به‌طورکلی دو جریان فکری در زمینه نسبت دین با علم و عرفان وجود دارد که صرف‌نظر از سابقه تاریخی نزاع این دو طرز فکر باید به تعین معاصر این دو جریان اشاره‌ای داشت تا راحت‌تر بتوان به تخالف جهت فکری مرحوم استاد حکیمی با علامه حسن‌زاده پی برد. دو جریان و طرز فکر که هرکدام پاسخ‌های متفاوتی داده‌اند به پرسش از روش شناخت آموزه‌های اسلام و بهره‌برداری از منابع وحیانی و روایی؛ یکی نگرش اتحادی که مرحوم حسن‌زاده‌آملی به این جریان تعلق داشت و دیگری نگرش تفکیکی که نماینده معاصر آن مرحوم استاد حکیمی بود.

سیداسماعیل جرجانی در کتاب خویش همه دانسته‌های پزشکی آن زمان را که پیش از او ابوعلی‌سینا در کتاب قانون و رازی در الحاوی به زبان عربی نوشته بودند با نتیجه پژوهش‌ها و تجربه‌های خویش، به زبان فارسی نوشته و تا حد امکان به‌جای واژه‌های علمی عربی معادل‌های فارسی آنها را به کار برده است.

سیداسماعیل جرجانی در اوایل جوانی به نیشابور، که دارالعلم آن دوران بود، رفت. نیشابور هم منزلگاه طغرل سلجوقی و پایگاه او برای تاخت‌و‌تازهایش به نیمه غربی ایران بود، هم مرکز عمده فرهنگی آن دوران به شمار می‌رفت.

ابوعلی‌سینا به همان نحو که در ایام تحصیل علوم، از آموختن فقه و ادب و قرآن غفلت نداشت، در دوران تصنیف و تالیف هم از نوشتن کتاب‌ها و رسالاتی در تفسیر و تصوف و علم شعر و ترتیب‌دادن منظومه‌های علمی و سرودن اشعار فارسی و عربی غافل نماند.