مغول
شاردن می‌نویسد که برخلاف شاه عباس، جانشینان وی رغبتی به تجدید عمارت یا مرمت بناهای ربع‌رشیدی نشان ندادند.
اوحدی مراغه‌ای (-۷۳۳ق)، از شعرای معروف آذربایجان در قرن هشتم و از اولیای صوفیه و از ستایشگران سلطان ابوسعید و وزیرش، خواجه غیاث‌الدین بن رشیدالدین، در وصف ربع رشیدی اشعاری سروده است.
خواجه رشیدالدین افزون بر درمان عمومی، از وجود کحالان و جراحان نیز برای آموزش استفاده می‌کرد. هر طبیب و استاد کحال و جراح پنج دانشجوی زیردست داشت که به آنها آموزش می‌داد.
در زمان غازان‌خان بسیاری از داروها را از ترکستان، چین شرقی و هندوستان به ایران می‌آوردند و به بهای گزاف می‌فروختند. وی گروهی از داروشناسان مشهور را که در قلمرو وی بودند به اردوی خویش می‌آورد و در وقت شکار در نواحی مختلف با آنان به کوه‌ها می‌رفت و به شناخت گیاهان دارویی می‌پرداخت.
غازان‌خان در حومه پایتخت خود، تبریز، ابنیه خیریه‌ای چون مسجد و رباط و نیز مدارس بسیاری بنا کرد و به اندازه‏ای در احترام مقام منتسبان به خاندان رسول‌خدا(ص) و اهل علم کوشید که در عهد او عمال دیوانی در فرمان‌های دولتی گاهی اسامی سادات را بر اسم ایلخان و شاهزادگان مقدم می‌نوشتند و عمامه را جزء لباس رسمی دربار قرار دادند.
به فرمان هولاکو، دانشگاهی بزرگ و رصدخانه‌ای معروف و سایر مراکز تحقیقات نجومی و علمی به‌دست خواجه‌نصیرالدین طوسی و همکاری دانشمندانی چون علامه قطب‌الدین شیرازی، مویدالدین عرضی دمشقی، محی‌الدین مغربی، فخرالدین مراغی، فخرالدین اخلاطی، نجم‌الدین دبیران‌کاتبی‌قزوینی و... شروع به‌کار کرد.
درکنار این علاقه به درمان و درمانگران درمیان ایلخانان مغول، باید به جنبش ساخت مراکز علمی دارای دانشگاه و بیمارستان در این دوران اشاره کرد. دوره ایلخانان- جدای از دهه‌های نخستین آن- از لحاظ تعدد و تنوع مراکز علمی-آموزشی، از ادوار‌ پربار‌ تاریخ ایران است.
مغولان تازه از راه رسیده و بعدا، ایلخانان مستقر و مقیم ایران، به همه موضوعات بی‌علاقه نبودند؛ بلکه بنا به طبع بیابانگردی و بادیه نشینی شان، اصولا به چیزهایی علاقه نشان می‌دادند که «نتیجه عینی و ملموس و زمینی» داشته باشد.
تغییر شیوه فکری بعضی از دانشمندان و اعتقاد به درون‌گرایی و بی‌اعتنایی به علوم تجربی پس از نابودی زیربناهای اقتصادی و علمی کشور مهم‌ترین علت افت توان علمی کشور بود.
گفته اند مردم شهر جرجانیه خوارزم حتی در کوچه و بازار هم در مسائل کلامی گفت‌وگو می‌کردند و شگفت آن‌که در گفت وگوها، جانب انصاف را رعایت می‌کردند و تعصبی نمی‌ورزیدند.
یادداشت