سیداسماعیل جرجانی
پس از کتاب ذخیره خوارزمشاهی، دیگر کتاب سیداسماعیل جرجانی، کتاب یادگار در طب است. خود مینویسد یادگار مختصری است که در وقت نیاز جوینده را از کتاب دیگر بینیاز میکند و از این جهت آن را یادگاری از خود برای دیگران میداند و به همین مناسبت نام کتاب را یادگار گذاشته است.
جرجانی با نوشتن کتاب ذخیره خوارزمشاهی پیشگام نهضت تدوین و تألیف دایرهالمعارفهای طبی شد. وی در این کتاب، یک دوره کامل طب نظری و عملی را با گردآوری همه دانستههای پزشکی زمان خود در یک کتاب فراهم آورد.
سیداسماعیل جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی گفتاری جالب نیز درباره بیماریهای دستگاه گوارش۱ و کبد۲ دارد. او نشانههایی از سرطان کبد۳ و سیروز کبدی۴ و یرقان۵ میدهد که جالب است.
سیداسماعیل جرجانی درباره مرگ در مجلد دوم کتاب ذخیره خوارزمشاهی، گفتار نهم، جزء سوم، باب دوم مینویسد: «مرگْ عارضی [=عارضهای] نیست که آن را به تدبیر و علاج باز توان داشت؛ از بهر آنکه ترکیب تن مردم ترکیبی پایدار نیست و مادتهای او همه اثرپذیر [اثرپذیرنده] و تباهشونده است و ممکن نیست که همیشه تن او را از تحلیل و تباه شدن نگاه توان داشت.»
سیداسماعیل جرجانی، دانشمند بزرگ و نامی علم طب، بُنِ زبان را، گوشتی غُدَدی ذکر کرده که آب (ترشح آبکی) و لعاب ترشح میکند که امروزه با یاری میکروسکوپ نوری میدانیم که در این بخش جوانههای چشایی و غدد مترشح مواد آبکی۱ (سیال) و مخاطی۲ (لعابی) قرار دارند.
جرجانی، همچون دیگر همعصرانش، به شرح بیمار و چهار نشان مهم (IPPA) در معاینه بیمار یعنی مناظره بیمار۱، لمس۲، دَق۳ و سمع۴، که رازی در کتاب الحاوی خویش آورده، پایبند است.
سیداسماعیل جرجانی در کتاب خویش همه دانستههای پزشکی آن زمان را که پیش از او ابوعلیسینا در کتاب قانون و رازی در الحاوی به زبان عربی نوشته بودند با نتیجه پژوهشها و تجربههای خویش، به زبان فارسی نوشته و تا حد امکان بهجای واژههای علمی عربی معادلهای فارسی آنها را به کار برده است.
ذخیره خوارزمشاهی از جهت موضوعی مشتمل بر بسیاری مضامین طبی و افزون بر آن، ملاحظات بهداشتی، است. سیداسماعیل جرجانی کتاب ذخیره خوارزمشاهی را به ابواب و بخشهای مفصل تقسیم کرده و هر فصل و باب را بهنوعی از بیماریهای انسان و امراض اعضا اختصاص داده است.
سیداسماعیل جرجانی احتمالا در حدود ۵۲ سالگی یعنی در سال ۵۰۴ ق به شهر خیوه، مرکز فرمانروایی سلطان قطبالدین محمد بن یمینالدین تَکِش خوارزمشاه، که سلطان دستنشانده سلطان سنجر بن ملکشاه سلجوقی در خوارزم بود، رفت و به خدمت او درآمد. در این زمان، جرجانی پزشکی حاذق شده بود.
در مقام علمی سیداسماعیل جرجانی ذبیحالله صفا نوشته است: «اهمیت جرجانى در طب از دو جهت است اول آنکه او بعد از ابنسینا نخستین کسى است که در آثار خود همه مباحث علم طب را چنانکه قدما مىاندیشیده اند، با تحقیقات و مطالعات جدید مورد مطالعه قرار داد و دیگر از آن باب که مهمترین آثار طبى را در زبان فارسى پدید آورد و جمیع مباحث مربوط به علم پزشکى را در آن کتب مورد بحث و تحقیق قرار داد.
سیداسماعیل جرجانی در اوایل جوانی به نیشابور، که دارالعلم آن دوران بود، رفت. نیشابور هم منزلگاه طغرل سلجوقی و پایگاه او برای تاختوتازهایش به نیمه غربی ایران بود، هم مرکز عمده فرهنگی آن دوران به شمار میرفت.
یکی از بلندپایه ترین دانشمندان علم طب در تاریخ ایران، سیداسماعیل جرجانی (۵۳۱-۴۸۰ق)، از سادات حسینی شهر فرهنگپرور گرگان است.
سیداسماعیل جرجانی (۵۳۱-ق) در ذخیره خوارزمشاهی، چندینبار از تجربیات پزشکی خود در مرو یاد میکند که احتمال آن میرود که بعضی از آنها در بیمارستان مرو انجام گرفته باشد.
بنویسید بنیامین نتانیاهو بخوانید مناخیم بگین
با بلژیک، مصر و نیوزیلند در گروه زندگی
امیدوار به تکرار دنیزلی، برانکو و قلعهنویی در دربی ۱۰۶
گروسی با کالاس درباره ایران رایزنی کرد
حماس: سرنوشت«یاسر ابوشباب، عاقبت حتمی هر خائنی است
ایلان ماسک: در آینده کار «اختیاری» و پول «بیمعنا» میشود
فلاح به «سامان» رسید
دانش اقباشاوی: میگفتند فیلم من شبیه آثار «گای ریچی» است
ساپینتو: مونیر؟ اطلاعاتی نمیدهم!
تیم ملی ایران در جام جهانی ۲۰۲۶ در کدام شهرها به میدان میرود؟
دود از کنده بلند شد!
دکتر ولایتی: صبر مردم ایران نامحدود نیست
کشته شدن ۷۹ غیرنظامی در جنایت جدید «واکنش سریع» در سودان
سیاستمداران و بستن دعا به دیوار فوتبال
تیم ملی ایران در جام جهانی ۲۰۲۶ در کدام شهرها به میدان میرود؟
بیانیه ۸ کشور عربی و اسلامی علیه توطئه تازه اسرائیل
تشکیل پرونده قضایی برای برگزارکنندگان رقابت دو ماراتن کیش
با بلژیک، مصر و نیوزیلند در گروه زندگی
اعتراض خاتمی به سخنان اردستانی
تصاویری عجیب از درگیری پایان بازی اوریه
فیفا برای ترامپ جایزه صلح ساخت!
تساوی استقلال و پرسپولیس در دربی صدوششم
قیمت تمامشده آب بیش از ۶۵۰۰ تومان است
یادداشت
.gif?v=0)
