به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، حضور فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در بازار کار یکی از مقوله‌های مهم دانشگاهی است که متاسفانه طی سال‌های گذشته به معضل تبدیل شده است تا جایی که جمعیت نسبتا قابل‌توجهی از دانش‌آموختگان دانشگاهی نمی‌توانند آن‌طور که انتظار می‌رود جذب بازار کار شوند؛ مقوله‌ای که قطعا با بحث «ارتباط صنعت با دانشگاه» ارتباط نزدیکی دارد؛ به‌عبارت دیگر هرچه میان این دو نهاد اجتماعی ارتباط محکم‌تری برقرار شود، نه‌تنها مشکلات صنعت رفع خواهد شد بلکه نیروی کار تربیت‌یافته در دانشگاه‌های کشور نیز با سهولت بیشتری جذب بازار کار می‌شوند. البته این بدان معنا نیست که تا امروز هیچ گامی برای برقراری ارتباط میان صنعت و دانشگاه برداشته نشده است، چراکه راه‌اندازی دفتر ارتباط با صنعت در دل دانشگاه‌ها که عمر برخی از آنها به 40 سال هم می‌رسد، یکی از مهم‌ترین اقدامات در حوزه ارتباط‌گیری با بخش‌های مختلف صنعت است، اما در مجموع باید گفت اقدامات انجام‌شده تا امروز برای نزدیک شدن دانشگاه‌ها با بدنه صنعت کشور آن‌طور که باید نتوانسته اثرگذاری مثبتی را به ارمغان بیاورد، تا جایی که امروزه دولت مستقیما وارد میدان شده است.
هفته پیش بود که اسحاق جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور در اجلاس سراسری روسای دانشکده و آموزشکده‌های دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای راهکاری جدید برای شناسایی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی توسط بخش خصوصی ارائه و عنوان کرده بود: «به وزیر علوم پیشنهاد می‌دهم افرادی از بخش خصوصی را در هیات‌امنای دانشگاه‌ها عضو کنند تا دانشجو ۶ ماه پیش از فارغ‌التحصیلی مورد توجه و رصد بخش خصوصی قرار بگیرد. امیدوارم همه دانشگاه‌ها به نقطه‌ای برسند که مهارت‌آموزی یکی از دستاوردهای مهم آنها باشد.» این صحبت هنوز در حد پیشنهاد است، اما قطعا حضور فردی از بخش خصوصی آن هم در عالی‌ترین جایگاه تصمیمگیر در دانشگاه‌ها، می‌تواند ریل‌گذاری دانشگاه‌ها را تا حدی تغییر دهد.
نکته قابل‌توجه در بحث حضور افرادی از بخش خصوصی در هیات‌امنای دانشگاه این است که تا امروز در ترکیب هیات‌امنای دانشگاه‌ها هیچ فردی از بخش خصوصی حضور نداشته است. به‌عبارت دیگر در «قانون تشکیل هیات‌های امنای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی» به صراحت درباره اعضای هیات‌امنا صحبت شده که طبق آن هریک از وزارتخانه‌های علوم و بهداشت، برای دانشگاه‌ها و موسسات وابسته‌شان باید اعضای هیات‌امنا را تشکیل دهند و وزیر، رئیس موسسه و چهار تا 6 تن از شخصیت‌های علمی و فرهنگی یا اجتماعی محلی و کشوری که نقش موثری در توسعه و پیشرفته موسسه داشته باشند و همچنین رئیس یا نماینده سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور باید عضو باشند، البته براساس قوانین در طول یک سال تنها باید یک‌بار وزیر در جلسات هیات‌امنا حضور داشته باشد و مابقی جلسات می‌تواند با حضور نماینده آن برگزار شود، همین مساله باعث شد سراغ روسای دانشگاه‌های صنعتی پایتخت برویم و از آنها درباره تاثیرات مثبت و منفی اجرایی شدن صحبت‌های اخیر معاون‌اول رئیس‌جمهوری بپرسیم.
مشکلات فارغ‌التحصیلان با حضور فردی از بخش خصوصی در هیات‌امنا حل نمی‌شود
سیداحمد معتمـــدی، رئیس دانشگاه صنعتـــی امیــرکبیر در گفـــت‌وگــو با «فرهیختگـــان» بــــا تاکید بر اینکه قطعــــا دانشــــگاه‌ها از درگیــــر شدن بخش خصوصی با مسائل مختلف حمایت کرده و مدافع این کار هستند، می‌گوید: «اما اینکه صرفا فردی از بخش خصوصی عضو هیات‌امنای دانشگاه‌ها شود، تاثیری در رفع مشکلات مربوط به اشتغال و دیگر جنبه‌های مربوط به فارغ‌التحصیلان نخواهد داشت؛ چراکه ما در بخش غیردولتی افرادی را نداریم که دارای کارخانه‌ها و مراکز صنعتی بزرگی باشند که بتوانند دانشگاه‌ها را مورد حمایت جدی خود قرار داده و در دانشگاه‌ها هزینه کنند، به همین دلیل فکر نمی‌کنم صرف حضور یک فرد از این بخش بتواند چندان اثرگذار باشد.»
او ادامه می‌دهد: «درحال حاضر در دانشگاه امیرکبیر بیش از 200 شرکت و واحد کارآفرینی مورد حمایت قرار گرفته که این نشان‌دهنده دفاع دانشگاه از ورود بخش خصوصی به مسائل مختلف است و باز هم تاکید می‌کنم که اصل حرکت و حضور جدی بخش خصوصی کار بسیار خوبی است، اما نمی‌توان این انتظار را داشت که حضور یک فرد در هیات‌امنا که در سال دو یا سه بار تشکیل جلسه می‌دهد، می‌تواند تاثیر مثبتی در رفع مشکلات داشته باشد، البته این نافی اثرگذاری تصمیمات هیات‌امنا در روند حرکت دانشگاه‌ها نیست.»
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه اگر فرد مناسبی در بخش خصوصی حضور داشته باشد که بتواند به دانشگاه کمک کند، قطعا ما از او حمایت خواهیم کرد، تصریح می‌کند: «البته نمی‌توان این مساله را نادید گرفت که در بخش خصوصی و به‌طور کلی در حوزه اقتصادی، بحث درآمد و سوددهی همیشه مطرح بوده و هست، به همین دلیل اگر بتوانیم کاری کنیم که مشارکت بخش خصوصی با حاکمیت شکل بگیرد، طبیعی است که شاهد اتفاقات مثبتی خواهیم بود، اما این کار نیازمند اعمال روش‌های درستی است.»
معتمدی می‌گوید: «اینکه صرفا فردی در هیات‌امنای دانشگاه‌ها حضور پیدا کند که نهایتا در مصوبات دخل و تصرف داشته باشد، باید بگویم که شاهد ادامه‌دار بودن همین وضعیت فعلی در دانشگاه‌ها خواهیم بود، البته ما با فارغ‌التحصیلان و قسمت‌های مختلف بخش خصوصی در ارتباط هستیم و این‌طور نیست که هیچ ارتباطی با بخش خصوصی در دانشگاه‌ها وجود نداشته باشد، اما وقتی بحث حضور فردی از این بخش در هیات‌امنا مطرح می‌شود، طبیعی است که قضیه متفاوت خواهد شد.»
او صحبت‌هایش را این‌طور به پایان می‌رساند: «درحال حاضر در دانشگاه امیرکبیر با خیران بخش خصوصی در ارتباط هستیم که نظرات بسیار خوبی را در حوزه‌های مختلف دارند، اما باید سازوکارهای حضور فردی از این بخش در هیات‌امنا به‌طور دقیق مشخص شده و صرفا به حضور بسنده نشود.»
حضور بخش خصوصی به اخذ تصمیمات بهتر در عرصه دانشگاه کمک می‌کند
جبارعلی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «قطعــــا حضور افرادی از بخش خصوصی که با دانشگاه و جامعه آکادمیک آشنایی دارند، می‌تواند موثر باشد؛ چراکه هرچه ارتباط میان بخش خصوصی و دانشگاه‌ها نزدیک‌تر شود، می‌توان شاهد تصمیم‌گیری‌های خوبی برای ارتقای کمی و کیفی دانشگاه‌ها باشیم، درحقیقت باید دانش‌آموختگان موفق به دانشگاه‌ها بازگردند تا بتوان شاهد تغییر وضعیت فعلی بود.»
او با بیان اینکه باید افرادی در هیات‌امنای دانشگاه‌ها حضور پیدا کنند که چشم‌انداز مناسبی را برای این نهاد ترسیم کرده باشند، ادامه می‌دهد: «قطعا این افراد باید دارای ویژگی‌های متفاوتی باشند نسبت به کسانی که صرفا در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند، که مهم‌ترین آن شناخت از فضای آکادمیک کشور و همچنین عدم تعلق‌خاطر به نسل اول و دوم دانشگاه است؛ چراکه قطعا این افراد باید نگاه کارآفرینی و حرکت در مسیر توسعه فناوری‌ها و شکل دادن نهادهای جدید در دانشگاه را مدنظر قرار دهند، از سوی دیگر باور به تسهیل مسیر توسعه فناوری و تجاری‌سازی محصولات در داخل دانشگاه با استفاده از ظرفیت و پتانسیل شرکت‌های مرکز رشد و همچنین اهمیت دادن به مراکز نوآوری و اجازه دادن به مدیریت دانشگاه‌ها برای هزینه‌کرد در این حوزه‌ها از دیگر مولفه‌هایی به شمار می‌رود که افرادی که می‌خواهند از بخش خصوصی وارد هیات‌امنای دانشگاه‌ها شوند، باید به آن باور داشته باشند.»
رئیس دانشگاه علم و صنعت درباره آسیب‌های حضور این اشخاص به‌عنوان عضو هیات‌امنای دانشگاه‌ها تصریح می‌کند: «اگر قرار باشد این افراد به جای تفویض اختیارات به مجموعه‌های فعال در دانشگاه‌ها، صرفا به تمرکزگرایی بسنده کنند و ترجیح دهند که قوانین تنها در اختیار هیات‌امنا باقی بماند یا در وضع قانون محدودیت‌هایی را در نظر بگیرند، تنها باعث افزایش بروکراسی در دانشگاه و به تبع آن بیشتر شدن مشکلات خواهند شد.»
ذاکری ادامه می‌دهد: «امروز دولت قدم‌هایی برای استقلال دانشگاه‌ها برداشته که ازجمله آن همین بحث هیات‌امنای دانشگاه‌هاست، حال اگر قرار باشد همین هیات‌امنا کل اختیارات دانشگاه را در دست بگیرد و نگاه تمرکزگرایانه و جانبدارانه به قوانین داشته باشد، شاهد ایجاد آفت در دانشگاه‌ها خواهیم بود که نه‌تنها به بهبود وضعیت کمکی نمی‌کند بلکه شرایط را بدتر از گذشته نیز خواهد کرد و مانع حرکت توسعه‌ای دانشگاه‌ها در حوزه فناوری می‌شود.»
او با بیان اینکه سال گذشته کارآفرینی برتر به عضویت هیات‌امنای دانشگاه علم و صنعت درآمد، تصریح می‌کند: «معتقدم این کار مثبت و موثری بود که انجام شده است، چراکه در یک سال گذشته در بحث فناوری‌ها، شرکت‌های مرکز رشد و شکل دادن زیست‌بوم جدید دانشگاه در حوزه فناوری گام‌های خوبی را برداشته و توانستیم مراکز نوآوری خود را توسعه دهیم که قطعا مصوبات آنها همگی از مسیر هیات‌امنا گذشته است.»
رئیس دانشگاه علم و صنعت می‌گوید: «یکی دیگر از مسائل مهمی که امروزه در جامعه شکل گرفته، تغییر نگاه نسبت به دانشگاه است و این اتفاق بسیار خوبی به شمار می‌رود؛ چراکه درحال حاضر زیست‌بوم جدید دانشگاه‌ها و مراکز نوآوری، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند و از طرف دیگر نیز شاهد ایجاد اصلاحاتی در مقررات جاری دانشگاه‌ها در راستای حمایت از این حرکت‌ها هستیم.»
ذاکری با تاکید بر اینکه جایگاه فعالیت‌های فناورانه امروزه در دانشگاه‌های کشور محکم‌تر از گذشته شده است، ادامه می‌دهد: «ارتقای شغلی اساتید و اعضای هیات‌علمی نیز به فعالیت آنها در حوزه صنعت و فناوری مرتبط شده است تا جایی که امروز آنها می‌توانند این اقدامات را به‌عنوان بخشی از دستاوردهای علمی‌شان معرفی کنند که حتما گام موثری خواهد بود، البته امیدوارم هر سال دانشگاه‌ها در این خصوص وضعیت بهتری را نسبت به گذشته پیدا کنند.»
او می‌گوید: «امسال پژوهشگر برتر دانشگاه علم و صنعت ارتباط بیشتری با صنعت برقرار کرده بود، درحالی که در گذشته همیشه پژوهشگران در پژوهش‌های بنیادین امتیازی بالاتری می‌گرفتند، اما امسال در فعالیت‌های صنعتی کسانی که ارتباطات بیشتر و قراردادهای بهتری داشته و دستاوردهای صنعتی داشتند، ملاک قرار گرفتند و این نوید تغییر زیست‌بوم در دانشگاه علم و صنعت ایران است.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار