به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، از سیستم‌های هوشمند SIRI گرفته تا خودروهای خودران و بدون‌راننده، مدیون هوش مصنوعی هستند که چند سالی است فناوری‌های روز دنیا را به تسخیر خود درآورده و به سرعت هم درحال گسترش و توسعه است. در فیلم‌های تخیلی همیشه شاهد حضور ربات‌ها به‌عنوان شخصیت‌های انسان‌نما بوده‌ایم و شاید هیچ‌وقت تصور نمی‌کردیم این اتفاقات روزی به واقعیت تبدیل شوند اما در حال حاضر شاهد حضور چشمگیر ربات‌ها هستیم. البته امروز، بیشتر در حوزه‌هایی همچون حوزه‌های امنیتی مانند تشخیص چهره یا جست‌وجوهای اینترنتی و خودروهای خودران از هوش مصنوعی استفاده می‌شود اما دانشمندان در نظر دارند کاربرد این فناوری را به‌زودی در تمام کارهایی که انسان انجام می‌دهد، بسط دهند و از این طریق به حل معادلات پیچیده بپردازند.
برترین کشور غرب آسیا
ایران هم به‌عنوان یکی از کشورهای فعال در حوزه تولید علم دنیا، از این گردونه عقب نمانده و همگام با کشورهای پیشرفته می‌تازد. در جدیدترین رده‌بندی ارائه‌شده از سوی پایگاه رتبه‌بندی «سایمگو»، ایران در حوزه هوش مصنوعی در غرب آسیا رده نخست را به خود اختصاص داده است. این پایگاه از سال 2009، عملکرد موسسات آموزشی و تحقیقاتی جهان و تعداد مقالات علمی ارائه‌شده از سوی آنها را بررسی کرده و برترین‌ها را به‌طور بین‌المللی اعلام می‌کند. به گزارش ifpnews، پایگاه سایمگو، رده‌بندی‌ها را براساس شاخص‌هایی چون عملکرد تحقیقاتی، دستاوردهای نوآورانه و تعداد مقالات منتشرشده در مجلات و ژورنال‌های بین‌المللی انجام می‌دهد. هوش مصنوعی در سال‌های اخیر یکی از بزرگ‌ترین بازارهای غیرسخت‌افزاری به شمار می‌رود که توسعه فناوری اطلاعات، کاربرد تلفن‌های همراه، اینترنت، سرویس‌های تاکسی اینترنتی، بازی‌ها و فروش‌های آنلاین و اینترنتی را به همراه داشته است. پروژه‌هایی که توسط دانشجویان و دانشگاه‌ها و در ارتباط با فعالیت‌های هوش مصنوعی در کسب‌وکارهای جدید ارائه می‌شوند، کاربردهای هوش مصنوعی را در کشور گسترش داده است.
فناوری برتر در ایران
ایران درحالی در زمینه هوش مصنوعی پله‌های ترقی را یکی پس از دیگری طی می‌کند که بسیاری از مردم دنیا تصور می‌کنند اقتصاد ایران تحت‌تاثیر تحریم‌ها و فشارهای آمریکاست اما باید گفت فناوری‌های در حال ظهور جایگزین فناوری‌های قدیمی شده‌اند و تا حد زیادی توانسته‌اند نیاز کشور و محققان داخلی را برآورده کنند. یکی از نرم‌افزارهای موفق ایرانی در حوزه هوش مصنوعی، اپلیکیشن BALAD است که در روزهای نخست عرضه و رونمایی، 1.2 میلیون نفر آن را دانلود و نصب کردند. کافه‌بازار، شرکت مادر این اپلیکیشن است که نسخه‌ای ایرانی از گوگل پلی‌استور است. علاوه‌بر این، اپلیکیشن تاکسی اینترنتی اسنپ هم در کمتر از چند ماه بعد از راه‌اندازی، بسیار مورد استقبال قرار گرفت و کاربران اسنپ از گوگل‌مپ استفاده می‌کردند. استفاده روزانه اسنپ در تهران به بیش از دومیلیون سفر رسید که رکورد اوبر را شکست. اما توسعه هوش مصنوعی در ایران تنها محدود به این اپلیکیشن‌ها نمی‌شود بلکه پیشنهادهایی پیرامون راه‌اندازی وزارت هوش مصنوعی ارائه شده تا از این طریق وابستگی ایران را به صادرات نفتی کاهش دهد و شاهد توسعه ساخت تجهیزات رباتیک باشیم. ایران با توسعه تحقیقات هوش مصنوعی از جهات زیادی دارای منفعت است؛ به‌عنوان مثال، ایران پنجمین تولیدکننده بزرگ STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) در دنیاست که سالانه 335هزار نفر در این رشته‌ها از دانشگاه‌های ایران فارغ‌التحصیل می‌شوند. چین، هند، آمریکا و روسیه در رتبه‌های اول تا چهارم قرار دارند. بسیاری از این فارغ‌التحصیلان، مهندسانی هستند که تحقیقات هوش مصنوعی را دنبال می‌کنند. در سال 2018، بیش از 70 دانشگاه دولتی و خصوصی در حوزه‌های هوش مصنوعی و رباتیک فعالیت می‌کردند. نیمی از جمعیت بیش از 80میلیونی ایران، به اینترنت دسترسی دارند که مهم‌ترین بخش اینترنت بر پایه هوش مصنوعی می‌چرخد. سیستم‌های کنترل ترافیک که براساس الگوهای شناختی، یادگیری ماشینی و شبکه‌های عصبی طراحی شده‌اند نیز نمونه‌ای از هوش مصنوعی به کار گرفته‌شده در ایران است و هر روز هم بخش‌های جدیدی به آن افزوده می‌شود. ایران در بخش‌های نظامی و امنیتی نیز از هوش مصنوعی کمک گرفته و سرمایه‌گذاری‌هایی در این زمینه صورت گرفته است. ربات‌ها، مین‌یاب‌های خودکار و اسلحه‌های خودکار رباتیک از نمونه‌های تجهیزات نظامی هستند که در طراحی و ساخت‌شان از فناوری هوش مصنوعی استفاده شده است. تحقیقات حوزه هوش مصنوعی به سرمایه‌گذاری‌هایی نیاز دارد که بتواند به رونق اقتصادی کشور به‌ویژه در سال‌های تحریم کمک کند. هوش مصنوعی در واقع، گورستان ذهنیت صنایع قدیمی است. سهم آمریکا، چین و شمال اروپا از تولید ناخالص داخلی جهانی از13.4 تریلیون دلار به 15.7 تریلیون دلار افزایش یافته است. در این میان، انتظار می‌رود در ایران سرمایه‌گذاری‌های بیشتری صورت گیرد تا دستاوردهای حاصل از هوش مصنوعی و تاثیر آن بر تولید ناخالص داخلی تقویت شود.
جایگاه ایران در دنیا و آسیا
پایگاه رتبه‌بندی «سایمگو» سالانه قریب پنج‌هزار موسسه را ارزیابی می‌کند. طبق اطلاعات ارائه‌شده بین سال‌های 1997 تا 2017، ایران حدود 37 هزار مقاله در زمینه هوش مصنوعی و کاربردهای آن منتشر کرده است. در جدیدترین رده‌بندی که مربوط به سال 2018 است، ایران از میان 155 کشور، نهمین کشور دنیا در حوزه هوش مصنوعی است. چین در رتبه نخست و برترین کشور فعال در حوزه هوش مصنوعی و پس از آن، آمریکا، هندوستان، انگلیس، ژاپن، آلمان، فرانسه و ایتالیا قرار دارند. در این رده‌بندی، ایران بالاتر از کره‌جنوبی، استرالیا و ترکیه جای گرفته است. ایران درحالی در سال 2018، عنوان نهمین کشور فعال هوش مصنوعی را به خود اختصاص داده است که در سال 2017، رتبه چهاردهم دنیا را از آن خود کرده بود. در آن سال، چین، آمریکا، هند، ژاپن، انگلیس، آلمان، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، کره‌جنوبی، کانادا، استرالیا و روسیه به ترتیب در رتبه‌های بالاتر از ایران قرار گرفته بودند. اما در آخرین رده‌بندی، ایران 6 پله به بالای جدول صعود کرده است. نکته قابل‌توجه در رده‌بندی پایگاه سایمگو اینجاست که بررسی‌های سال 1997 در حوزه هوش مصنوعی نشان می‌دهد در آن سال، ایران رتبه 40 دنیا را داشته و در مدت 21 سال و به لطف تلاش‌های خستگی‌ناپذیر محققان، دانشمندان و دانشجویان و سرمایه‌گذاری‌هایی که در این حوزه صورت گرفته، توانسته به رده نهم ارتقا یابد. همچنین تا سال‌ها قبل، آمریکا و ژاپن رقیب بلامنازع یکدیگر بودند و به ترتیب رتبه‌های اول و دوم دنیا را از آن خود کرده بودند.
ایران در آسیا و خاورمیانه
اگر این رده‌بندی را در سطح قاره آسیا در نظر بگیریم، ایران را می‌توان بعد از چین، هند و ژاپن چهارمین کشور فعال حوزه هوش مصنوعی نامید و در رده‌های بعدی هم، کره‌جنوبی، ترکیه، اندونزی، تایوان، مالزی، سنگاپور، تایلند، روسیه، عربستان، هنگ‌کنگ و پاکستان قرار گرفته‌اند. ایران در سال 2017، ششمین کشور فعال هوش مصنوعی در آسیا به شمار می‌رفت و در سال 2018، یک پله نسبت به سال قبل از آن صعود کرده است. اما در رتبه‌بندی برترین کشورهای خاورمیانه در حوزه هوش مصنوعی از سوی سایمگو در سال 2018، ایران رتبه نخست را از آن خود کرده است و بعد از آن به ترتیب ترکیه، عربستان سعودی، مصر و امارات‌متحده عربی قرار گرفته‌اند. در رده‌بندی سال 2017 هم همچنان ایران اولین کشور در زمینه هوش مصنوعی بود. ایران از سال 2007 تاکنون برترین کشور خاورمیانه در هوش مصنوعی است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. ایران 1.3 درصد از مقالات استناد بالا را در حوزه هوش مصنوعی و همچنین0.02 درصد از مقالات برتر را به خود اختصاص داده است. کشور ما تاکنون 271 مقاله پراستناد و پنج مقاله برتر در این حوزه دارد که آن را به‌عنوان یکی از بهترین کشورهای دنیا در این حوزه معرفی کرده است.
* مترجم: ندا اظهری