به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، نبود مهارت کافی به‌رغم داشتن مدرک دانشگاهی یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های نیروی کار به‌شمار می‌رود؛ ضعفی که شاید تا چند سال پیش مسئولان مختلف نه‌تنها توجهی به آن نداشتند، بلکه حتی وجود این ضعف را در میان فارغ‌التحصیلان قبول هم نمی‌کردند و از طرف دیگر نیروی انسانی‌ای که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شد نیز تصورش این بود که مهارت کافی برای انجام کارهای تخصصی حوزه خودش را دارد؛ اشتباهی که باعث شد امروز این ضعف به یکی از معضلات در بازار کار تبدیل شود و دیگر نه‌تنها همه معترف این مشکل شده‌اند، بلکه مسئولان در فکر چاره‌اندیشی برای رفع آن افتاده‌اند. در این بین دانشگاه آزاد اسلامی را شاید بتوان اصلی‌ترین نهاد در راستای توجه و حل این معضل دانست. این دانشگاه در دوران مدیریت جدید تصمیم گرفته از ظرفیت خود در راستای افزایش مهارت‌های افراد در حوزه تحصیلی و کاری‌شان بهره گیرد که نتیجه آن نیز راه‌اندازی مدارس‌عالی مهارتی است؛ مدارسی که در راستای مدارس مهارتی قرار گرفته، اما هدفگذاری آن آموزش مهارت‌های لازم به دانشجویان و صاحبان مشاغل مختلف است.
در اصل این مدارس با هدف تسهیل ورود افراد به بازار کار ایجاد شده‌اند، در حالی‌که مدارس مهارتی ویژه دانش‌آموزان این کشور است، اما مدارس عالی تنها برای دانشجویان و افرادی است که می‌خواهند با فراگیری مهارت وارد بازار کار شوند.مدارس عالی مهارتی در ابتدای مسیر قرار دارند و تازه تعداد انگشت‌شماری از آنها ایجاد شده یا در مسیر راه‌اندازی هستند و طبیعی است که مشاهده اثرگذاری این مدارس در جامعه نیازمند گذشت زمان است؛ زمانی که می‌تواند مرهمی برای کاهش تعداد بیکاران باشد، بیکارانی که متاسفانه بخش اعظمی از آنها را نیز همین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شکل داده‌اند. در مرحله اول ایجاد مدارس عالی مهارتی که در کنار مدارس مهارتی به ایفای نقش در کشور می‌پردازند، استان‌های تهران، قزوین، مشهد و زنجان برای راه‌اندازی این مدارس انتخاب شده‌اند و تا همین امروز نیز مدرسه عالی حقوق، صنایع خلاق و کفش و چرم به بهره‌برداری رسیده و حتی پذیرش مهارت‌آموز نیز در آن صورت گرفته است. البته این سه مدرسه تنها بخش کوچکی از این مدارس به شمار می‌رود که قرار است در آینده بر تعداد آنها افزوده شود.
بورس، میراث اسلامی، بازی‌سازی رایانه‌ای، کسب‌وکار، رباتیک و... حوزه‌های دیگری است که به‌زودی مدارس عالی مهارتی آن راه‌اندازی می‌شوند و در حال حاضر مراحل نهایی تاسیس آنها در حال طی شدن است. یکی از مسائل اصلی که امروزه جزء سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه مدارس عالی مهارتی به شمار می‌رود، استفاده از بستر آموزش مجازی برای افزایش مهارت‌های دانشجویان و بالطبع افرادی است که خواهان بالا بردن مهارت‌های حوزه کاری خود هستند. در اصل وجود واحدهای این دانشگاه در تمامی استان‌های کشور ظرفیت بالایی را در اختیار این دانشگاه قرار داده تا بتواند با بهره‌گیری از بستر فضای مجازی، امکان آموزش مهارت‌های کاربردی را در جای‌جای ایران محقق کند. طبیعی است که تعداد اساتید برجسته به اندازه‌ای نیست که بتوان در تمام استان‌ها از آنها کمک گرفت، به همین دلیل در استان‌های کم‌برخوردار دانشجویان و دیگر اقشار می‌توانند در مدارس عالی مهارتی ثبت‌نام کرده و از طریق آموزش مجازی به هدف خود برسند. البته این بدان معنی نیست که مدارس عالی مهارتی به شکل فیزیکی هیچ‌گاه در این استان‌ها راه‌اندازی نخواهند شد، بلکه در شرایط فعلی استفاده از بستر فضای مجازی به‌عنوان یکی از راهکارهای دانشگاه آزاد اسلامی برای بردن مدارس عالی مهارتی به این استان‌ها محسوب می‌شود.
قطعا اصلی‌ترین سوالی که درباره این مدارس وجود دارد، چگونگی انتخاب حوزه فعالیت آنهاست؛ سوالی که در پاسخ به آن سعید آزادیان، معاون فنی و حرفه‌ای مهارتی و کاربنیان سازمان سما به «فرهیختگان» این‌طور می‌گوید: «چه مدارسی که تا امروز ایجاد شده و چه آنهایی که قرار است در آینده نزدیک راه‌اندازی شوند، برمبنای کسب‌وکار فعالیت می‌کنند و طبیعی است که در این حوزه به نیاز بازار کار برای افزایش مهارت افراد توجه می‌کنیم. البته این بدان معنی نیست که آمایش جدیدی را در این زمینه صورت خواهیم داد، بلکه از اطلاعات آمایش‌هایی که تا امروز در دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه صورت گرفته، استفاده خواهیم کرد.»
او ادامه داد: «در طرح پایش نیاز استان‌ها شناسایی شده و ما نیز از همین داده‌ها استفاده می‌کنیم و در هر استان مدرسه عالی مهارتی ویژه خاص آن استان را ایجاد خواهیم کرد. از سوی دیگر گردش مالی هر استان نشان می‌دهد کدام صنعت در آن جایگاه برتر را دارد و ما نیز در همین زمینه اقدام به راه‌اندازی مدارس عالی می‌کنیم.»
آزادیان تصریح می‌کند: «به‌طور مثال در زنجان ابنیه تاریخ و صنایع‌دستی از جایگاه خوبی برخوردار هستند و در همین راستا نیز مدرسه عالی مهارتی کفش و چرم و همچنین میراث اسلامی جزء مدارسی است که در این استان شکل خواهد گرفت. در قزوین و مشهد نیز مدرسه بورس و بازی‌سازی رایانه‌ای را خواهیم داشت. در اصل اولویت اصلی ما در ایجاد این مدارس، توجه به نیاز بازار کار است.»
معاون فنی و حرفه‌ای مهارتی و کاربنیان سازمان سما ادامه می‌دهد: «هرچند این مدارس با افزایش مهارت باعث می‌شوند مهارت افراد بالاتر برود و به‌طور مثال مدرسه عالی مهارتی که در حوزه میراث اسلامی و با رویکرد نسخ خطی در مشهد راه‌اندازی خواهد شد، به میراث گذشته توجه کرده و در آینده نیز مدارس دیگری در حوزه میراث اسلامی خواهیم داشت، اما این‌طور نیست که از فضای روز بازار کسب‌وکار فاصله بگیریم؛ چراکه مدرسه عالی مهارتی بازی‌سازی رایانه‌ای، مدرسه‌ای است که با توجه به نیاز امروز کشور ایجاد خواهد شد.» به گفته این مقام مسئول، ورودی مدارس عالی مهارتی برخلاف مدارس مهارتی که تا سطح دیپلم است، باید از سطح تعریف‌شده‌ای از دانش تخصصی برخوردار باشند تا بتوانند با ورود به این مدارس، مهارت‌های خود را افزایش دهند؛ یعنی اگر قرار به کسب مهارت در مدرسه عالی حقوق است، باید فرد دارای مدرک تخصصی حقوق از دانشگاه باشد یا اگر کسی می‌خواهد در بورس به کسب مهارت بپردازد، یا باید مدرک دانشگاهی این حوزه را داشته باشد یا تا حدودی تجربه فعالیت در بورس کشور را؛ چراکه هدف اصلی این مدارس ایجاد شرایط کارورزی برای این افراد است تا بتوانند آزمون و خطای خود را در این مدارس انجام داده و به درجه قابل‌قبولی از مهارت‌های موردنیاز خود برسند. یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های این مدارس، وجود کارگاه‌های علمی- مهارتی است؛ کارگاه‌هایی که در حقیقت نقش همان شبیه‌ساز شرایط بازار کار را برای افراد حاضر در مدارس عالی مهارتی فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند بدون هیچ کم و کاستی خود را در فضای واقعی بازار کار تصور کرده و مهارت‌های خود را محک زده و به افزایش مهارت‌ها دست بزنند.
احیای دوباره کفش و چرم تبریز با تربیت نیرو توسط مدرسه عالی مهارتی این حوزه
تبریز؛ شهری که چرم و کفشش از دیرباز شهره ایران بوده و حالا اصلی‌ترین مشکلش همان نبود نیروی کار ماهر است؛ مساله‌ای که نه‌تنها دغدغه افراد جویای کار شده، بلکه مشکلات زیادی را برای صنعت کفش و چرم که اصلی‌ترین صنعت این شهر به شمار می‌رود، ایجاد کرده است، تا جایی مدرسه عالی کفش و چرم در این شهر دایر شد تا بتواند با تربیت نیروی ماهر باری از دوش صنعتگران این حوزه بردارد. در اصل مدرسه عالی مهارتی کفش و چرم سومین مدرسه‌ای است که بهمن امسال به مرحله پذیرش می‌رسد؛ مدرسه‌ای که در تبریز ایجاد خواهد شد و دلیل این مهم نیز قطب بودن این شهر در صنایع کیف، کفش و چرم است. نکته جالب درباره ایجاد این مدرسه آن است که به گفته عزیز جوانپور، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز برای راه‌اندازی آن، رایزنی‌هایی با کشور ترکیه انجام شده و حتی از مدارس مهارتی این کشور که در حوزه کیف و کفش فعال هستند نیز بازدید به عمل آمده است.
حسن رسولی‌سقای، معاون دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در توضیح چگونگی ایجاد این مدرسه عنوان کرده بود: «برای اینکه اهداف آموزشی، مهارت‌آموزی و دیدگاه‌های نوآورانه و فناورانه را با هم‌پیش ببریم، یک ساختمان برای استقرار مرکز تحقیقات، استارتاپ‌ها و مدرسه عالی کفش در نظر گرفتیم تا همه ابعاد چرم و کفش در کنار هم باشند و علاوه‌بر این دو، R&D از صنعت خصوصی را دعوت کردیم که در این ساختمان مستقر شده و هم اکنون فعال است.»
رسولی‌سقای با بیان اینکه در این راستا شکاف‌هایی نیز وجود دارد که با پایان‌نامه پر نخواهد شد، افزود: «یکی از آن چالش‌ها وجود مدرسه عالی مهارتی کیف، چرم و کفش است که در پایان‌نامه‌ها دیده نشده و قرار است نیروی ماهر تربیت کند. صنعت کفش به‌شدت به نیروی ماهر نیاز دارد که این ضعف در پایان‌نامه دیده نمی‌شود، بنابراین ما درصدد ایجاد مدرسه عالی برآمدیم.»
طراحی کاراکتر ایرانی و اسلامی توسط مدرسه عالی مهارتی صنایع خلاق
مدرسه عالی مهارتی صنایع خلاق یا همان هنرهای دیجیتالی یکی دیگر از مدارس عالی مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی است که از اسفندماه سال گذشته وارد فاز اجرایی شده و از تیرماه امسال به پذیرش علاقه‌مندان به این حوزه اقدام کرده است، اما به گفته حسن ودود، مدیر مدرسه عالی مهارتی، صنایع خلاق عملا از بهار و تابستان سال آینده کار جدی خود را شروع خواهد کرد.این مدرسه کلاس‌های مهارتی خود را در زمستان چهار تا پنج دوره، بهار سال آینده هفت تا هشت دوره و در تابستان 10 تا 12 دوره برگزار می‌کند و در هر دوره نیز نهایتا 15 نفر امکان ثبت‌نام دارند.
آن‌طور که این مقام مسئول به «ایسکانیوز» گفته است، در این مدرسه مهارتی سه دپارتمان وجود دارد که اول دپارتمان آموزشی و دیگری دپارتمان تولید و کارورزی است. طبق صحبت‌های انجام شده قرار است فضایی را در اختیار تیم‌های تولید قرار دهیم، به شرط آنکه نیروی کار را از بین افرادی که در این دوره‌ها شرکت می‌کنند انتخاب کنند تا این افراد هم بتوانند وارد بازار کار شوند. تلاش ما این است که پروژه‌هایی را طراحی کنیم تا دانشجویان و علاقه‌مندان درگیر کار شوند. به‌طور کلی پایه و اساس مدرسه مهارتی خلاق تبدیل شدن به نمونه‌ای از شکل‌گیری صنعت است. لازمه یک صنعت این است که دانشگاه به‌عنوان یک مرکز آموزشی با بازار به‌عنوان عرصه تولید در ارتباط باشند و تلاش کرده‌ایم این امر را در مدرسه مهارتی صنایع خلاق اجرا کنیم. از دیگر دپارتمان‌های موجود در این مدرسه مهارتی که در حال حاضر اقدامی در این راستا انجام نشده، ولی در دستور کار خود قرار داده‌ایم، جذب سرمایه است.»
در اصل این مدرسه دوره‌های متناسب با رشته هنرهای دیجیتالی را که گستره زیادی هم دارد، شکل داده است و شاید بتوان مهم‌ترین ماموریت این مدرسه را طراحی کاراکتر‌های ایرانی و اسلامی دانست که قرار است در آینده نزدیک به صورت ویژه از سوی این مدرسه دنبال شود.
شبیه‌سازی مجتمع‌های قضایی در مدرسه عالی مهارتی حقوق
این مدرسه را شاید بتوان اولین مدرسه عالی مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی دانست که در بهمن‌ماه سال گذشته راه‌اندازی شد، اما عملا از نیمه اول اسفندماه همان سال شروع به پذیرش متقاضیان کرد؛ مدرسه‌ای که تا امروز دوره‌های مختلفی را برای دانشجویانی که در این رشته دانشگاهی تحصیل می‌کنند، برگزار کرده است و تنها دانشجویانی می‌توانند در آن ثبت‌نام کنند که ترم 6 رشته خود باشند. البته قطعا دانشجویانی که در مقاطع تحصیلی بالاتر نیز هستند، می‌توانند در این مدرسه ثبت‌نام کنند.
با وجود اینکه مدرسه عالی مهارتی حقوق به همت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران- جنوب راه‌اندازی شده، اما این بدان معنی نیست که دانشجویانی که در سایر واحدهای دانشگاهی اعم از آزاد و دولتی هستند، نتوانند در این مدرسه ثبت‌نام کنند.این مدرسه عالی مهارتی دوره‌های مهارتی خود را طی بازه‌های زمانی 45 تا 60 روزه برگزار می‌کند و این دو بازه متناسب با رشته‌های مختلف حوزه حقوق است. علاوه‌بر آن به تمامی شرکت‌کنندگان در این مدارس بعد از پایان دوره مهارتی برگزارشده، گواهینامه معتبر کارآموزی رشته حقوق داده می‌شود.نکته قابل‌توجه درباره این مدارس آن است که در آن، فضایی کاملا مشابه با مجتمع‌های قضایی کشور طراحی شده تا دانشجوی حاضر در آن، خود را در محیطی کاری تصور کند. البته این فضا تحت مدیریت یک هدایتگر خبره در رشته حقوق است تا بتواند علاوه‌بر رصد ایرادات کارآموزان، فضای برگزاری دوره را نزدیک به آنچه در مجتمع‌های قضایی رخ می‌دهد، درآورد.
اکبر رهبر، عضو شورای راهبردی حقوقی دانشگاه آزاد اسلامی درباره شیوه عملی فعالیت این مدرسه این‌طور گفته بود: «برای شروع کار، محاکم حقوقی از جمله حقوق کیفری، خانواده و شورای حل اختلاف را شبیه‌سازی کردیم، به این صورت که دانشجویان بعد از ثبت‌نام در گروه‌هایی که تعریف شده است، در مقام وکیل خوانده یا وکیل خواهان عملا به موضوعات کاملا حقوقی زیر نظر استادان رسیدگی می‌کنند و در نظر داریم در آینده‌ای نزدیک فعالیت این مدرسه را در حوزه دیوان عدالت، دفاتر اسناد رسمی و اجراییات ثبت گسترش دهیم.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار