به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، کرونا دانشجویان ایرانی ساکن ووهان را در شرایطی ویژه به خانه برگرداند. صبح روز گذشته هواپیمای اعزام‌شده ایران به چین 70 دانشجوی ایرانی مشغول به تحصیل در شهر ووهان، مرکز اصلی شیوع ویروس کرونا را به میهن خودشان برگرداند، البته در این پرواز اختصاصی ۵۹ دانشجوی عراقی، ۲۴ تبعه سوری و یک تبعه لبنانی هم حضور داشتند.
تمامی دانشجویان ایرانی و عراقی و دیگر اتباع کشورها که در پرواز اختصاصی ایران بودند، به مدت ۱۴ روز در کشور چین تحت مراقبت بهداشتی در قرنطینه قرار داشتند و پس از اطمینان از عدم ابتلای آنها به ویروس کرونا، اجازه خروج به آنها داده شده است. این افراد قرار است تا حدود دو هفته در قرنطینه بمانند و تیم عملیات ویژه اورژانس تهران در قالب پنج دستگاه آمبولانس، یک دستگاه اتوبوس آمبولانس عملیات انتقال این افراد را از فرودگاه به محل اسکان برعهده داشت و آمبولانس‌های اورژانس به همراه تیم‌های پزشکی و متخصصان بهداشت محیط تا پایان شرایط قرنطینه در محل‌های اسکان حضور دارند.
کرونا نخستین بار اواخر دسامبر میلادی در شهر ووهان واقع در استان هوبی چین دیده شد. این ویروس اکنون علاوه‌بر ۳۰ استان و منطقه در چین به ۱۲ کشور دیگر ازجمله آمریکا، استرالیا، تایلند، کره‌جنوبی، ژاپن، کانادا و فرانسه هم سرایت کرده است؛ کشورهایی که تعداد دانشجویان ایرانی در آنها هم کم نیست. کرونا بهانه‌ای شد تا در میان آمارهای نه‌چندان منظم مسئولان آموزش عالی کشور آمار دانشجویان ایرانی مقیم خارج کشور را جست‌وجو کنیم.
1.5درصد دانشجویان ایرانی خارج از کشورند
تعداد کل دانشجویان ایرانی در سال ۱۳۵۶ و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ۲۶۰ هزار نفر بود که از این تعداد ۱۰۰ هزار نفر یعنی حدود ۳۸ درصد از جمعیت دانشجویان در خارج از کشور درحال تحصیل بودند. نیمی از دانشجویان مقیم خارج هم آمریکا را برای ادامه تحصیل خود انتخاب کرده بودند، همین امر باعث شده بود در این سال‌ها ایرانی‌ها با حضور 56 هزار نفری خود رتبه اول از حیث تعداد دانشجویان خارجی در آمریکا را داشته باشند. البته با وجود اینکه آمریکا هنوز هم اولین گزینه دانشجویان ایرانی برای تحصیل شناخته می‌شود، اما شیب حضور دانشجویان در این کشور نزولی شده است تا جایی که در سال 2017 به ۱۲ هزار و ۶۰۰ نفر کاهش یافت. به‌طور کلی ایران در سال 2011 رتبه 12 در میان کشورهای اعزام‌کننده دانشجو در دنیا بوده که جایگاهش در سال 2016 به رتبه 18 تنزل یافته است. نرخ رشد دانشجویان ایرانی خارج‌نشین هم چهار درصد است که در مقایسه با کشورهای منطقه عدد پایینی ارزیابی می‌شود. توسعه آموزش عالی در کشور باعث شد روند صعودی خروج دانشجویان در دهه‌های 50 و 60 کنترل شده و کاهش یابد.
براساس آماری که حسین سالارآملی، رئیس مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شهریورماه امسال اعلام کرده، 60 هزار دانشجو معادل 1.5 درصد دانشجویان ایران در خارج از کشور به‌ویژه اروپا تحصیل می‌کنند. البته او اضافه کرده که تعداد داوطلبان دانشجو برای ادامه تحصیل در خارج از کشور در دو سال گذشته افزایش یافته است که میزان این افزایش را می‌توان از مسیر خرید تعهدات تحصیل رایگان در دانشگاه‌ها، درخواست ترجمه مدارک و گواهی‌های درخواستی برای سیستم نمره‌دهی درک کرد.» سالارآملی آمار مشتاقان مهاجرت را حدود 29 هزار نفر اعلام، اما تصریح کرده براساس منابع خارجی نشان می‌دهد حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار نفر از آنها موفق به دریافت پذیرش، خروجی و ویزا می‌شوند.
مقصد دانشجویان ایرانی چه کشورهایی است؟
رئیس مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درباره مقصد دانشجویان مهاجر ایرانی می‌گوید: «بیشترین این دانشجویان با ۱۲هزار و ۸۰۰ نفر در آمریکا، هشت هزار و ۲۱۳ نفر در آلمان و بقیه نیز در کشورهایی چون کانادا، استرالیا و فرانسه قرار دارند. براساس اطلاعات موسسه آمار یونسکو آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا به ترتیب پنج مقصد نخست دانشجویان ایرانی است. در سال‌های اخیر ترکیه جایگاه دوم را بین سایر کشورها داشته و حدود 6 هزار دانشجوی ایرانی درحال تحصیل در دانشگاه‌‌های ترکیه هستند.
این آمار در آلمان به حدود چهار هزار و 800نفر ، ایتالیا چهار هزار و 200 نفر و کانادا سه هزار و 800 نفر می‌رسد. مالزی با 3109 نفر دانشجو، استرالیا با 2153نفر ، امارات متحده عربی با 1619نفر ، هند با 1558 نفر و اتریش با 1466 نفر دانشجوی ایرانی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. فرانسه، مجارستان، انگلیس، سوئد، بلاروس، فنلاند، هلند، سوئیس، آذربایجان و قطر از دیگر کشورهایی هستند که دانشجویان ایرانی به قصد ادامه تحصیل به آنها سفر کرده‌اند.
چه تعداد از دانشجویان برمی‌گردند؟
براساس گزارش پژوهشکده سیاستگذاری علم فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی‌شریف، نرخ ماندگاری مهاجران تحصیلکرده ایرانی در اتحادیه اروپا حدود 15 درصد است که از متوسط نرخ ماندگاری کشورهای درحال توسعه پایین‌تر است. البته چندسالی هست که بازگشت نخبگان به یکی از دغدغه‌های جدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌عنوان متولیان علم در کشور تبدیل شده است.
نخستین بار طرح حمایت از بازگشت نخبگان به شکل سیستماتیک در سال ۹۴ توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به صورت رسمی ارائه و برای بازگشت سالانه ۱۰۰ نخبه برنامه‌ریزی شد. براساس آمار اعلامی ستاری، ۱۲۶ نفر در سال نخست و ۴۹۶ نفر در سال ۹۵ به کشور بازگشتند. ستاری تابستان امسال تصریح کرد، براساس آمارهای چهار ماهه اول سال جاری بیش از ۱۳۰ نفر از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا به کشور بازگشته‌اند، درحالی که به صورت سنتی آمار بازگشت در چهار ماهه اول سال نسبت به کل سال کمتر است.
وی با تاکید بر اینکه آمار بازگشت ۱۳۰ نفر از دانشجویان ایرانی به کشور در سال جاری تنها مربوط به شاغلان تحصیل در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیاست، گفت: «افراد دیگری هستند که براساس پلتفرمی که ما تعریف کرده‌ایم، به کشور باز می‌‌گردند ولی براساس شاخص‌‌هایی که ما تعریف کرده‌ایم، تعداد ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیاست و براساس برآوردها تا پایان سال بیش از هزار نفر از این افراد به کشور بازخواهند گشت.»