به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، تولید یک کالا یا خدمت بدون تجاریسازی و عرضه آن به بازار، مفهوم «تولید» را زیرسوال می‌برد. در واقع میتوان گفت رمز بقا و استمرار تولید، در تجاریسازی کالا یا خدمت تولید شده است. حال اگر تولید این کالا بر پایه فناوری‌ها و دانش باشد، تجاریسازی آن محصول پیش از آنکه اهمیت داشته باشد، یک امر ضروری است. تجاریسازی به معنی به کارگیری روش‌های کسب‌وکاری است که منجر به کسب سود بیشتر و ارزش‌افزوده می‌شود. در واقع تجاریسازی به فرآیند تبدیل فناوری‌های جدید به محصولات موفق تجاری گفته می‌شود که این فرآیند مراحل مختلفی ازجمله ارزیابی بازار، طراحی محصول، مهندسی تولید، مدیریت حقوق مالکیت معنوی، بازاریابی، افزایش سرمایه و آموزش افراد دارد.به مجموعه این فعالیت‌ها که زمینه تجاریسازی محصولات را فراهم میکنند، «خدمات تجاریسازی» گفته می‌شود. در واقع میتوان گفت خدمات تجاریسازی، حلقه اتصال فناوری و بازار است و به اعتقاد کارشناسان، اهمیت آن در توسعه اقتصادی یک کشور، بیش از سایر موارد است. تحقیقات نشان می‌دهد اهمیت خدمات تجاریسازی به حدی است که در نهادهای تحقیقاتی کشورهای توسعه‌یافته، تحقیقات بدون تجاریسازی یک محصول، معنایی ندارد؛ چراکه به باور سیاستگذاران، تولید یا انجام آزمایش در مورد یک ایده، بدون بسط و گسترش آن ایده و ارائه آن به بازار عام و خاص، بی‌فایده است. برنامه‌ریزان در کشورهای توسعه‌یافته به این باور رسیده‌اند که اهمیت تحقیقات به دلیل نوآوری و اهمیت نوآوری به دلیل سود اقتصادی آن است، از این‌روست که خدمات تجاریسازی به موازات تحقیق و تولید انجام می‌شود.
هزینه‌ها مانع تجاریسازی
طی گزارش‌‌های متعددی که در مدت اخیر در همین صفحه چاپ و منتشر شده است، به بررسی مشکلات و چالش‌های پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران پرداخته‌ایم. در شرایطی که سال‌هاست اقتصاد کشور به‌خصوص در بخش تولید و صنعت با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کند، شرکت‌های دانش‌بنیان نیز برای دستیابی به محصولات با فناوری‌های جدید، متحمل هزینه‌های سنگینی می‌شوند که همین امر، امکان تجاریسازی محصولات‌شان را تا حد زیادی سلب می‌کند. تجاریسازی را میتوان در کنار مشکلاتی مانند مالیات، بیمه و... یکی از مشکلات بزرگ شرکت‌های دانش‌بنیان تجاریسازی و فروش محصولات دانست. درحال حاضر کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌هایی که خدمات آنها باعث رونق کسبوکار شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود را به‌عنوان شرکت تجاریسازی مورد‌تایید قرار می‌دهد. این شرکت‌ها، با ارائه خدمات تجاریسازی به شرکت‌های دانش‌بنیان امکان ورود محصولات دانش‌بنیان به بازار و تجاریسازی تولیدات آنها را فراهم میکنند. این شرکت‌ها، همان حلقه اتصال میان دانش و بازار هستند و در هشت موضوع محوری شامل خدمات مالکیت فکری، خدمات ارزیابی، خدمات مشاوره، خدمات توسعه بازار، خدمات شتاب‌دهی کسب وکار، خدمات مدیریت فناوری، خدمات مالی و سرمایه‌گذاری به شرکت‌های دانش‌بنیان خدمات ارائه می‌دهند.این شرکت‌ها عموما خدمات خود را به صورت یک پک کامل به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهند اما تعدادی از شرکت‌ها، در بخش‌هایی از تجاریسازی مهارت ویژ‌ه‌ای دارند و در نتیجه تنها برخی از خدمات این حوزه را به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهند.
ایجاد کریدور فناوری
از آنجایی که شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان به دلیل تخصصی بودن محصولات خود، عموما در زمینه تجاریسازی شرکت‌های دانش‌بنیان و فروش محصولات دانش‌بنیان خود توانایی لازم را ندارند و برای این امر نیاز به دیده شدن و حمایت‌های تجاری دارند لذا در سال‌های اخیر، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، با ایجاد «کریدور فناوری»، از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت می‌کند. کریدور فناوری تحت نظارت ستاد نانو معاونت علمی ریاست‌جمهوری است. این کریدور، شرکت‌ها و موسسات متقاضی را جهت دریافت خدمات به شرکت‌های مشاور معرفی و به‌عنوان یک واسطه درصد قابل‌توجهی از حق‌الزحمه خود را از بودجه‌های معاونت علمی ریاست‌جمهوری دریافت می‌کند.محمدجواد صدری‌مهر، مدیرکل پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» توضیحات جالبی را در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان و خدمات تجاریسازی ارائه می‌دهد و می‌گوید: «شرکت‌های دانش‌بنیان به خودی خود تلاش میکنند به یک شرکت تجاری تبدیل شوند اما از آنجایی که از یک‌سو تجاریسازی یک محصول دانش‌بنیان هزینه‌بر است و از سوی دیگر تجاریسازی یک مقوله کاملا تخصصی است، لذا تنها تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به دریافت مجوز تجاریسازی می‌شوند و مابقی شرکت‌ها برای تجاریسازی محصولات‌شان باید از شرکت‌هایی که در حوزه تجاریسازی، به صورت تخصصی فعالیت میکنند، کمک بگیرند. در این میان شرکت‌های دانش‌بنیانی که برای تجاریسازی محصولات‌شان نیاز به کمک شرکت‌های دیگر دارند می‌توانند با ورود به پارک‌های علمی و فناوری از کمک‌های این پارک در زمینه تجاریسازی بهره‌مند شوند. مسئولان پارک‌های علم و فناوری با معرفی شرکت‌هایی که خدمات تجاریسازی ارائه می‌دهند، علاوه‌بر نظارت بر عملکرد شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان، بر فعالیت شرکت‌های تجاریسازی نیز نظارت میکنند و به این ترتیب هزینه‌های تجاریسازی محصولات دانش‌بنیان، زیرنظر مدیران پارک علم و فناوری خواهد بود.»
14 استان، فعال در زمینه خدمات تجاریسازی
طبق آماری که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارائه شده است، در حال حاضر چهارهزار و 635 شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارند که در هفت حوزه فناوری سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای، وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، خدمات تجاریسازی، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته و نرم‌افزارها و سامانه‌های تخصصی مربوطه مواد پیشرفته و محصولات مبتنی‌بر فناوری‌های شیمیایی، دارو و فناوری‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان و فناوری زیستی فعالیت میکنند.از این تعداد شرکت دانش‌بنیان، تنها 141 شرکت در حوزه خدمات تجاریسازی فعال هستند. این، بدان معناست که از چهارهزار شرکت دانش‌بنیان در کشور، 141 شرکت علاوه‌بر داشتن تاییدیه دانش‌بنیان از سوی کارگروه ارزیابی و تایید صلاحیت شرکت‌ها، موفق به دریافت مجوز تجاریسازی نیز شده‌اند و خدمات تجاریسازی خود و احتمالا سایر شرکت‌ها را نیز انجام می‌دهند.طبق این آمار در حال حاضر، تنها در 14 استان کشور ازجمله ایلام، بوشهر، سمنان، قزوین، گلستان، هرمزگان، فارس، کرمانشاه، آذربایجان‌شرقی، قم، اصفهان، خراسان رضوی، یزد و تهران، شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه خدمات تجاریسازی نیز فعالیت میکنند. این امر نشان می‌دهد سایر شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در استان‌های دیگر، برای تجاریسازی محصولات و تولیدات خود، نیاز به کمک شرکت‌های فعال در حوزه تجاریسازی دارند.
نگاهی به جدول این گزارش به خوبی گویای این نکته است که تعداد شرکت‌هایی که مجوز خدمات تجاریسازی در 14 استان مذکور را دارند، تناسبی با تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در این استان‌ها ندارند. برای مثال در استانی مانند تهران، به‌رغم آنکه بیش از دوهزار شرکت دانش‌بنیان وجود دارد، تنها 106 شرکت، در حوزه خدمات تجاریسازی فعالیت میکنند؛ یعنی چهار درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان در تهران، مجوز خدمات تجاریسازی دارند. این رقم برای استانی مانند اصفهان 1.2درصد است.کارشناسان معتقدند مسیر سخت و دشوار فعالیت شرکت‌ها برای دستیابی به محصول دانش‌بنیان به اندازه کافی هزینه‌های سنگینی را بر مدیران و مسئولان آن تحمیل می‌کند. در این میان موارد مربوط به تجاریسازی محصولات نیز هزینه‌های آنها را به چندین برابر افزایش می‌دهد. به نظر می‌رسد در صورتی که شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند موفق به دریافت مجوز تجاریسازی محصولات‌شان شوند، مسیر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان سریع‌تر خواهد بود.
خدمات تخصصی دانش‌بنیان تجاریسازی
تهیه طرح کسبوکار، امکان‌‌سنجی فنی، بازار، اقتصادی
ارزیابی قابلیت تجاریسازی
ارزیابی فنی، مالی، بازار، اقتصادی، سیستمی و عملکرد
جست‌وجو و تحلیل اختراع و پتنت خارجی
نگارش و ثبت اختراع و پتنت داخلی و خارجی
ارزیابی آمادگی صادراتی، مدیریت صادراتی، اجرای برنامه‌های تبلیغات
مشاوره و خدمات حقوقی درخصوص قراردادها و دعاوی
مشاوره فنی و مهندسی، مشاوره طراحی مهندسی، مشاوره تولید و برون‌سپاری تولید
مشاوره شناسایی و اخذ مجوزهای ضروری و استقرار استانداردهای محصول
تدوین استراتژی و ره‌نگاشت فناوری
پیش‌بینی و آینده‌نگاری فناوری
مشاوره فروش فناوری و خدمات فن بازار
طراحی فرآیندهای مدیریت فناوری و نوآوری و توسعه محصول جدید
صحه‌‌گذاری فناوری
ارزش‌‌گذاری و قیمت‌گذاری فناوری
ثبت طراحی صنعتی، علامت و نام تجاری در خارج از کشور
فروش مالکیت صنعتی
نقض و دعاوی حقوقی مالکیت صنعتی
تحقیقات بازار، مشاوره و تدوین برنامه بازاریابی، مشاوره مدیریت برند
بازاریابی
سرمایه‌گذاری
ارائه تسهیلات با نرخ ترجیحی کمتر از نرخ مصوب بانک مرکزی
ارائه ضمانت‌نامه
ارزیابی سطح فناوری و مشاوره انتقال فناوری
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار