دو سده و نیم پیش‌ مساله‌ها و مباحثی از این دست و از این جنس، در میان ایرانیان آن زمان، اینکه ایران چگونه ایران شد، ایران چگونه ایران مانده است، ایرانی بودن محمل چه معنایی است، هویت ایرانی چیست و چگونه هویتی است، مطرح نبود. موضوعیت نداشت. مساله نبود. مورد‌بحث نبود. ضرورت طرح و بحثش احساس نشده بود.

دو یا سه سده عقربه زمان را به عقب بکشید متوجه می‌شوید نه‌تنها برای کثیری از حاکمان و نظام‌های سیاسی و نخبگان و اندیشمندان و صاحبان نظر جامعه ما که برای کثیری از حاکمان و نظام‌های سیاسی و نخبگان فرهنگ‌ها و جامعه‌ها و جمعیت‌های سیاره ما طرح مساله‌ها و مباحثی از این دست ناشناخته بوده است‌.

کتاب‌های مقدس ازجمله قرآن به رغم آنکه پر از مواد و مصالح اسطوره‌ای هستند، لیکن وحی و شهود وحیانی و نبوی از جنس اسطوره نیستند. اسطوره‌ها تاکستان‌های رنگارنگ تجربه‌ها و زیست جهان وجدان و ذهنیت جمعی فرهنگ‌ها و جامعه‌ها هستند. وحی چنین نیست. حاملان و راویان وحی، رسولان و شخصیت‌های واقعی هستند.

پاکیزه نگاه داشتن زمین و زدودن آسیب‌ها و تخریب‌های جدی‌ای که بر زیست‌بوم و جغرافیای طبیعی و حیات وحش سیاره زمین وارد آورده‌ایم؛ زمانی ممکن و شدنی است که نخست، نحوه نگاه ما به هستی، به جهان، به انسان‌بودن خویش از ریشه و بنیاد دگرگون شود و همین و بس.

موزه‌های عالم مدرن معبد و مکان‌های مقدس و آیینی نیستند لیکن بر زمینه شانه تحولات عظیم تاریخی، فکری، فرهنگی، سیاسی، مدنی و معنوی و کیهانی از ارزش‌ها، آگاهی و اندیشه تاریخی انسان عالم مدرن در قاره و منطقه غربی تاریخ به تدریج و مرحله به مرحله بنیاد پذیرفته و پدید آمده‌اند و در جامعه و جهان روزگار ما پدیدار شده‌اند.