کریدور زنگزور
سفیر ایران در روسیه در پیامی از توافق ایران و روسیه برای تشکیل نخستین کنسرسیوم حمل‌ونقل دریایی مشترک خبر داد. کنسرسیومی که ماحصل نشست رؤسای سازمان بنادر و دریانوردی، مدیران ارشد دولتی و مدیران شرکت‌های بزرگ مرتبط بخش خصوصی دو کشور طی روز‌های ۱۵ و ۱۶ آبان در ماخاچ قلعه است.
رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در گفتگو با العربیه گذرگاه زنگزور را تهدیدی برای ایران ندانست و گفت: این گذرگاه که نام رئیس جمهور آمریکا بر آن گذاشته شده، یک پروژه راهبردی برای یکپارچه کردن اراضی جمهوری آذربایجان و تقویت موقعیت این کشور در منطقه قفقاز است.
مهاجرانی با نمایش مرز ایران و ارمنستان، مدعی شد که کل «تکه مورد بحث» در شمال ایران «محدود و قابل کنترل» است و نباید «بزرگ‌نمایی» شود. از ظاهر این اظهارنظر سخنگو چنین برمی‌آید که او به دنبال تزریق آرامبخش به افکار عمومی است اما اگر این سخنان را در کنار هشدار‌های مقامات رده‌بالای نظام درباره خط قرمز بودن هرگونه تغییرات ژئوپلیتیک در اطراف مرز‌های ایران بگذاریم، ما با یک خوشبینی بی‌مورد مواجه هستیم.
برخی کارشناسان معتقدند کریدور زنگزور که هدف آن اتصال جمهوری آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان از طریق خاک ارمنستان است، در صورت اجرا می‌تواند دسترسی ایران به اروپا و روسیه از طریق ارمنستان را به‌شدت محدود یا حتی قطع کند. این وابستگی راهبردی، به طور بالقوه، نفوذ ایران در منطقه قفقاز را کاهش می‌دهد و می‌تواند منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را به خطر اندازد.
کریدور زنگزور با امضای «معاهده مسیر ترامپ» به کانون رقابت‌های ژئوپلیتیکی بازگشته و ایران برای حفظ جایگاه منطقه‌ای خود باید از موضع انفعالی خارج شده، با دیپلماسی فعال، سرمایه‌گذاری زیرساختی و ائتلاف‌سازی منطقه‌ای در برابر نفوذ آمریکا و ناتو موازنه‌سازی کند.
عبدالرضا فرجی‌راد تفاهم‌نامه زنگزور را بزرگ‌نمایی‌شده می‌داند و معتقد است ترامپ بیشتر به دنبال نمایش دستاورد سیاسی است تا ایجاد تحول ژئوپلیتیکی واقعی.
حمید حکیم با رد نگاه مطلق‌گرایانه به کریدور زنگزور، آن را پروژه‌ای ۲۰ساله با حمایت غرب، ترکیه و آذربایجان می‌داند که در مجموع به زیان ایران و تهدیدی برای حاکمیت ارمنستان است، هرچند هنوز فرصت‌هایی برای واکنش فعال تهران وجود دارد.
روز جمعه با امضای توافق صلح میان رئیس‌جمهور آذربایجان و نخست‌وزیر ارمنستان در کاخ سفید، موضوع کریدور زنگزور بار دیگر به محور بحث‌های سیاسی و امنیتی منطقه تبدیل شد.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه تهدید اروپا به فعال‌سازی مکانیسم ماشه «نشان‌دهنده درماندگی سیاسی» آن‌هاست، گفت که ایران به راحتی از موضوع کریدور به‌اصطلاح زنگزور نخواهد گذشت.
کریدور‌ها امروز، دیگر فقط جاده نیستند؛ بلکه خط لوله قدرت، حافظ امنیت و شاهراه‌های سلطه یا استقلال کشور‌ها هستند. نادیده گرفتن آن‌ها یعنی بی‌توجهی به آینده ژئوپلیتیک و به خطر افتادن تمامیت ارضی. کریدور‌هایی مانند زنگزور، به ظاهر پروژه‌هایی زیرساختی‌اند، اما در واقع ابزار‌هایی برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه، منزوی‌سازی ایران و استقرار حلقه‌های نفوذ دشمنان در حیاط خلوت شمال‌غرب کشورند.
اظهارات اخیر رئیس‌جمهور درباره لزوم کاهش حساسیت‌ها نسبت به گذرگاه‌های مرزی شمال‌غرب کشور و تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای، حامل نگاهی خوش‌بینانه و آرمان‌گرایانه به تحولات قفقاز جنوبی است؛ نگاهی که اگر بدون تکیه بر داده‌های امنیتی، ژئوپلیتیکی و تجربیات تاریخی پیش برود، ممکن است هزینه‌های جبران‌ناپذیری برای منافع بلندمدت ایران در پی داشته باشد.
کریدور زنگزور به‌اصطلاح قرار است جمهوری آذربایجان را بدون هیچ مرز مشترکی به نخجوان و سپس ترکیه متصل کند؛ اما این کریدور فراتر از موضوع اتصال ارتباطی برهم زننده شکل مرزها در شمال ایران هم است و از همین رو ایران اجرای کریدور زنگزور در امتداد مرز با جنوب ارمنستان را خط قرمز خود می‌داند.
سفیر ایران در ارمنستان امروز جمعه گفت، خواب‌ها و رویاها در رابطه با کریدور «زنگزور» هرگز محقق نخواهد شد.
وزیر امور خارجه ایران با انتشار پستی در صفحه خود در «ایکس» نسبت به تحرکات اخیر روسیه در راستای ایجاد کریدور زنگزور واکنش نشان داد.
در روزهای اخیر و پس از انسداد کریدور لاچین توسط نیروهای به‌اصطلاح طرفدار محیط‌زیست کشور آذربایجان و احتمال بروز فاجعه انسانی در آرتاساخ پایتخت قره‌باغ کوهستانی، شاهد هجمه دیپلماتیک همزمان و هماهنگ مسئولان سیاسی ارمنستان و رژیم باکو به بهانه عدم انجام وظایف نیروهای صلح‌بان روسی در گذرگاه لاچین به کرملین بوده‌ایم.
یادداشت