به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ماه‌ها از شیوع کرونا می‌گذرد و این ویروس توانسته در این مدت کوتاه بسیاری از کشورها را زمینگیر کند و شماری از مردم جهان را به‌کام مرگ بکشاند. اما همین ویروس مهلک هم انواع مختلفی دارد و بعضی از آنها تنها علائمی مشابه سرماخوردگی ایجاد می‌کنند، اما دونوع آن شامل سندروم حاد تنفسی و سندروم تنفسی خاورمیانه هستند که علائم شدیدی را ایجاد می‌کنند و کشنده هستند. مطالعات دانشمندان نشان داده که تاثیر این دو بیماری در مقایسه با تاثیراتی که ویروس کرونا در این مدت داشته، بسیار ناچیز است. شیوع کووید-19 باعث قرنطینه شدن بسیاری از کشورها شد و تعداد زیادی جان خود را از دست داده‌اند و ویروس همچنان به گسترش خود ادامه می‌دهد. شیوع این ویروس، موفقیت گسترش یک ویروس متشکل از ماده ژنتیکی پوشیده از مواد شیمیایی موسوم به لیپیدهاست و بشریت در این مدت کوتاه تسلیم این ویروس کوچک شده و تلاش میکند به هرطریقی شده از پس آن برآید و آن را شکست دهد.
به گزارش گاردین، محققان اطلاعات خوبی درباره ویروس Sars-CoV-2 دارند که باعث بروز بیماری کووید-19 شده و این ویروس، اورگانیسمی ناشناخته برای دانشمندان نبوده، اما امروز در کانون توجه دانشمندان قرار گرفته و مطالعات زیادی روی آن صورت گرفته است تا همه جوانب بررسی شود. بسیاری از محققان در مطالعات خود به‌دنبال تولید واکسن بوده‌اند که برخی از آنها در مرحله تست انسانی قرار دارند و امید می‌رود با موفقیت این طرح به‌زودی و در ماه‌های آینده وارد فاز تولید انبوه شود. از سوی دیگر، آزمایش‌هایی روی ساخت داروهای ضدویروس صورت گرفته که برخی از آنها برای بیماران تجویز شده و نیز تست‌های تشخیصی متعددی در این مدت طراحی شده‌اند که قادرند روند شناسایی بیماری را تسریع کنند. اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که با تمام اطلاعاتی که دانشمندان و محققان درمدت شیوع ویروس کرونا به‌دست آورده‌اند، دانسته‌های ما از آن و پیرامونش چقدر است و این حجم از دانش چگونه می‌تواند به پاندمی و همه‌گیری این ویروس در جهان خاتمه دهد؟
سروکله این ویروس از کجا پیدا شد؟
سرمنشأ ویروس Sars-CoV-2 پیش از این هم در خفاش‌ها بوده و محققان دریافته‌اند که واکنش ایمنی سختی نسبت به ویروس ایجاد شده است. این واکنش‌های دفاعی باعث تکثیر سریع‌تر ویروس شده تا بتواند سیستم دفاعی بدن خفاش‌ها را هم شکست دهد. درعوض، خفاش‌ها به منبعی از ویروس‌ها تبدیل شده‌اند که مدام تکثیر می‌شوند و انتقال آن هم به‌سرعت اتفاق می‌افتد. وقتی این ویروس‌ها از خفاش‌ها به دیگر پستانداران منتقل می‌شود که فاقد یک سیستم ایمنی با واکنش سریع هستند، به‌سرعت به میزبان جدید انتقال و گسترش می‌یابند. مدارک موجود حاکی است شیوه انتقال ویروس Sars-CoV-2 تغییر یافته و از طریق واسطه‌ای مانند پنگوئن‌ها، انسان‌ها را آلوده کرده است. بنابراین، دانشمندان دانشگاه هولمز سیدنی به‌طور قطع این مساله را مطرح می‌کنند که این ویروس از خفاش به دیگر حیوانات انتقال یافته و گونه‌های دیگر حیوانات هم به‌دلیل همزیستی با انسان و استفاده از گوشت آنها باعث انتقال این ویروس به انسان شده‌اند. درنتیجه، اگر حیوانات مبتلا به ویروسی باشند که از خفاش‌ها به آنها منتقل شده و انسان هم در تماس با آنهاست، این فرصت برای ویروس فراهم می‌شود که به انسان انتقال یابد. چنین فردی با حضور در محیط‌های مختلفی چون خانه یا محل کار، این ویروس را به افرادی دیگر که در تماس با او هستند، منتقل کرده و این‌گونه است که ویروس به‌راحتی و در زمانی کوتاه گسترش می‌یابد.
گسترش ویروس چگونه انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
انتقال ویروس Sars-CoV-2 زمانی رخ می‌دهد که قطرات آب حاوی ویروس از عطسه و سرفه فرد آلوده به دیگران منتقل شود. ذرات حاوی ویروس از طریق تنفس هوای آلوده به لحظه وارد بدن می‌شوند و در تماس با سلول‌های پوشش‌دهنده گلو و حنجره قرار می‌گیرند. سطح این سلول‌ها از گیرنده‌های متعددی موسوم به گیرنده‌های Ace-2 تشکیل شده‌اند. گیرنده‌های سلولی نقش مهمی در انتقال مواد شیمیایی به سلول‌ها و شروع سیگنال‌ها بین آنها دارند. به‌گفته یکی از ویروس‌شناسان دانشگاه ناتینگهام، ویروس کووید-19 دارای نوعی پروتئین سطحی است که با قرار گرفتن درمعرض این گیرنده‌های سلولی، به آنها متصل شده و RNA را به درون سلول می‌کشد. زمانی که این اتفاق می‌افتد، پس از داخل شدن،RNA خودش را وارد سیستم تکثیر سلولی کرده و چند نسخه از ویروس را تولید میکند. این نسخه‌های تولیدشده از سلول خارج می‌شوند و عفونت را گسترش می‌دهند. آنتی‌بادی‌هایی که توسط سیستم ایمنی تولید شده‌اند، درنهایت این ویروس را مورد هدف قرار می‌دهند و در بیشتر موارد روند گسترش آن را متوقف می‌کنند.
عفونت ویروسی کووید-19 در حالت کلی ویروسی خفیف است و درواقع راز موفقیت ویروس در همین است. بسیاری از افراد مبتلا به این ویروس حتی متوجه آن هم نمی‌شوند و با توجه به اینکه ناقل این ویروس هستند به کار و فعالیت خود در جامعه ادامه می‌دهند؛ به خرید می‌روند، با خانواده خود در ارتباطند و به همین سادگی آن را به شمار زیادی از افراد که با آنان در تماس بوده‌اند، منتقل می‌کنند. اگر بخواهیم ویروس سارس را که آن هم از طریق ویروس کرونا منتقل می‌شود با کووید-19 مقایسه کنیم، باید گفت بیمارانی که به سارس مبتلا می‌شوند وضعیت حادتری پیدا می‌کنند. احتمال مرگ‌ومیر مبتلایان به سارس یک نفر از هر 10مبتلاست. در بیشتر موارد، این بیماران نیاز به بستری شدن پیدا می‌کنند که در قطع زنجیره سرایت به دیگران بسیار موثر است؛ مساله‌ای که در موارد خفیف ابتلا به کووید-19 معمولا رعایت نمی‌شود و بیمارانی که به کرونای خفیف مبتلا می‌شوند، نیاز به بستری پیدا نمی‌کنند و همین باعث تداوم سرایت آن بین افراد می‌شود.
چرا مرگ‌ومیر به‌دنبال دارد؟
با وجود اینکه در بیشتر موارد، ویروس کرونا خیلی بی‌سروصدا عمل و فرد را مبتلا میکند، اما گاهی هم ممکن است مشکلات حادی را ایجاد کند. این ویروس زمانی مشکل‌آفرین می‌شود که تا مجاری تنفسی نفوذ و ریه‌ها را درگیر کرده باشد. از آنجا که سلول‌های ریه مملو از گیرنده‌های Ace-2 هستند، کووید-19 به‌سرعت به آنها متصل شده و در آنها باعث بروز عفونت‌های حاد می‌شود. بسیاری از این سلول‌ها در مواجهه با ویروس کرونا از بین می‌روند و سلول‌های از بین رفته حجم ریه‌ها را پر می‌کنند. در این حالت، وضعیت جسمی بیماران وخیم شده و نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه پیدا می‌کنند تا در سریع‌ترین زمان ممکن عملیات درمانی روی آنها آغاز شود. حتی در موارد شدیدتر، سیستم ایمنی بدن فرد مبتلا واکنش شدیدتری از خود نشان می‌دهد و برای اینکه بتواند ویروس مهاجم را از بین ببرد، به سلول‌های ریه حمله میکند که نتیجه آن، بروز التهاب شدید در ریه‌هاست. این فرآیند گاهی چنان باسرعت پیش می‌رود که از کنترل خارج شده و بیشتر سلول‌های ایمنی بدن نابود شده و التهاب به‌وجود‌آمده شدیدتر می‌شود که در اصطلاح به آن «توفان سیتوکین» اطلاق می‌شود. در این حالت، به دلیل وخیم بودن وضعیت بیمار، احتمال مرگ‌ومیر بالاست. اما دلیل اینکه چرا توفان سیتوکین در برخی بیماران ایجاد می‌شود و در بیشتر بیماران چنین حالتی رخ نمی‌دهد، هنوز برای دانشمندان نامشخص است. در این میان، گمانه‌زنی‌هایی هم مطرح می‌شود؛ یکی از احتمالات این است که برخی افراد نسخه‌هایی از گیرنده‌های Ace-2 را دارند که بیشتر درمعرض حمله کروناویروس قرار دارند، اما در بیشتر افراد این خطر وجود ندارد.
احتمال زنده ماندن در صورت ابتلا چقدر بالاست؟
پزشکان و محققان با بررسی بیمارانی که از عفونت کووید-19 جان سالم به‌در برده‌اند، به میزان بالایی از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده در خون آنها برخوردند. این آنتی‌بادی‌ها توسط سیستم ایمنی بدن ساخته شده‌اند و در نقاطی خاص لایه‌ای روی ویروس مهاجم ایجاد کرده و قدرت ویروس را در شکستن و نفوذ به سلول‌ها از بین می‌برند. ویروس‌شناس دانشگاه کالج سلطنتـی لندن معتقد است با توجه به شواهد، واکنش‌های ایمنی در بدن افراد مبتلا برای مقابلــــــه با این ویروس شکل می‌یرد. آنتی‌بادی‌هایـــــی که درخــــلال این واکنش‌هــــای ایمنی ایجاد می‌شوند، حتی قادرند در برابر عفونت‌هایی که در آینده قرار است در بدن ایجاد شوند، ایمنی به‌وجود آورند، اما نسبت به این مساله که آنتی‌بادی‌ها بتوانند مادام‌العمر در بـــــــدن مبتلایان به کووید-19 ایمنی و مصونیت ایجاد کنند، هنوز قطعیتی وجود ندارد و محققان همچنان روی این موضوع مطالعه می‌کنند. درعوض، بیشتر ویروس‌شناسان بر این باورند که ایمنی مقابل این ویروس یک تا دو سال باقی می‌ماند. درواقع، کروناویروس هم مانند دیگر ویروس‌هایی عمل میکند که ممکن است انسان را مبتلا کنند و با یک‌بار ابتلا تا چند سال در بدن نسبت به آن ویروس ایمنی ایجاد شود یعنی حتی اگر بیشتر افراد جامعه درنهایت در معرض ابتلا قرار گیرند، این ویروس حالت آندمی پیدا میکند به‌طوری که بعد از آن شاهد شیوع فصلی این بیماری عفونی خواهیم بود. محققان در مطالعه ویروس کووید-19 نیز به این نتیجه رسیده‌اند که درنهایت چنین سطحی از ابتلا در جامعه نسبت به آن ایجاد خواهد شد و مانند آنفلوآنزا باید هرسال منتظر شیوع فصلی آن باشیم.
دانشمندان می‌گویند ویروس کووید-19 برای مدت کوتاهی با ما خواهد بود، اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا شدت واگیر بودن آن تغییر میکند؟ برخی محققان معتقدند که به‌مرور زمان قدرت کشندگی ویروس کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، برخی هم بر سر این موضوع بحث می‌کنند که حتی ممکن است ویروس بر اثر جهش‌هایی که در آن رخ می‌دهد، مرگبارتر شود و شدت بیشتری پیدا کند. بنابراین، پاندمی بودن آن را با توجه به‌وضعیت ویروس باید پیش‌بینی کرد. اما نکته امیدوارکننده این است که درنهایت شاهد ارائه ظهور واکسنی موثر برای این ویروس خواهیم بود که با تزریق آن ترس و واهمه مردم جهان از ابتلا به کرونا از بین خواهد رفت.
واکسن کووید- 19چه زمانی روانه بازار می‌شود؟
هفته گذشته مجله معروف nature گزارش داد که حدود 78پروژه ساخت واکسن برای ویروس کرونا در دنیا در جریان دارد و قرار است 37مورد از آنها توسعه پیدا کنند. درمیان پروژه‌هایی که در دست انجام هستند، یک برنامه تست واکسن از سوی دانشگاه آکسفورد مطرح شده که فاز نخست خود را پشت سر می‌گذارد. دو پروژه دیگر در شرکت بیوتکنولوژی آمریکا و سه پروژه هم توسط گروه‌های علمی چین درحال آماده‌سازی است. برخی دیگر از تولیدکنندگان واکسن کرونا هم اعلام کردهاند امسال تست‌های انسانی خود را شروع می‌کنند. این تولیدات ناخودآگاه امید را در دل مردم دنیا ایجاد میکند که در آیندهای نزدیک با تزریق واکسن می‌توانند از خود دربرابر کووید-19 محفاظت کنند. باوجود آمادگی شرکت‌های مختلف، این واکسن‌ها به مطالعات گسترده در مقیاس وسیع نیاز دارند تا بی‌خطر بودن‌شان از هر لحاظ مورد بررسی قرار گیرند. هزاران‌نفر در این فرآیند در تست‌های انسانی واکسن شرکت می‌کنند تا نتایج به‌دست آمده مطالعه شوند، بنابراین، فرآیند درازمدتی در پیش است تا واکسن کووید-19 وارد مرحله تولید انبوه شود.
در نتیجه، برخی دانشمندان راهی را برای سرعت بخشیدن به این فرآیند پیدا کردهاند، به‌طوری که قرار است داوطلبان را برای تعیین اثربخشی واکسن درمعرض ویروس قرار دهند. البته این آزمایش عاری از خطر نیست، اما این پتانسیل را دارد که آزمایش تست واکسن روی داوطلبان را- که ماه‌ها به‌طول می‌انجامد- تسریع کرده و نتیجه آن در مدت زمان کمتری مشخص شود.
در این بین، دانشمندان برای تست واکسن، افرادی جوان و سالم را انتخاب می‌کنند و آنها را از نزدیک تحت کنترل قرار می‌دهند به‌طوری که حتی امکان دسترسی به بخش مراقبت‌های ویژه و انواع دارو هم برای آنها فراهم است تا درصورت نیاز از آنها برای داوطلبان استفاده کنند. نتیجه این مشقت‌ها و تست‌ها، واکسنی است که می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را از خطر مرگ نجات دهد.
* مترجم: ندا اظهری