جرجانی
پس از کتاب ذخیره خوارزمشاهی، دیگر کتاب سیداسماعیل جرجانی، کتاب یادگار در طب است. خود مینویسد یادگار مختصری است که در وقت نیاز جوینده را از کتاب دیگر بینیاز میکند و از این جهت آن را یادگاری از خود برای دیگران میداند و به همین مناسبت نام کتاب را یادگار گذاشته است.
جرجانی با نوشتن کتاب ذخیره خوارزمشاهی پیشگام نهضت تدوین و تألیف دایرهالمعارفهای طبی شد. وی در این کتاب، یک دوره کامل طب نظری و عملی را با گردآوری همه دانستههای پزشکی زمان خود در یک کتاب فراهم آورد.
سیداسماعیل جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی گفتاری جالب نیز درباره بیماریهای دستگاه گوارش۱ و کبد۲ دارد. او نشانههایی از سرطان کبد۳ و سیروز کبدی۴ و یرقان۵ میدهد که جالب است.
سیداسماعیل جرجانی درباره مرگ در مجلد دوم کتاب ذخیره خوارزمشاهی، گفتار نهم، جزء سوم، باب دوم مینویسد: «مرگْ عارضی [=عارضهای] نیست که آن را به تدبیر و علاج باز توان داشت؛ از بهر آنکه ترکیب تن مردم ترکیبی پایدار نیست و مادتهای او همه اثرپذیر [اثرپذیرنده] و تباهشونده است و ممکن نیست که همیشه تن او را از تحلیل و تباه شدن نگاه توان داشت.»
سیداسماعیل جرجانی، دانشمند بزرگ و نامی علم طب، بُنِ زبان را، گوشتی غُدَدی ذکر کرده که آب (ترشح آبکی) و لعاب ترشح میکند که امروزه با یاری میکروسکوپ نوری میدانیم که در این بخش جوانههای چشایی و غدد مترشح مواد آبکی۱ (سیال) و مخاطی۲ (لعابی) قرار دارند.
جرجانی، همچون دیگر همعصرانش، به شرح بیمار و چهار نشان مهم (IPPA) در معاینه بیمار یعنی مناظره بیمار۱، لمس۲، دَق۳ و سمع۴، که رازی در کتاب الحاوی خویش آورده، پایبند است.
سیداسماعیل جرجانی در کتاب خویش همه دانستههای پزشکی آن زمان را که پیش از او ابوعلیسینا در کتاب قانون و رازی در الحاوی به زبان عربی نوشته بودند با نتیجه پژوهشها و تجربههای خویش، به زبان فارسی نوشته و تا حد امکان بهجای واژههای علمی عربی معادلهای فارسی آنها را به کار برده است.
ذخیره خوارزمشاهی از جهت موضوعی مشتمل بر بسیاری مضامین طبی و افزون بر آن، ملاحظات بهداشتی، است. سیداسماعیل جرجانی کتاب ذخیره خوارزمشاهی را به ابواب و بخشهای مفصل تقسیم کرده و هر فصل و باب را بهنوعی از بیماریهای انسان و امراض اعضا اختصاص داده است.
سیداسماعیل جرجانی احتمالا در حدود ۵۲ سالگی یعنی در سال ۵۰۴ ق به شهر خیوه، مرکز فرمانروایی سلطان قطبالدین محمد بن یمینالدین تَکِش خوارزمشاه، که سلطان دستنشانده سلطان سنجر بن ملکشاه سلجوقی در خوارزم بود، رفت و به خدمت او درآمد. در این زمان، جرجانی پزشکی حاذق شده بود.
در مقام علمی سیداسماعیل جرجانی ذبیحالله صفا نوشته است: «اهمیت جرجانى در طب از دو جهت است اول آنکه او بعد از ابنسینا نخستین کسى است که در آثار خود همه مباحث علم طب را چنانکه قدما مىاندیشیده اند، با تحقیقات و مطالعات جدید مورد مطالعه قرار داد و دیگر از آن باب که مهمترین آثار طبى را در زبان فارسى پدید آورد و جمیع مباحث مربوط به علم پزشکى را در آن کتب مورد بحث و تحقیق قرار داد.
سیداسماعیل جرجانی در اوایل جوانی به نیشابور، که دارالعلم آن دوران بود، رفت. نیشابور هم منزلگاه طغرل سلجوقی و پایگاه او برای تاختوتازهایش به نیمه غربی ایران بود، هم مرکز عمده فرهنگی آن دوران به شمار میرفت.
یکی از بلندپایه ترین دانشمندان علم طب در تاریخ ایران، سیداسماعیل جرجانی (۵۳۱-۴۸۰ق)، از سادات حسینی شهر فرهنگپرور گرگان است.
سیداسماعیل جرجانی (۵۳۱-ق) در ذخیره خوارزمشاهی، چندینبار از تجربیات پزشکی خود در مرو یاد میکند که احتمال آن میرود که بعضی از آنها در بیمارستان مرو انجام گرفته باشد.
دلخوری شدید بازیکنان پرسپولیس از شجاع و بیرو
پرسپولیس در آستانه جذب یک مهاجم خارجی
گفتگو یا شکنجه موساد روی آنتن؟
احتمال تغییر در لیست نقل و انتقالاتی پرسپولیس
شارژ کالابرگ دهکهای چهارم تا هفتم از فردا
جمشیدیان: قهرمانی نیم فصل برای ما اهمیتی ندارند
صعود با دستان بیرو
ساپینتو: پنج ماه گذشته، باید گل بزنید!
بررسی روند جنگ روسیه و اوکراین
۱۵ نفر ۶ میلیارد دلار را ناپدید کردند
شارژ اعتبار مرحله دوم طرح یسنا ویژه شب یلدا
جشن شادی ویژه تراکتوریها با ۲ لیدر پرسپولیسی!
هشدار درباره یخزدگی کنتورهای آب
اعلام حجم آب پشت سدها پس از بارندگیهای جدید
ایران هرگونه موضعگیری مداخلهجویانه درباره تمامیت سرزمینی خود را مطلقا غیر قابل قبول میداند
۳۶ درصد ثروت جهان فقط در دستان یک درصدِ مردم دنیا!
وزیران خارجه عراق و ایتالیا درباره پرونده ایران رایزنی کردند
شارژ کالابرگ دهکهای چهارم تا هفتم از فردا
عراق با وحدت داخلی میتواند از زلزله ژئوپلیتیک منطقه عبور کند
پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمریبگیران تأمین اجتماعی از فردا آغاز می شود
معمایی پلیسی ژانری برای همیشه
من مسیحیام اما حمله به مسلمانان منزجرکننده است
آمریکا بدون روتوش
یادداشت
.gif?v=0)
