به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، جمعیت روز گذشته در عراق بی‌سابقه بود، آنقدر که نه رسانه‌های جریان مقاومت که برخی منابع غربی مجبور به اعتراف شدند. سی‌ان‌ان که این روزها در عراق خیلی فعال شده و حتی اولین رسانه‌ای بود که توانست خود را به عین‌الاسد برساند و اجازه حضور در این پایگاه آمریکایی بعد از هدف قرار گرفتن توسط موشک‌های ایرانی را به دست آورد، روز گذشته دو اعتراف مهم کرد؛ اول اینکه جمعیت حاضران در بغداد نه‌تنها بی‌نظیر بوده که حتی بیشتر از آن تصوری بوده که کارشناسان از آن داشته‌اند و دوم اینکه ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس نهایتا کار را به آنجایی رسانده که آمریکایی‌ها مجبور می‌شوند «پایانی خجالت‌آور» را تجربه کنند و به حضور نظامی خود در عراق خاتمه دهند. حق واقعه را شاید آن رسانه‌هایی ادا کردند که برای توصیف اتفاق دیروز از واژه زلزله استفاده و آن را به‌عنوان یک نقطه‌عطف در تاریخ سیاسی عراق توصیف کردند؛ جمعیتی که به ازذعان منابع مختلف بیش از یک‌ونیم میلیون نفر بودند روز گذشته با محوریت مخالفت با آمریکا و انسجام ملی حول اخراج نظامیان این کشور به میدان آمدند، هرچند رسانه‌های عمدتا عربی تلاش کردند بگویند که جمعیت دیروز صرفا هواداران مقتدی صدر بودند، اما واقع ماجرا این بود که از شیعیان تا اهل تسنن و از ایزدی‌ها تا مسیحیان کلدانی همه آمده بودند تا بگویند «به‌ظاهر امنیتی که آمریکا بخواهد با جنایت برای آنها پدید آورد را نمی‌خواهند».
وقتی دیروز سران قبایل و عشایر سنی عراق میان تظاهرات‌‌کنندگان دیده می‌شدند، خیلی‌ها به یاد آن اظهارنظرهایی افتادند که بزرگان طوایف عراقی در جریان تشییع پیکر شهدای مقاومت بیان می‌کردند «برای ما ننگ است که میهمان‌مان را بکشند».حالا معلوم می‌شود که شهدای مقاومت اگرچه فقدان‌شان سخت است، اما با خون‌شان چه تاثیر عمیقی بر شرایط سیاسی و اجتماعی کشورهای منطقه ازجمله عراقی گذاشتند که سالیان سال بود اینچنین مردمش بر یک امر متفق نشده بودند؛ شهدایی که در ایام حیات‌شان ضدیت با آمریکا و گروه‌های دست‌پرورده آن مثل داعش را وارد یک فاز بزرگ نظامی کردند و البته موفقیت‌هایی هم به دست آوردند، در گام نهایی و با شهادت خود، آن جنبش عمدتا نظامی را تبدیل به یک مطالبه بزرگ اجتماعی کردند تا نه‌تنها داعش که حالا همه مردم مطالبه خروج آمریکا از منطقه را هم داشته باشند.
اتحاد در مواجهه با آمریکا
همبستگی دیروز مردم عراق درخصوص مواجهه با آمریکا که حتی باعث شد آن‌دسته از کسانی که ماه‌های گذشته را در تجمعات معیشتی و ضدفساد حضور داشتند، دست از اعتراض کشیده و به خیل عظیم جماعت ضدآمریکایی بپیوندند، به‌واقع دلیل اصلی تیترهای رسانه‌های نزدیک به سعودی بود که تلاش می‌کردند از حیات و گستردگی تظاهرات ضدفساد در ماه‌های اخیر و درگیری آن گروه از مردم با دولت مرکزی تیتر بزنند و سخن بگویند. این طرف اما هدایت‌کنندگان تظاهرات آنقدر به‌دنبال وحدت بودند که حتی مسیر حرکت خود در تظاهرات را به‌گونه‌ای تنظیم کردند که خدشه‌ای به اعتراضات ضدفساد وارد نیاید و نگویند که این دو در مقابل هم هستند، هدایت‌کنندگان راهپیمایی ضدآمریکایی حتی مسیری متفاوت را در بغداد انتخاب کردند تا به‌واقع همه اهداف عالی مردم عراق را ذیل وحدت جمع کنند و مسیر واحدی را توامان بپیمایند.
پاسخ سنگین به پمپئو
مایک پمپئو عصر روز پنجشنبه سوم بهمن بیانیه جالب‌توجهی را منتشر کرد و در آن حرف‌های عجیبی زد. او که تلاش می‌کرد نمایشی از محبوبیت آمریکا را به اجرا درآورد، اظهار کرد: «به‌رغم آنچه برخی جاها ممکن است بخوانید که مردم برخی کشورها آمریکا را دوست ندارند، هرجا که می‌روم عشقی عمیق به کشورمان را می‌بینم. رژیم ایران پرچم آمریکا را بر زمین می‌کشد تا مردم از روی آن رد شوند، اما حقیقت ماجرا این است که مردم از قدم گذاشتن روی آن خودداری می‌کنند.» کمتر از 24 ساعت بعد اما وزیر امور خارجه ایالات متحده شاید سنگین‌ترین پاسخ ممکن را از عراقی‌ها دریافت کرد و دید که نه در تهران و دیگر شهرهای ایران، که در بغدادی که تا چند سال پیش مردم با وحشت نام آمریکا و سربازانش را بر زبان می‌بردند، حالا هم به‌صورت میلیونی علیه آمریکا به خیابان می‌آیند، هم از روی پرچم این کشور راه می‌روند و هم پرچم ایالات متحده را در چند کیلومتری سفارت و پایگاه‌های نظامی‌شان به آتش می‌کشند.ناگفته نماند برخلاف آنچه در رسانه‌ها جا افتاد، دیروز علاوه‌بر وجه ضدآمریکایی که اصلی‌ترین محور تظاهرات و شعارهای مردمی بود، مردم مطالبه دیگری هم داشتند و آن مواجهه با همه کشورهای متحد آمریکا در منطقه ازجمله رژیم صهیونیستی و سعودی بود. پرچم‌های رژیم صهیونیستی در کنار آمریکا دیروز به آتش کشیده شدند و جمع بزرگی از مردم هم در میان تظاهرات روی پلاکاردهایشان نوشتند و هم در فضای مجازی آن را به‌اصطلاح ترند کردند که «ترامپ، اینجا عربستان‌سعودی نیست».
از مرجعیت شیعی تا رهبران مسیحی
وجه مهم اعتراضات روز گذشته، همراهی گروه‌های مختلف مذهبی در عراق بود. اول از همه مرجعیت عراق به میدان آمد. احمدالصافی، نماینده آیت‌الله سیستانی در خطبه‌های نمازجمعه کربلا با حمایت از اتفاق‌نظر مردم عراق گفت: «احترام به حاکمیت ملی و استقلال سیاسی عراق ضروری است.» وی در خطبه‌های نمازجمعه با حمایت از اینچنین تظاهرات مسالمت‌آمیزی گفت: «شهروندان، آزادی کامل دارند تا خواست خود را به شیوه مسالمت‌آمیز بیان و بر لزوم حفظ حاکمیت ملی تاکید کنند.»
بعد از نماینده آیت‌الله سیستانی، «ریان الکلدانی»، دبیرکل جنبش مسیحی «بابلیون» بود که اظهارنظر کرد. او گفت: «تمام اقشار مردم عراق امروز علیه حضور آمریکایی‌ها قیام کردند. مردم راه مسالمت‌آمیز را برای اخراج آمریکایی‌ها انتخاب کردند اما تمام گزینه‌ها روی میز است.»از مهم‌ترین ابعاد تظاهرات دیروز، حمایت اهل تسنن عراق از این حرکت ضدآمریکایی بود. «شیخ خالد عبدالوهاب الملا»، رئیس مجمع علمای اهل تسنن عراق با انتشار توئیتی از تظاهرات روز جمعه حمایت کرد و نوشت: «خروج آمریکا از عراق و منطقه یک واجب عرفی و شرعی است، چراکه حضورش باعث فتنه و غارت ثروت و فساد فاسدان می شود. روز جمعه همگی شعار «نه به آمریکا» و «آری به عراق آزاد» سر خواهیم داد.»
نهایتا در کنار همه اینها، مقتدی صدر یکی از رهبران سیاسی مردم عراق بود که با مواضعی بسیار ضدآمریکایی نسبت به انتشار یک برنامه هفت‌بندی برای خروج آمریکا از عراق اقدام کرد؛ بیانیه‌ای که به‌دلیل پشتوانه نظامی جنبش نزدیک به مقتدی صدر احتمالا با واکنش‌های قابل‌تاملی از سوی آمریکایی‌ها مواجه خواهد شد. برای مثال او در این بیانیه گفته بود: «در گام اول باید تمامی پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق بسته شود، سپس مقر شرکت‌های امنیتی آمریکا بسته و به فعالیت آنها در عراق پایان داده شود.» او همچنین تاکید کرده بود حریم هوایی عراق روی پرواز هواپیماهای جنگی و اطلاعاتی آمریکایی‌ها شامل ممنوعیت کامل شود، همچنین تمامی توافقنامه‌های امنیتی آمریکا ملغی شوند.
واکنش متفاوت رسانه‌های بین‌المللی به حضور مردم عراق در تظاهرات ضدآمریکایی
مواجهه رسانه‌های سعودی-اسرائیلی در مقابل رسانه‌های مقاومت
رسانه‌های بین‌المللی روز گذشته واکنش‌های متفاوتی به جمعیت قابل‌توجه عراقی‌ها در تظاهرات ضدآمریکایی بغداد داشتند. در یک دسته‌بندی ساده می‌توان این مواجهه رسانه‌ای را به سه بخش تقسیم کرد. اول رسانه‌های نزدیک به جریان مقاومت در منطقه که تلاش کردند این حضور را واقعی نشان داده و گزارش‌های خود را با جزئیات منتشرکرده و نشان‌دهند جمعیت واقعا زیادی در این تظاهرات ضدآمریکایی شرکت کرده است. آنها حتی در جریان گزارش‌های خود از شعارها، بیانیه‌ها و پلاکاردها هم نگذشتند و به‌صورت لحظه‌به‌لحظه چه در فضای مجازی و چه از طریق امواج تلویزیونی به گزارش این اتفاق بزرگ پرداختند. المیادین، المنار، العالم، السومریه‌نیوز، هیسپان و پرس‌تی‌وی، الفرات و این‌دست رسانه‌ها در گروه اول جای می‌گیرند. گروه دوم رسانه‌های عمدتا غربی بودند که نه می‌توانستند این تظاهرات را به‌صورت گسترده پوشش دهند و نه رسالت خبری و حرکت در مسیر حفظ مخاطبان خود اجازه می‌داد که به کلی آن را سانسور کنند. آنها در مسیر پوشش رسانه‌ای خود با دو رویکرد، تظاهرات روز گذشته را پوشش دادند. اول اینکه تلاش کردند عکس‌های نه‌چندان پرجمعیت این مراسم را منتشر کنند و البته در انتشار همان‌ها هم به چند تصویر معدود و پرتکرار بسنده کردند و در وهله دوم این رسانه‌ها در پی این بودند که این تظاهرات را صرفا به حضور هواداران مقتدی صدر محدود کنند و بگویند این جمعیت صرفا حامیان و هواداران وی بودند، نه ترکیبی از کلیت گروه‌های سیاسی و دیگر مردم عراق.
رویترز، بی‌بی‌سی، AFP، آسوشیتدپرس، الجزیره و... ازجمله این رسانه‌ها بودند. گروه سوم اما عمدتا رسانه‌های نزدیک به سعودی و رژیم صهیونیستی بودند که با تمام توان از انتشار عکس‌ها، اخبار و تحولات روز جمعه عراق اجتناب کردند و به پوشش اخبار دیگر منطقه پرداختند. آنها حتی در برخی موارد در عین حالی که جمعیت گسترده مخالفان آمریکا در میادین و خیابان‌های عراق حضور داشتند، به انتشار خبر و تحلیل از تظاهرات پیشین معیشتی و ضدفساد پرداختند و بدون توجه به تصویر شکل‌گرفته در افکارعمومی منطقه، ترجیح دادند برچسب سانسورچی را بر خود ببینند تا اینکه به پوشش حضور گسترده مردم عراق بپردازند. العربیه، ایران‌اینترنشنال و رسانه‌های رژیم صهیونیستی رسانه‌هایی بودند که در این دسته قرار می‌گرفتند.
صدرالحسینی کارشناس مسائل غرب آسیا:
جامعه عراق در مطالبه خروج نظامیان آمریکایی یکصداست
سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به تظاهرات روز جمعه مردم عراق در تحلیل ابعاد این حضور میلیونی به «فرهیختگان» گفت: «آمریکایی‌ها تصور می‌کردند منطقه‌ای بکر با نفت قابل‌توجه، آب فراوان و موقعیت ژئوپلیتیک مناسب را برای همیشه تصرف کرده‌اند، اما در ماه‌های اخیر پارلمان عراق به صورت رسمی خارج کردن نیروهای آمریکایی از عراق را در دستور کار قرار داد و این موضوع را از تصویب گذراند.»
او افزود: «این مطالبه به دلایلی که بخش قابل‌توجهی به اختلاف قومیتی در عراق مرتبط می‌شود تا قبل از شهادت فرماندهان جبهه مقاومت به نتیجه نرسیده بود اما پس از شهادت حاج‌قاسم سلیمانی و سردار مجاهد ابومهدی المهندس ورق برگشت و بعد از این حادثه، پارلمان عراق با اکثریت آرا مصوبه خروج نیروهای آمریکایی از عراق را به تصویب رساند و بلافاصله دولت آقای عادل عبدالمهدی این موضوع را به سفیر واشنگتن در عراق ابلاغ کرد.»
صدرالحسینی ادامه داد: «بعد از فرآیندهای قانونی عادل عبدالمهدی این مساله را از دولت آمریکا درخواست کرد اما آمریکایی‌ها برای کارشکنی در این مسیر درصدد ایجاد اختلاف بین اقوام و اقشار و احزاب و طوایف مختلف عراقی برآمدند.»
این کارشناس مسائل منطقه با بیان آنکه راهپیمایی امروز در عراق به‌عنوان یک یوم‌الله در تاریخ عراق باقی خواهد ماند، خاطرنشان کرد: «دلیل این موضوع آن است که دیروز همه اختلافات صوری و واقعی در عراق کنار گذاشته شد و همه برای خروج آمریکایی‌ها یکصدا فریاد زدند و به این شکل به کمک دولت قانونی و مشروع این کشور آمدند.»
او اضافه کرد: «با توجه به مضمون شعارها، نوشته‌ها و بیانیه‌هایی که از عراقی‌ها شنیده شد، یکپارچگی و همراهی همه گروه‌ها و جریانات سیاسی، اجتماعی و مذهبی عراق قابل‌مشاهده است و این بیانگر آن است که اقشار مختلف جامعه عراق پشت مصوبه پارلمان این کشور قرار گرفته‌اند.»
صدرالحسینی گفت: «در کنار خطبه‌های نمازجمعه این هفته که برگرفته از مواضع مرجعیت بود، به نظر می‌رسد مردم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های قدرت در عراق توانستند حضور خود را به‌گونه‌ای در چشمان آمریکایی‌ها به نمایش بگذارند که قطعا و یقینا آمریکایی‌ها نمی‌توانند نسبت به این تحول بزرگ بی‌تفاوت باشند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه تصریح کرد: «به‌طور حتم آمریکایی‌ها سعی خواهند کرد به شیوه‌های مختلف با دروغ‌پراکنی، جنگ روانی، تهدید و تحریم‌های یکجانبه، این مصوبه و حرکت مردم را در هاله‌ای از ابهام فرو ببرند اما با توجه به آنچه امروز در صحنه عراق دیده شد، آمریکایی‌ها محبور هستند با سر و صورت خونین از عراق خارج شوند، چراکه همه جریانات مقاومت در عراق که سوابق طولانی مبارزه با صدام و آمریکا در اوایل دهه 2000 را داشتند به میدان آمدند و تصمیمی قاطع برای خروج آمریکایی‌ها دارند.»
او در ارزیابی طیف‌ها و سلایق مختلف حاضر در این تجمع و در مواجهه با برخی فضاسازی‌ها نظیر آنکه این جمعیت فقط دربرگیرنده جریان‌های شیعی عراقی یا بخش‌های نزدیک به ایران بوده، توضیح داد: «باید بدانیم در کشور عراق اکثریت شیعه هستند و این موضوع مهم و غیرقابل‌انکار است. اما رسانه‌های نظام سلطه با توجه به تجربیاتی که در این 40 سال بعد از پیروزی انقلاب داشتیم، هیچ‌گاه واقعیت اجتماعات مخالف آمریکا را در هیچ جای دنیا پوشش خبری نداده‌اند. بر همین مبنا معمولا رسانه‌های وابسته به نظام سلطه و مرتجعان منطقه مسائل عراق را به صورت یکجانبه و به نحوی که منافع آنها را تامین کند، تجزیه و تحلیل کردند.»
صدرالحسینی یادآور شد که مساله اخیر و یوم‌الله بزرگ مردم عراق مستثنی از این مساله نیست، قطعا رسانه‌های نظام سلطه سعی دارند حضور میلیونی که از تمام اقشار و طوایف مردم عراق ازجمله شیعه و سنی و کرد و تمام اجزای آن همانند ایزدی‌ها و... بود را انکار کنند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان آنکه اگرچه اجزای مختلف تشکیل‌دهنده جامعه عراق، جمعیت زیادی نیستند، ادامه داد: «با این حال همه همراه اکثریت با دو شعار استقلال عراق و خروج نظامیان آمریکا به میدان آمدند و هیچ استثنایی در این باره وجود نداشت.»
او با اشاره به تهدید آمریکایی‌ها مبنی‌بر تحریم عراق در صورت اخراج نظامیانش از این کشور و حضور مردم این کشور برای تحقق این مطالبه علی‌رغم اطلاع از تهدید یادشده خاطرنشان کرد: «آمریکایی‌ها با حضور متجاوزانه خود حدود 17 سال است عراق را از مواهب خود محروم و به‌طور بی‌رحمانه‌ای عملا آن را تحریم کرده‌اند. بنابراین مردم عراق کاملا آمریکایی‌ها را می‌شناسند و می‌دانند در حوزه مسائل تحریمی کاری از دست آنها برنمی‌آید.»
صدرالحسینی ادامه داد: «نکته بعدی الگوشدن جمهوری اسلامی و دیگر کشورها برای مقابله با تحریم است و این تجربه پیش چشم مردم منطقه قرار دارد. مردم عراق با سفر به ایران متوجه می‌شوند 40 سال است جمهوری اسلامی با تحریم دست و پنجه نرم می‌کند ولی وضعیت ایران از نظر مسائل اجتماعی بهتر از عراقی است که تحت‌تحریم قرار ندارد اما آمریکایی‌ها به صورت مستقیم در آن حضور دارند.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا اضافه کرد: «نکته بعدی توانمندی‌های داخلی مردم عراق از جهت کشاورزی، آب و... است که به آنها این امکان را می‌دهد که مقابل این موضوع ایستادگی کنند و از توانمندی‌های داخلی خود بهره ببرند.»
او یادآور شد: «به موارد یاد شده باید این نکته را نیز اضافه کرد که آمریکایی‌ها با بیان موضوع تحریم، خود را در آینده از مواهب موجود در این کشور محروم می‌کنند. عراق به تازگی وارد بازار نفت دنیا شده و وضعیت مالی خوبی دارد و آمریکایی‌ها نمی‌توانند از بازار عراق در حوزه صنعتی، تجاری و ابنیه چشم‌پوشی کنند و مردم عراق نیز نسبت به این موضوع آگاهی کامل دارند.»
صدرالحسینی با تاکید بر دشمن‌شناسی مردم عراق با بهره‌گیری از تجربیات سال‌های گذشته یادآور شد در طول هفته‌های گذشته برای این راهپیمایی برنامه‌ریزی شده و مردم عراق و جریان‌های مختلف همانند حشدالشعبی توانستند به خوبی امنیت این راهپیمایی را تضمین کنند تا مردم با اطمینان‌خاطر در این موج عظیم انسانی حضور یابند و این یوم‌الله را رقم بزنند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در تحلیل واکنش احتمالی مقامات آمریکایی، ضمن بیان آنکه واکنش آمریکایی‌ها در ابتدا انکار این بزرگی و در گام‌های بعدی ایجاد تفرقه است، توضیح داد: «قابل پیش‌بینی است که از فردا واکنش آمریکایی‌ها را در این باره با رویکرد ایجاد تفرقه و شکاف بین قومیت‌های عراقی شاهد خواهیم بود و مطمئن هستیم آمریکایی‌ها علی‌رغم ارزیابی دقیقی که از راهپیمایی داشتند آن را به یک قومیت، طایفه و مذهب خاص تقلیل خواهند داد.»
او در پایان درباره چشم‌انداز تحولات حاکم بر عراق در پی این تظاهرات گفت: «براساس پیش‌بینی‌ها به نظر می‌رسد تداوم این خواسته عمومی از لسان جریان‌های مختلف می‌تواند آمریکایی‌ها را قانع کند که این راهپیمایی همگانی بوده و متعلق به جریان خاص مذهبی یا سیاسی نبوده و حضور علمای سرشناس و شاخص از اهل تسنن کاملا در این موضوع تاثیرگذار خواهد بود. این موضوع به‌ویژه با حضور تعدادی از ساکنان مناطق کردنشین با پرچم و علائم خاص خود در مراسم روز جمعه بیش از هرچیز حائزاهمیت است و تاثیر قابل‌توجهی در پیگیری این مطالبه عمومی خواهد داشت.»
حسن دانایی‌فر، سفیر اسبق ایران در عراق:
تظاهرات مردم عراق رفراندوم حضور آمریکا بود
حسن دانایی‌فر، سفیر اسبق ایران در عراق گفت که اگر آمریکایی‌ها به رفراندوم روزجمعه مردم عراق بی‌توجهی کنند و از این کشور خارج نشوند، خسارات و ضررهای سنگینی را متحمل خواهند شد. او معتقد است برای مردم عراق سیادت و استقلال کشور مهم‌تر از هر چیزی است و بر همین اساس آنها به تهدید تحریمی آمریکا بی‌توجهی کردند و به خیابان آمدند. متن این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
روز جمعه بیش از یک میلیون عراقی در اعتراض به اشغالگری آمریکا به خیابان آمدند. شما این تظاهرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اراده مردم عراق برای بیرون راندن آمریکایی‌ها یک‌بار در پارلمان تجلی پیدا کرد و نمایندگان مردم، رای به اخراج آمریکایی‌ها دادند. بعضی‌ها با وجود اینکه جای هیچ‌گونه تشکیک حقوقی و اخلاقی در مصوبه پارلمان وجود نداشت، در آن تشکیک کردند. امروز مردم عراق خودشان عملا رفراندوم برگزار کردند و به‌عنوان یک مطالبه حداکثری، فریاد استقلال عراق و خروج آمریکایی‌ها از کشورشان را سر دادند. من فکر می‌کنم که این پیام و صدا قطعا به آنهایی که باید برسد، رسیده است. امیدوارم شرایطی در عراق به وجود نیاید که برای عراقی‌ها و آمریکایی‌ها مشکل به وجود بیاید. آمریکایی‌ها و هر خارجی در عراق، باید پیام تظاهرات روز جمعه را بگیرند و از عراق بروند. عراق متعلق به عراقی‌هاست و خود آنها باید آن را اداره کنند.
ترکیب جمعیتی را که در تظاهرات حاضر بود، چطور می‌بینید؟ تلاش رسانه‌های غربی این بود که بگویند اینها شیعه یا طرفداران نزدیک به ایران هستند.
اگر این حرف‌ها را بزنند، معلوم است خیلی غافلند. جمعیت به این عظمت که وارد خیابان‌های عراق شد، از کل مردم عراق بود. من فکر می‌کنم همه مردم عراق در این راهپیمایی حضور داشتند. پذیرش اینکه این جمعیت میلیونی به یک کشور مربوط است، به ضرر آنهاست. یعنی یک کشور اینقدر قدرت دارد که بیش از یک میلیون انسان را توانسته به خیابان‌های بغداد بکشد. حضور میلیونی با حضورهای چندهزار نفری خیلی معنای مختلفی دارد.
شما سال‌ها سفیر ایران در عراق بوده‌اید. تا به حال حضور چنین جمعیتی در عراق مسبوق به سابقه بوده است؟
یادم نمی‌آید. فقط در اربعین از این جمعیت بیشتر دیده‌ام. بحث اربعین جداست، چراکه یک مراسم عبادی است و مردم از همه شهرهای عراق می‌آیند، ولی در این تظاهرات عمدتا مردم بغداد بوده‌اند.
واکنش احتمالی مقامات آمریکایی به این حضور چگونه است. شما تحولات آینده را چگونه می‌بینید؟ آمریکایی‌ها چه خواهند کرد؟
آمریکایی‌ها باید مصوبه پارلمان عراق و رفراندوم روز جمعه مردم عراق را اجرا کنند و الا ضرر خواهند کرد.
سناریوی خاصی برای آنها قابل‌تحلیل است؟
آمریکایی‌ها به دنبال نیرنگ‌ها و ایجاد مشکلات برای عراق می‌روند ولی مردم عراق این توانایی را دارند که از عهده مشکلات احتمالی برآیند. مردم عراق شجاع و باتجربه‌اند و این حرکات آمریکایی‌ها را زیر نظر دارند. به نظر می‌رسد زمان آن رسیده که آمریکایی‌ها حرف ملت‌های منطقه را گوش بدهند و از منطقه خارج شوند.
چقدر تلاش برای پیاده‌سازی سناریوی تجزیه عراق واقعی است؟
ممکن است نیرنگ‌هایی به کار بگیرند ولی من اعتقاد دارم خواست عمومی داخل عراق وحدت اراضی است و روی این موضوع شیعیان و اهل سنت به‌طور جدی تاکید دارند.
یعنی بستر سناریوی تجزیه وجود ندارد؟
خیلی بعید می‌دانم. ممکن است تلاش‌هایی صورت بگیرد و ممکن است نیرنگ‌هایی را به‌خصوص در حوزه رسانه به کار بگیرند اما خواست عمومی مردم عراق تجزیه کشورشان نیست.
آمریکا پیش از این تهدید کرده بود که اگر اخراج از عراق جدی باشد، دست به تحریم بغداد می‌زند. با وجود این مردم از خواسته خود کوتاه نیامدند. این را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آمریکایی‌ها دو تهدید مجزا کردند. گفتند اگر فشار بیاورید که برویم، داعش مجددا برمی‌گردد، یعنی داعش را مجددا رها می‌کنیم. اینکه ترامپ قبلا به کلینتون گفته بود شما داعش را درست کرده‌اید، اینجا خود را نشان می‌دهد. علاوه‌بر این گفتند عراق را تحریم می‌کنیم، ولی واقعیت این است که برای مردم عراق، سیادت کشورشان بالاتر است. بر اساس شناختی که به واسطه سال‌ها حضور در عراق دارم، می‌گویم که مردم عراق سیادت و استقلال کشورشان برایشان مهم‌تر از هر موضوع دیگری است. امیدواریم آمریکایی‌ها کار را به آنجا نکشند که مردم عراق به شیوه‌های دیگر متوسل شوند.
به رسمیت شناختن اعتراضات ضدفساد
یک‌سال پس از تظاهرات مردم بصره در اعتراض به نبود خدمات رفاهی و آب آشامیدنی سالم، در اکتبر 2019، اعتراضات دنباله‌دار به فساد دولتی، نبود شغل و فقدان خدمات رفاهی در عراق به راه افتاد. این اعتراضات جز با وقفه‌ای کوتاه برای برگزاری مراسم اربعین، تا به امروز در این کشور ادامه داشته و جریان‌های سیاسی و به‌ویژه مرجعیت نیز از آن حمایت کرده‌اند. در جریان اعتراضات مردمی، برخی جریان‌های سیاسی و وابسته به سفارتخانه‌های غربی از جمله بعثی‌ها تلاش کردند با حمله به دفاتر مقاومت و کنسولگری ایران، اعتراضات مردمی را منحرف کنند، اما درنهایت موفق به این کار نشدند و همچنان معترضان در میدان التحریر بغداد حضور دارند و همه جریانات نیز آنان را به رسمیت می‌شناسند. در جریان تظاهرات مردمی ضدآمریکایی روزگذشته نیز برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای بود که خللی به اعتراضات بحق مردمی وارد نشود. بر همین اساس مسیر تظاهرات مردمی، تقاطع دانشگاه بغداد نزدیک منطقه الجادریه تعیین شد. با این حال تصاویری از میدان التحریر در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد عراقی‌ها با به اهتزاز درآوردن پرچم کشورشان در میدان التحریر، با حضور آمریکایی‌ها در این کشور مخالفت کرده‌اند. ویدئوهای منتشرشده امروز از میدان التحریر حکایت از کاهش چشمگیر معترضان و مشارکت آنها در تظاهرات ضدآمریکایی داشت.
2 انقلاب علیه اشغالگران
«ثوره العشرین الثانیه» یا «دومین انقلاب دهه بیست» لقبی است که مردم و گروه‌های مقاومت به تظاهرات روز گذشته داده‌اند. این اسم اشاره‌ای به انقلاب مردم عراق در سال 1920 علیه اشغالگران انگلیسی دارد که «ثوره العشرین» نام دارد و معنایش «انقلاب دهه بیست» است. وجوه ظاهری انقلاب 1920 و 2020، آغازشان در دومین دهه قرنی است که در آن رخ داده‌اند. البته ارتباط‌دهی میان این دو انقلاب از سوی مردم عراق تنها به دلیل شباهت در سال رخ دادن آنها نیست. هر دو این انقلاب‌ها به تعبیر مردم عراق، علیه اشغالگری یک قدرت غربی و غیرمسلمان شکل گرفته‌اند و از سوی دیگر شیعیان در آن علی‌رغم وجود دیگر فرق و گروه‌های قومی در انقلاب، نقش رهبری را برعهده داشته و دارند. برای فهم بهتر «دومین انقلاب دهه بیست» شاید بهتر باشد به بررسی «انقلاب دهه 20» پرداخته شود.
انقلاب دهه ۲۰
پس از آغاز جنگ جهانی اول در سال 1914 نیروهای انگلیسی سعی کردند سرزمین‌های عربی امپراتوری عثمانی را از آن جدا کنند. عراق از مهم‌ترین سرزمین‌های عربی تحت حکومت سلاطین عثمانی بود که با قلمرو اصلی این امپراتوری یعنی ترکیه امروزی هم‌مرز بود. نیروهای انگلیسی برای تحت فشار قرار دادن ارتش عثمانی در نخستین سال جنگ، وارد شهر بصره در جنوب عراق شدند و در سال 1917 هم بغداد را به تصرف خود درآوردند. هجوم نیروهای غیرمسلمان باعث شد شیعیان عراق علی‌رغم آنکه تحت فشار سلاطین ترک عثمانی بودند، به فکر همکاری با ارتش این امپراتوری علیه قوای انگلیسی بیفتند. این نقطه شروع حرکات مقاومتی مردم عراق علیه اشغالگران بود. در ابتدا این مقاومت‌ها به دلیل برخی وعده‌های قدرت‌های غربی و نارضایتی عمومی از حکومت عثمانی چندان راهگشا نبودند و درنهایت حکومت عثمانی عراق را از دست داد و در سرزمین اصلی خود نیز توسط ملی‌گرایان ترک به‌طور کامل از بین رفت تا از ویرانه‌هایش ترکیه متولد شود. وعده قدرت‌های غربی به اعراب شامل کمک به رهایی آنها از دست حکومت ترک‌های عثمانی و همراهی با آنها برای تشکیل حکومت واحد عربی یا در مدلی دیگر حکومت‌های عربی مستقل بود. این وعده‌ها اما پس از اشغال سرزمین‌های عربی به اجرا درنیامدند، بلکه انگلیس سعی کرد عراق را به‌طور مستقیم مانند مستعمرات خود در هند اداره کند. در تقسیمات اداری بزرگ‌تر، افسران و سیاستمداران انگلیسی و در تقسیمات اداری و نظامی کوچک‌تر افراد رده پایین انگلیسی مامور کنترل مستقیم بر عراق شدند؛ مساله‌ای که برای مردم و عشایر عراق قابل‌قبول نبود و آن را ناشی از غرور و برتری‌طلبی انگلیسی‌ها می‌دانستند. لندن برای بسط نفوذ خود در عراق نیروهای هندی را وارد تشکیلات نظامی عراق کرد و سعی داشت با استخدام هندی‌ها طبقه‌ای جدید در این منطقه جدای از مردم بومی آن ایجاد کند.تشدید فشارها بر مردم عراق باعث شد آنها همراه قبایل در سال 1920 دور جدیدی از درگیری‌ها را با انگلستان آغاز کنند که رهبری آن در دست حوزه‌های علمیه شیعه و زعمای آن قرار داشت. آیت‌الله میرزامحمدتقی شیرازی معروف به میرزای دوم شاگرد آیت‌الله میرزامحمدحسن شیرازی معروف به میرزای‌شیرازی و صاحب فتوای تحریم تنباکو، در اقدامی مشابه با استاد خود علیه انگلیسی‌ها اعلام جهاد کرد. فتوای او به «فتوای دفاعیه» مشهور است. در میانه این انقلاب او به طرز مشکوکی از دنیا رفت. عده‌ای دلیل آن را سمی می‌دانند که انگلیسی‌ها از طریق نفوذی خود به او خورانده بودند. پس از او شریعت‌اصفهانی زعیم شیعیان شد و بر قیام علیه انگلیسی‌ها پافشاری کرد، اما او نیز مدت کوتاهی بعد از دنیا رفت. انقلاب 1920 تنها پنج‌ماه طول کشید، اما به‌طور اعجاب‌آوری در این مدت دو زعیم برجسته شیعه که پرچم مبارزه با غرب را بلند کرده بودند، از دنیا رفتند. پس از این دو، کسی که برتری‌اش نسبت به دیگر مجتهدان شیعه مسلم باشد، یافت نشد، اما با وجود اصرار این مجتهدان بر ادامه قیام، انگلیس توانست آن را سرکوب کند. تعداد انقلابیون 130 هزار تن و نیروهای انگلیسی که از تجهیزات و هماهنگی نظامی بیشتری برخوردار بودند 90 هزار تن تخمین زده می‌شود.
حضور شیعیان، اهل تسنن و کردها در انقلاب
یکی از مهم‌ترین مسائل در جریان انقلاب 1920 همه‌گیری آن بین شیعیان و همکاری اهل تسنن و کردها با آنهاست. این قیام، به نوعی اولین حرکت ضداستعماری مردم عراق بود که اغلب مناطق این کشور را درگیر خود کرد. نقاط اصلی شکل‌گیری و حمایت از انقلاب سه شهر شیعی کربلا، حله و دیوانیه بودند که در ادامه انقلاب به مناطق شمالی فرات مانند شهر سنی‌نشین بعقوبه نیز سرایت کرد. منطقه دلتاوه در شمال بغداد، شهرهای مندلی، شهربان، خانقین، کرکوک و اربیل [پایتخت فعلی اقلیم کردستان عراق] مناطقی بودند که به انقلاب 1920 عراق پیوستند. آیت‌الله سیدمحمد یکی از علمایی بود که سهم بسزایی در تشــویق عشایر و ساکنان سنی دلیم، سامرا و دیالی داشت.
ضربه انقلاب به بریتانیا
بریتانیا گرچه توانست به صورت ظاهری انقلاب مردم عراق را سرکوب کند، اما ناگزیر از تحمل ضررهایی شد که ضربات مردم عراق بر ارتش این کشور آنها را پدید آوردند. این قیام برای ارتش انگلستان که به‌تازگی از نبردهای ویرانگر و پرهزینه «جنگ جهانی اول» رها شده بود، بسیار گران تمام شد. انقلاب عراق 400 تن کشته و 40 میلیون پوند استرلینگ هزینه جانی و مالی روی دست لندن گذاشت و باعث شد مردم انگلستان به جنگ در عراق به دلیل هزینه‌هایش نگاه مثبت نداشته باشند. این اتفاق باعث شد انگلستان از برخی طرح‌ها و سیاست‌های خود در عراق چشم‌پوشی کند. پس از انقلاب، انگلیسی‌ها در سیستم حکومت مستقیم خود بر عراق تغییراتی ایجاد کردند و از سوی دیگر به دلیل کمبودهای مالی و ترس از واکنش بعدی مردم عراق روند مهاجرت دادن هندی‌ها به این کشور برای ایجاد یک طبقه وابسته به خود را متوقف کردند. این انقلاب همچنین به جایگاه انگلستان در خاورمیانه ضربه زد و ضمن نشان دادن نقاط ضعف و آسیب‌پذیری آن، دیگر ملت‌های منطقه را نیز نسبت به مقابله با لندن جسور کرد و عملا نظمی که بریتانیا تلاش داشت در منطقه غرب آسیا ایجاد کند، به‌مخاطره کشیده شد. دولت انگلستان بر اثر همین قیام مردمی درنهایت تصمیم گرفت دولت عربی را در عراق بر سرکار بیاورد.
سلیمانی و مهندس خون انقلاب 2020
یک قرن پس از انقلاب مردمی ضدبریتانیا به‌عنوان یکی از قدرت‌های برتر جهان، عراقی‌ها دومین انقلاب مردمی را این بار هم علیه یکی از قدرت‌های برتر دنیا به جریان انداختند. نام‌گذاری اعتراضات 2020 به «ثوره العشرین الثانیه» نشان‌دهنده شباهت‌های محتوایی هر دو انقلاب است. این نام‌گذاری نشان می‌دهد مردم عراق، آمریکایی‌ها را همچون بریتانیایی‌ها، اشغالگر می‌دانند و در هر صورت و با هر هزینه‌ای حاضر به پذیرش نظم آمریکایی در منطقه نیستند. اگر در 1920 این مرجعیت دینی بود که قیام مردم را هدایت می‌کرد، در 2020 خون قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر شهدای عملیات تروریستی آمریکایی‌ها در فرودگاه بغداد بود که توانست گروه‌های سیاسی و مقاومت را با وجود اعتراضات و اختلافات چند ماه گذشته در این کشور، دور یک پرچم جمع کند.
حمایت برهم صالح از استقلال عراق
در عراق جریان‌های سیاسی و قومیت‌ها در نوع تعامل با ایالات متحده آمریکا دچار اختلافاتی هستند و این اختلافات نیز باعث شده در نشست 15 دی‌ماه پارلمان، نمایندگان کرد و بسیاری از نمایندگان اهل سنت برای تصمیم‌گیری درباره پایان حضور آمریکا در عراق، شرکت نکنند. با این حال کمتر مقام و چهره سیاسی‌ای در عراق یافت می‌شود که مخالف اقدامات خودسرانه و نقض حاکمیت این کشور توسط آمریکا نباشد. نظامیان آمریکایی در عراق، هر آنچه می‌خواهند در این کشور انجام می‌دهند. آنها در یک ماه گذشته چند ده نفر از نیروهای نظامی عراق را در مرز القائم و در فرودگاه بغداد، سردار سلیمانی فرمانده نیروی قدس ایران و ابومهدی مهندس نایب‌رئیس حشدالشعبی را به شهادت رساندند. نگاه تحقیرآمیز حاکمیت آمریکا بر عراق، منجر به خشم و انزجار مقامات و مردم این کشور علیه آمریکا شده است. مردم عراق در تظاهرات روز گذشته‌شان، دست‌نوشته‌هایی همچون «عراق عربستان سعودی نیست» در دست داشتند؛ این نوشته‌ها به‌خوبی مخالفت مردم را با اقدامات آمریکا نشان می‌داد. مقامات عراقی نیز با وجود اختلافاتی که دارند، بر سر حفظ حاکمیت کشورشان متحد هستند.
برهم صالح، رئیس‌جمهوری عراق که با وجود مخالفت گروه‌های مقاومت به‌تازگی در اجلاس داووس با دونالد ترامپ دیدار و گفتوگو کرد، روز گذشته در اظهارنظری درباره تظاهرات امروز ضداشغالگری آمریکا در بغداد تاکید کرد عراقی‌ها بر داشتن کشوری کاملا مستقل مصر هستند؛ کشوری که مورد تعرض و تجاوز قرار نگیرد. به گزارش پایگاه خبری السومریه‌نیوز، صالح در صفحه توئیتر خود با انتشار تصویری از اعتراضات ضدآمریکایی مردم عراق، نوشت: «عراقی‌ها بر کشوری دارای حاکمیت و استقلال کامل که مورد تعرض و تجاوز قرار نگیرد، پافشاری می‌کنند. کشوری که به مردم خود خدمت کند و نماد اراده ملی و مستقل آنها به دور از مداخلات و دیکته‌ها از خارج باشد. کشوری که ضامن امنیت و حقوق‌شان در برخورداری از زندگی آزاد و شرافتمند باشد؛ کشوری که با همسایگانش در صلح و امنیت باشد.» این واکنش صالح که گفته می‌شود ارتباط نسبتا خوبی با آمریکایی‌ها دارد، نشان‌دهنده مخالفت مقامات عراقی با نقض حاکمیت این کشور توسط نظامیان آمریکایی است.