این روزها ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در تلاش است تا بتواند بالاخره بعد از دو سال، نسخه جدید و متناسب با واقعیات این روزهای نظام آموزش عالی کشور تدوین کند. آیین‌نامه ارتقا این روزها در ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور کارشناسان مختلف درحال بازنگری است. محمد عسگریان، مدیر امور پژوهش ستاد علم و فناوری از همان افرادی است که در این جلسات حضور داشته و تا حدی در جریان روند تدوین آیین‌نامه جدید است. به گفته او اصلی‌ترین تغییر آیین‌نامه باید متنوع شدن روند کسب امتیاز برای اساتید گروه‌های مختلف باشد.

محمود نیلی‌احمدآبای در بازه زمانی 1393 تا 1400 به مدت هفت سال سکان دانشگاه تهران، به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه کشور را در دست داشت. این دانشگاه فارغ از سابقه، از حیث جایگاه بین‌المللی، جمعیت اساتید و جمعیت دانشجویی یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌ها است و بسیاری از آیین‌نامه‌هایی که در این دانشگاه تدوین می‌شود، به‌عنوان ملاک عمل در دیگر مراکز آموزشی هم قرار می‌گیرد.

ز آیین‌نامه ارتقا می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آیین‌نامه‌های آموزش عالی نام برد. این آیین‌نامه با تعیین شاخص‌های کمی و کیفی برای اساتید، به‌نوعی رد عمیقی در راه پیشرفت اساتید و تربیت دانشجویان پرتوان برجای می‌گذارد. آیین‌نامه ارتقا تاکنون در هفت مرحله مورد بازنگری قرار گرفته که آخرین آن در سال 94 بود و از سال 95 لازم‌الاجرا شده است.

آیین‌نامه ارتقا که این روزها بار دیگر به موضوع داغ نظام آموزش عالی تبدیل شده، تا امروز سه بار دستخوش تغییر شده است. قانونی که اولین بار در سال 87، بار دیگر با فاصله زمانی دوساله و آخرین بار هم سال 94 تغییراتی را تجربه کرد. با این حال هنوز این آیین‌نامه فاصله زیادی با انتظارات جامعه دانشگاهی دارد.

هادی یوسفی، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس درباره آیین‌نامه ارتقا گفت: «در ابتدا باید بگویم آیین‌نامه سال 94 تغییراتی را نسبت به آیین‌نامه سال 89 داشت. شاید مهم‌ترین تغییر افزایش حداقل امتیازات لازم از بند مقالات علمی پژوهشی یعنی تا جایی که به خاطر دارم برای ارتقا برای مثال به رتبه دانشیاری، حداقل امتیاز از 5 به 25 رسید و برای رتبه استادی از هفت‌ونیم به 40 رسید یعنی ما تاکید بیشتر روی مقاله‌محوری داشتیم و عملا در سال 94 اصالت بیشتری به مقاله داده شد و آن را باید یک تغییر اساسی دانست.»

محمدحسین ساعی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی چندی پیش در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از ارائه نسخه اولیه اصلاح آیین‌نامه ارتقا به شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داده بود.

آیین‌نامه ارتقا تنها آیین‌نامه‌ای است که با مدنظر قرار دادن متر و معیار آن، اساتید امکان ارتقا و رسیدن به مرتبه بالاتر علمی را در نظام آموزش عالی پیدا می‌کنند. این آیین‌نامه چندین بار مورد بازنگری قرار گرفته و این روزها بار دیگر در شورای عالی انقلاب فرهنگی درحال چکش‌کاری است.

اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها از مهم‌ترین مولفه‌های نظام آموزشی و از اساسی‌ترین عناصر توسعه و پیشرفت در هر کشوری به‌شمار می‌آیند و به‌عنوان سرمایه‌های مهم هر جامعه، نقشی حساس و سرنوشت‌ساز در تربیت نیروهای متخصص و آینده‌سازان جامعه ایفا می‌کنند؛ چراکه کارآمدی ساختار نظام‌ آموزش‌ عالی‌ در پرتو توانمندی و اثربخشی‌ آنان‌، به‌عنوان‌ اصلی‌ترین‌ منابع‌ انسانی‌ در این‌ ساختار، محقق‌ می‌شود.

طبق روال گذشته، هر چند سال یک‌بار آیین‌نامه ارتقا مورد بازنگری قرار می‌گرفت و از آخرین باری که این اتفاق افتاد نیز چند سالی می‌گذرد و در آن هم تغییرات زیادی ایجاد شد. همین تغییرات باعث شد تا نقدهای زیادی نیز به آن وارد شود؛ چراکه در برخی بخش‌ها به‌ویژه ماده فرهنگی و پژوهشی تغییرات رخ داده بسیار فاحش بود، اما معتقدم این آیین‌نامه همچنان جای اصلاح زیادی دارد.

قطعا اساتید باید نقش پررنگی در حوزه تربیت و مسائل فرهنگی و دینی داشته باشند و از 120 امتیاز کل هم تنها 5 امتیاز به آن اختصاص پیدا کرده است، درحالی‌که با توجه به اهمیت موضوع باید امتیاز بیشتری برای آن درنظر گرفته می‌شد، اما این اتفاق نیفتاده است.

با نگاهی به تغییرات رخ‌داده در آیین‌نامه ارتقا می‌توان به این نتیجه رسید که بیشترین تغییرات مربوط به حوزه پژوهش است، به‌طوری‌که در سال 62، حداقل امتیاز ماده آموزشی 30 و پژوهشی 15 بود که این میزان در سال 94 تغییر اساسی یافت. همچنین طبق آخرین آیین‌نامه حداقل امتیاز در حوزه پژوهشی 65 و آموزشی 20 است.