به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دی‌ماه 96 در برخی شهرها نسبت به وضعیت معیشتی تجمعات اعتراضی برگزار شد. همان زمان دانشگاه تهران و البته برخی دانشگاه‌های دیگر پایتخت هم روزهای پرالتهابی را سپری کردند. التهابی که این‌بار در چارچوب و محدوده دانشگاه باقی نماند و از فضای دانشگاه‌ها بیرون رفت. همین اتفاق موجب بازداشت تعدادی از دانشجویان این دانشگاه‌ها شد؛ البته اکثر این افراد پس از فروکش کردن تب حواشی آزاد شدند، اما در این بین برای تعدادی از دانشجویان که نقش موثری در برپایی برخی غائله‌ها داشتند، پرونده قضایی تشکیل شد و حالا دستگاه قضا باید تکلیف این افراد را مشخص می‌کرد.از آن هفته‌های ابتدایی تا همین چند وقت پیش، از مسئولان مختلف سیاسی تا روسای دانشگاه‌ها و حتی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها پیگیر حل مشکل دانشجویان بازداشتی وقایع دی‌ماه 96 بودند. به گفته معاون فرهنگی دانشگاه تهران بیش از 70 درصد دانشجویان بازداشتی تا مهرماه 97 تبرئه شدند، اما تعدادی از دانشجویان با واکنش سخت دستگاه قضایی، احکام سنگینی گرفتند.
محمود نیلی‌احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران در گفت‌وگویی با ایلنا درباره این دانشجویان می‌گوید: «با دادگستری، قوه قضائیه، نهادهای امنیتی و وزارت علوم به‌شدت مساله را دنبال می‌کنیم تا باعث شود تجدیدنظر واقعی روی این احکام سنگین در دادگاه تجدیدنظر صورت بگیرد، درصورت امکان‌پذیر بودن این امر امیدواریم همه تبرئه شوند، در غیر این صورت امید داریم دانشجویان با حداقل احکام و بیشتر با احکام تعلیقی مواجه شوند.»
نیلی با اشاره به اینکه باید به دانشجویان فرصت خطاکردن داد، گفت: «معتقدیم اگر هم دانشجویان اشتباهی کرده‌اند، ناشی از شرایط عمومی اجتماع و ناشی از جوانی آنان بوده است. باید به دانشجویان فرصت خطا کردن را بدهیم و امیدواریم در احکام بدوی حتما تجدیدنظر جدی رخ بدهد.»
موضوع احکام سنگین دانشجویان بازداشتی دی‌ماه 96 تا همین چند وقت قبل، موضوع جلسات و محور رایزنی مسئولان مختلف دانشگاه، وزارت علوم و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با دستگاه قضا بود تا درنهایت با تدبیر رئیس قوه قضائیه اسامی تعدادی از دانشجویانی که در حوادث سال‌های اخیر محکومیت پیدا کرده بودند، در لیست پیشنهادی عفو قرار داشتند که توسط دستگاه قضا به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع) تقدیم مقام معظم رهبری شد و مورد موافقت ایشان قرار گرفت. این اتفاق به گفته سخنگوی قوه قضائیه یکی از تفاوت‌های برجسته عفو اخیر بود.
حاشیه‌سازی دشمنان، سد راه حرکت علمی کشور
مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در نامه‌ای به رئیس قوه‌قضائیه ضمن قدردانی از رهبر حکیم انقلاب، از حسن‌نظر رئیسی در پیگیری عفو و تخفیف احکام برخی دانشجویان تشکر و قدردانی کرد. وی در نامه خود آورده است: «نیک مستحضرید دانشگاه به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی با گسترش کمی و کیفی کم‌نظیر از افتخارات نظام مقدس جمهوری اسلامی به حساب می‌آید؛ دانشگاهی که توانسته است بهرغم همه فرازها و فرودها، موتور پیشران حرکت علمی کشور باشد و در عرصه دانش‌های نو، نه‌تنها طلایه‌دار پیشرفت در غرب آسیا، بلکه با کشورهای پیشرو در عرصه علم و فناوری رقابت کند. هرچند با وجود همه پیشرفت‌ها، نهاد دانشگاه تا رسیدن به دانشگاه مطلوب در گام دوم انقلاب راهی دراز دارد.»
تاثیر نوع مواجهه دانشجویان بر میزان حواشی
وی در ادامه نامه خود یادآور شد: «یکی از مسائلی که می‌تواند سد راه حرکت پرشتاب علمی کشور باشد، حاشیه‌سازی منفعت‌طلبانه برخی دشمنان معارض و هم‌پیمانان سست‌عنصر داخلی‌شان در فریب دانشجویان و تحریک آنان به اقداماتی ضدملی است که در تاریخ انقلاب تجربه شده است. البته آنچه گاهی بر حاشیه می‌افزاید، نوع مواجهه با این دانشجویان است.»
رستمی ادامه داد: «اقدام حضرتعالی درخصوص تلاش برای عفو و تخفیف حکم تعدادی از دانشجویان -که با اعتماد رهبر فرزانه انقلاب به پیشنهاد شما عملی شد- بار دیگر رأفت اسلامی و عقلانیت انقلابی نظام را به منصه ظهور گذارد.»
دولت برای ایجاد فضای منظم و به‌دور از حاشیه تلاش کند
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در پایان نامه خود خاطرنشان کرد: «ناگفته پیداست که دانشگاه برای رسیدن به قله کمال علمی و معرفتی و تربیتی علاوه‌بر فضای آزاداندیشانه و پویا، نیاز به قانون‌مداری و انضباط دارد و بر مسئولان محترم دولتی فرض است که پس از این اقدام مبارک تلاش خود را برای برقراری یک فضای پرنشاط و البته منظم و به‌دور از حاشیه دوچندان کنند. امید است حرکت انقلابی و بانشاط جنابعالی - در تحقق عدالت‌خواهی عقلانی همراه با محافظت از آزادی‌های مشروع- در دستگاه قضایی بیش از پیش طعم شیرین عدل علوی را به مردم عزیز و نخبگان دانشگاهی بچشاند.»
جریانی دوست دارند دانشجوها زندانی باشند و از آزادی آنها خوشحال نمی‌شوند
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها روز گذشته در جمع دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی قم اظهارکرد: «در جایی که برای زندانی شدن یک دانشجو به دلیل مواجهه با قانون، بسیاری اعتراض می‌کنند، کسی از آزاد شدن این دانشجوها اظهار خوشحالی نکرد، یعنی جریانی در کشور وجود دارد که دوست دارند دانشجوها زندانی باشند، اما از آزادی آنها خیلی خوشحال نمی‌شوند.»
رستمی افزود: «تعدادی دانشجو در قضایای مختلف در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ با عنایات مقام معظم رهبری و البته پیشنهاد آقای رئیسی آزاد شدند، اما بازتابی بین کسانی که خود را مدافع بچه‌های دانشجو می‌دانستند، ندیدیم.»
همراهی قوه قضائیه مجموعا خوب بود
غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی اجتماعی وزارت علوم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره دانشجویان بازداشتی دی‌ماه 96 که مورد عفو رهبری قرار گرفتند، گفت: «اطلاعات کلی و پرونده‌های این دانشجویان را داریم، اما اطلاعات به‌روزتری که نهایی شده باشد، هنوز به دست ما نرسیده است. ما در وزارتخانه علوم درباره اطلاعات و وضعیت این دانشجویان پرونده تشکیل داده و در اختیار قوه قضائیه گذاشته‌ایم. طبیعی است که در برخی موارد حکم صادر شده بود و تنها راه، اقدام از طریق دستگاه قضا بود.»
وی در ادامه گفت: «نگاه و انتظار ما هم این بود که قوه قضائیه در قالب رافت اسلامی با توجه به شرایط و مسائلی که وجود داشت، همراهی کند. در این مساله همکاری قوه قضائیه خوب بود، وزارتخانه مواردی را که مدنظر داشت هم از طریق دولت و وزارت دادگستری انتقال داد و درنهایت قوه قضائیه هم در چارچوب وظایف و ماموریت‌های خود و ناظر به بحث رافت و عطوفت اسلامی عمل کرد و این اتفاق افتاد.»
غفاری با اشاره به ارتباط و تعاملات وزارت علوم و قوه قضائیه خاطرنشان کرد: «هماهنگی و همراهی قوه قضائیه مجموعا خوب بود.»
معاون فرهنگی- اجتماعی وزارت علوم در پایان گفت: «در حوزه دانشجویی و در ارتباط با تشکل‌ها، مساله‌ای که درحال حاضر به حوزه قضایی ارتباط داشته باشد، نداریم.»
حرکت دستگاه قضا اثر مثبت و سازنده‌ای دارد
محمدتقــــی احمــــدی، رئیـــس دانشگاه تربیت‌مدرس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره عفو تعدادی از دانشجویان بازداشتی حوادث دی‌ماه 96 گفت: «قطعا رویکرد قوه قضائیه و رئیس محترم این قوه در قبال مسائل دانشگاه‌ها مثبت بوده است. من نشانه‌های زیادی در این زمینه دیده‌ام و امیدوارم اثر مثبت، خوب و سازنده روی دانشگاهیان داشته باشد.»
وی ضمن ابراز مسرت از انگیزه فوق‌العاده و توجه خاص رئیس دستگاه قضا، افزود: «این اتفاقات بر محیط دانشگاه تاثیر سازنده خواهد داشت و موجب تفاهم بیش از پیش قوه قضائیه و دانشگاه‌ها خواهد شد.»
احمدی خاطرنشان کرد: «دانشگاه ما، مورد به‌خصوصی در این‌باره نداشت، البته جزئیات را به‌صورت کامل به خاطر ندارم. باید پیگیری بیشتری کنم.»
آرامش فضای دانشگاه به‌دنبال دستور رهبر انقلاب
معتمدی، رئیس دانشگاه امیرکبیر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با ارزیــــــــــابی مثبت از حـــرکت قوه قضــــــائیه، اظــهار کرد: «ما همیشه گفـــــتیم دانشجویان در سنینی هستنــــد که ممکن است اشتباهاتی هم داشته باشند ولی باید با سعه صدر برخورد کنیم. این دستور رهبری کار بسیار مثبتی است و برای آرامش فضای دانشگاه می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد.»
وی در ادامه گفت: «ما دانشجوی بازداشتی نداشتیم و در این سال‌ها دانشجویی که به خاطر فعالیت دانشجویی‌اش دچار مشکل شده باشد، نداشتیم و با مساله و مشکل حادی مواجه نبودیم. منتها بحث‌های دیگر بین ما و برخی زیرمجموعه‌های قوه قضائیه وجود دارد که بعضا به آنها انتقاداتی هم داریم.»
باید از مقام معظم رهبری سپاسگزار باشیم
مجید سرسنگی، معاون فرهنگی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این‌باره گفت: «خبر عفو تعدادی از دانشجویان را دریافت کردیم، اما اطلاع دقیق و لیست نفراتی را که مورد عفو و بخشش رهبر انقلاب قرار گرفتند، نداریم.»
وی در ادامه افزود: «باید در اصل ماجرا از مقام معظم رهبری سپاسگزار باشیم که چنین مرحمتی را مخصوصا به نسل جوان داشتند و این نشان داد نکاتی که قبلا ایشان در مورد رحمت و عطوفت نظام اسلامی می‌فرمودند، در عمل هم ثابت شد. از قوه قضائیه، به‌ویژه رئیس این دستگاه قضا و همه کسانی که در این موضوع دخیل بودند، تشکر می‌کنم.»
سرسنگی خاطرنشان کرد: «این ماجرا ماحصل تلاش گسترده‌ای از سوی همه دستگاه‌ها و نهادهای موثر بود. من در هر جلسه‌ای که شرکت کردم، چه با دوستان قوه قضائیه، چه با نهادهای امنیتی و چه مسئولان آموزش‌عالی کشور همه متفق‌القول بودند که باید حداکثر کمک به دانشجویان شود و به‌گونه‌ای پیش برویم که دانشجویان در این سنی که هستند، بتوانند به محیط دانشگاه برگردند و محیط زندان، فضای مناسبی برای آنها نیست.»
معاون فرهنگی دانشگاه تهران با بیان اینکه نگاه ما به نسل جوان باید با سعه صدر، عطوفت و رحمت باشد، اضافه کرد: «دکتر نیلی، رئیس دانشگاه تهران نیز با همه مشغله‌ها و گرفتاری‌ها، روی این مبحث زمان زیادی گذاشتند تا از طریق رایزنی‌ها، مکاتبات و گفت‌وگو‌ها با مسئولان ذی‌ربط این مساله حل شود. این پیگیری‌ها امروز نتیجه داده و شاهد هستیم بخش عمده‌ای از دانشجویانی که محکومیت‌های قضایی داشتند، مشمول عفو رهبری قرار گرفتند.»
دانشجویان قدر فرصت دوباره را بدانند
سرسنگی به دانشجویان توصیه کرد: «دانشجویان قدر این فرصت دوباره را بدانند و با توجه به روشنگری‌هایی که در چند وقت اخیر شده است، عوامل پشت‌پرده این ماجرا را به‌خوبی بشناسند. حکومت‌های بیگانه و نیروهای وابسته به غرب خواستند از فضای دانشگاه بهره‌برداری و سوءاستفاده کنند تا مطامع خودشان را در جامعه بیابند. امیدوارم دانشجویان هم قدر این فرصت را بدانند و با تجربه‌ای ذی‌قیمت دوباره به محیط دانشگاه بازگردند.»
وی درباره محکومیت‌های انضباطی این دانشجویان در دانشگاه نیز گفت: «مسائل عمده این دانشجویان مربوط به بیرون از دانشگاه بوده است و پرونده انضباطی در دانشگاه ندارند. البته بنده در حال حاضر مسئولیتی در کمیته انضباطی ندارم و معاون دانشجویی باید در این خصوص اظهارنظر کند. اما به‌نظر می‌رسد با توجه به اینکه عفو رهبری، یک عفو عام است، دانشجویان می‌توانند به فضای درس و دانشگاه برگردند و زندگی عادی خود را ادامه دهند.»
تعامل دانشگاه و دستگاه قضا سازنده است
سرسنگی در پاسخ به سوالی درخصوص میزان تعامل دستگاه قضا با دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی تصریح کرد: «دانشگاه و قوه‌قضائیه همکاری خوبی با همدیگر دارند. شاید بهرغم همه تلخی‌هایی که جریان دی‌ماه 96 داشت، یکی از برکاتش این بود که دانشگاه و قوه قضائیه ارتباط نزدیک‌تری پیدا کردند. در جلسات متعدد، نمایندگان دو طرف با یکدیگر صحبت کردند. هم دانشگاه نقطه‌نظرات دستگاه قضا را بهتر فهمید و همه قوه قضائیه با دانشگاه آشنا شد، بنابراین این رابطه و همکاری همچنان ادامه دارد.»
معاون فرهنگی دانشگاه تهران در پایان اظهار کرد: «تنها موردی که در طول یکی دوسال اخیر به‌صورت مرتب پیگیری می‌شد، موضوع دانشجویانی بود که به‌واسطه اتفاقات دی‌ماه 96 دچار محکومیت شدند. البته من همه دانشگاه نیستم و اطلاعات همه دانشگاه را ندارم، اما تا جایی که در حیطه وظایف من است، مشکل و مورد بخصوصی نداریم و این امر نشان می‌دهد ارتباط و تعامل ما با دستگاه قضا سازنده بوده است.»
باید از حیث حقوقی برای فعالیت‌های دانشجویی تمایز قائل شد
میثم مهدیــــار، اســــتاد علوم اجتماعی دانشــگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «فعالیت‌های دانشجویی در دانشگاه باید از نظر حقوقی تفاوت‌هایی با کنش‌های سیاسی در سطح جامعه داشته باشد. در همه جهان هم این تمایز را قائل شده‌اند. به این معنا که یک دانشجو و فضای دانشگاهی، فضای پیشرو و بازتری است و احتمال واکنش دانشجویان به مسائل روز، به هر ایده و روش باید به نسبت اتفاقاتی که ممکن است بیرون دانشگاه بیفتد، بیشتر تحمل شود.» وی در ادامه با بیان اینکه محکومیت‌ها و حکم‌های سنگینی که صادر شده برای دانشجویان را ثواب نمی‌دانم، اظهار کرد: «ببینید مثلا یک محکوم اقتصادی که چندده‌میلیارد تومان از بودجه بیت‌المال و اموال مردم را اختلاس کرده، حکم چهار، پنج ساله می‌گیرد، اما برای دانشجویی که در گروهی تلگرامی یا جایی که جمعی را تشکیل داده و بحثی داشته، محکومیت سنگین 10، 12 سال صادر می‌شود. اساسا این نوع نگاه به فعالیت‌های دانشجویی- که ممکن است جرم هم باشد- و برخورد با آن به وسیله صدور احکام سنگین مناسب نیست.»
اعاده‌حیثیت قوه قضائیه در جریان صدور احکام سنگین دانشجویان
مهدیار حرکت قوه قضائیه- در معرفی دانشجویان محکوم دی‌ماه 96 به رهبری و درخواست عفو آنها- را اعاده حیثیتی نسبت به دستگاه قضا درخصوص صدور احکام دانشجویان بیان کرد و افزود: «این نگاه نباید نگاه خیریه‌ای باشد، یعنی رئیس این قوه از اختیارات خود استفاده کند و نسبت به دانشجویان ترحم داشته است. اساسا از اول هم این احکام عادلانه نبود و بهتر است رئیس دستگاه قضا این نوع نگاه را به صورت ساختاری تسری دهد تا چنین احکامی برای فعالان دانشجویی با توجه به روحیه‌های آرمان‌گرایانه و تند این قشر صادر نشود. به هر حال فضای دانشجویی، حال و هوای تند و تیزی در تمام جهان دارد. اگر این نوع نگاه بتواند در بلندمدت تغییری در دید قوه قضائیه نسبت به فعالیت‌های دانشجویی ایجاد کند، جای خوشحالی است. به این شکل هزینه‌های سیاسی حاکمیت هم کمتر خواهد شد.»
این استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پایان گفت: «اگر حاکمیت شدت عمل در برخوردهای سیاسی دانشجویی به خرج دهد، نباید احساس شود که این فعالیت‌ها از بین می‌رود، بلکه این فعالیت‌ها زیرزمینی و بازتولید خواهند شد. البته فعالان دانشجویی هم باید حد و حدود اظهارنظرها و تبعات صحبت‌ها و عملکرد خود را بدانند و نباید تصور کنند که می‌توانند از امکانات حاکمیت استفاده کنند تا هر عملی که مایلند و دوست دارند، انجام دهند.»
گفتنی است تعدادی از دانشجویان و اساتید نیز در شبکه‌های اجتماعی ضمن ابراز خرسندی از اقدام مثبت دستگاه قضا در معرفی دانشجویان دارای محکومیت، این حرکت را اقدامی ارزشمند تلقی کردند.
* نویسنده: ابوالفضل مظاهری، روزنامه نگار