرد مدیران به توسعه مهارت، فناوری و تجاری‌سازی بسیار بیشتر بوده و مورد توجه مدیران این حوزه قرار گرفته است؛ هرچند به‌واسطه چالش‌های اقتصادی و عدم اختصاص بودجه و کمبود منابع مالی، این رویکرد، در عمل محقق نشده است، اما نباید از تغییراتی که در دانشگاه آزاد اسلامی و توجه به توسعه تحقیق و پژوهش اتفاق افتاده است، غافل بود.به گفته وی، یکی از اقدامات مهمی که در حوزه تحقیق و پژوهش در دانشگاه انجام شده است، هدفمند شدن پژوهش‌های دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری است. در این باره او افزود: «به عبارت دیگر ارائه موضوعات کلان در قالب پروژه‌های تقسیم شده میان دانشجویان اقدام شایانی است که موجب می‌شود بدنه علمی کشور، مسائل کلان و مهم را با تحقیق و پژوهش پیگیری کرده و به سرانجام برساند. به‌نظر می‌رسد این گام مهم در دانشگاه آزاد اسلامی علاوه‌بر ارتقای پایگاه‌های دانشی در کشور، فواید فراوانی نیز برای جامعه و مردم دارد. با ادامه این روند معتقدم که وضعیت پیش روی دانشگاههای آزاد اسلامی به‌مراتب درخشان‌تر از وضعیت کنونی
خواهد شد.»
تجاری‌سازی دستاوردهای دانشگاهی استحکام قابل‌توجهی پیدا کرده است
معاون علمی و پژوهشی وزیر علوم در دولت دهم معتقد است آنچه موجب شده دانشگاه آزاد در حوزه تحقیق و پژوهش موفقیت‌های قابل‌توجهی کسب کند، تغییر تفکر حاکم بر مدیران این دانشگاه است. درواقع در یک دهه گذشته این تفکر که دانشگاه آزاد اسلامی صرفا یک مکان آموزشی و محلی برای حفظ کردن دروس و برگزاری امتحانات و گرفتن مدرک است، جای خود را به تفکر پژوهش و تحقیق برای دستیابی به اهداف کلان داده است.
وی ادامه می‌دهد: «مضاف بر این موارد، خوشبختانه تجاری‌سازی دستاوردهای دانشگاهی استحکام قابل‌توجهی پیدا کرده است. دانشجویانی که توانایی سرمایه‌گذاری داشته‌اند با استفاده از منابع مالی خود توانستند کسب‌وکارهایی را راه‌اندازی کرده و این اقدام را به عنوان شاخص عملکرد دانشگاه آزاد قرار دهند.»
محمدمهدی نژادنوری می‌گوید: «ادامه این شرایط باعث می‌شود که در آینده‌ای نزدیک عملا افرادی با مهارت‌های بالاتر، با اعتماد به‌نفس بیشتر و کسب دستاوردهای علمی بهتر در کشور ظهور خواهند کرد و به این ترتیب فکر می‌کنم دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی از نظر توانمندی و اثرگذاری از دانشگاههای دولتی پیشی خواهند گرفت. تا جایی که دانشگاه آزاد به محلی برای توانمندسازی جوانان نخبه و مستعد تبدیل خواهد شد و رویکرد جوانان برای تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی نیز افزایش خواهد یافت.»
فعالیت‌های پژوهشی دانشگاههای آزاد شتاب بیشتری نسبت به دانشگاههای دولتی دارد
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر در ادامه می‌گوید: «صنعت و دانشگاه از گذشته‌های دور برای ایجاد یک پیوند مستحکم توافق کرده‌اند و در این راستا نیز اقدامات نیمه‌کاری تاکنون انجام شده است. اما برای ایجاد استحکام میان صنعت و دانشگاه امسال باید مدیران هر دو بخش عزم خود را بیش از پیش جزم کنند. منفعت صنعت در گرو پیوند با دانشگاه و منفعت دانشگاه نیز در پیوند با صنعت محقق می‌شود. لذا هر دو بخش باید برای تحقق این هدف سرمایه‌گذاری کنند.» وی اضافه کرد: «زیرساخت‌های مورد نیاز برای پیوند محکم‌تر میان صنعت و دانشگاه درحال حاضر به خوبی در کشور فراهم است و این، خود، یک گام روبه جلو برای مدیران این حوزه محسوب می‌شود. از سوی دیگر امکانات و ظرفیت‌هایی که اکنون در بدنه دانشگاه آزاد وجود دارد، بیش از آنچه تصور می‌شود ارزشمند است و سرمایه‌گذاری در این بخش منفعت صددرصدی برای صنعت و به‌طور کلی برای کشور به همراه دارد. به‌نظر من اکنون که فعالیت‌های علمی و پژوهشی در دانشگاههای آزاد اسلامی با شتاب بیشتری نسبت به دانشگاههای دولتی پیش می‌رود، کافی است که همت مدیران نیز شتاب و شدت بیشتری به خود بگیرد.»
محمدمهدی نژادنوری خاطرنشان کرد: «عموما فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها توسط دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد یا دکتری انجام می‌شود. رویه‌ای که در دانشگاههای سراسر دنیا وجود دارد.» به گفته محمدمهدی نژادنوری در این زمینه، هر جا که فعالیت‌های پژوهشی طبق برنامه پیش برود، یک زیست‌بوم تشکیل می‌شود. در یک زیست‌بوم، یک بخش وظیفه تولید محصول را دارد، عده‌ای مشغول تحقیق و پژوهش هستند، گروهی از مالکیت فکری پروژه حمایت می‌کنند، یک بخش مسئولیت ارائه وام و تامین بودجه موردنیاز را دارد و عده‌ای نیز وظیفه تبلیغات را برعهده می‌گیرند. درواقع یک زیست‌بوم پنج چرخ دارد که در صورت سلامت و عملکرد درست هرکدام از این چرخ‌های زیست‌بوم به مفهوم اصلی خود دست پیدا می‌کند.
وی می‌گوید: «متاسفانه این زیست‌بوم در کشور ما به‌درستی عمل نمی‌کند، اما طبیعتا این، به آن معنا نیست که اصلاح ساختار زیست‌بوم غیرممکن باشد. بلکه اگر هرکدام از این پنج عنصر فعال در زیست‌بودم وظایف و مسئولیت‌های خود را به‌درستی انجام دهند، زنجیره فعالیت در زیست‌بوم کشور تکمیل می‌شود. شاید اگر همه عناصر یک زیست‌بوم وظایف دیگری غیر از وظایف اداری خود احساس و حرکت و اقدام انقلابی را جایگزین پست‌ها و مقام‌های رسمی کنند، روحیه جهادی که مدنظر مقام معظم رهبری بوده و همواره بر آن تاکید داشته‌اند نیز محقق شود. به هر حال باید بپذیریم که ما، کشوری در حال رشد هستیم و طبیعی است که بسیاری از سازوکارها و ساختارهای غالب شده در کشورهای دیگر، اکنون در کشور ما وجود نداشته باشد، اما دستیابی به آن ناشدنی نیست.»
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار