حبیب الله بابایی
تمدن‌ها گاه با عنصر «شک» پیدا می‌شوند و گاهی هم با عامل ‌شک‌ رو به زوال می‌گذارند. تحول در ادیان و انقلاب‌های دینی هم گاه از تردیدهای الهیاتی و یا حتی از شک و تردیدهای فرهنگی و اجتماعی آغاز می‌شوند. اکنون پرسش این است که قرآن چه سان به موضوع ‌شک‌ در عرصه‌های اجتماعی و احتمالا در فرآیند ظهور و سقوط جوامع و تمدن‌ها نگاه می‌کند؟
تمدن پژوهان در ایران باید جریانات تمدن پژوه در جهان اسلام و بلکه دنیای غرب را بخوانند و آشنایی لازم را با این جریانات داشته باشند. خب بسیاری از اندیشه‌ها در جهان اسلام و بسیاری دیگر در جهان غرب (در دوره بعد از هانتینگتون) در ایران شناخته ‏شده نیستند.
یادداشت