آنچه امروز در حافظه جمعی تقریبا همه مردم ایران با عنوان «طرح صیانت» به یادگار مانده، بیانگر مسیری پرچالش است.

هر روز با ترس عدم دسترسی به کیفیت مطلوب اینترنت، سرعت پایین، فیلترینگ و عدم دسترسی، قطعی و کندی و هزار جور گیر و گرفت پا در فضای مجازی بگذاری و بین این پیامرسان و آن صفحه وب و این باگ و آن ناامنی و خلاصه این‌طور اذیت‌ها سردرگم باشی ..

به نظر می‌رسد علی‌رغم تلاش‌های ستودنی صاحبنظران حوزه فضای مجازی و فعالان بخش خصوصی برای واکاوی ابعاد اقتصادی و فرهنگی وضعیت اینترنت کشور پس از ناآرامی‌های سال گذشته، مساله فیلترینگ/محدودسازی گسترده دسترسی کاربران به دو پلتفرم خارجی پرکاربرد، محصول یک تصمیم کاملا امنیتی در کشور بوده است.

یک ماه قبل در جریان بررسی طرح شفافیت، پیشنهاد دادم جلسات، نظرات و آرای شورای‌عالی فضای مجازی شفاف شود که تصویب نشد و پشت‌سرش هم در هفته گذشته تصمیما‌ت شورای‌عالی فضای مجازی از هرگونه دادخواهی و شکایت افراد و اشخاص مصون شد.

باید حواس مرکز پژوهش‌های ما باشد که وزارت ارتباطات ما در یک برهه بسیار حساس و تعیین‌کننده قرار دارد. از این جهت که توسعه اینترنت ثابت بیش از هر زمانی برای کشور در اولویت است و شبکه ما دچار اختلالاتی می‌شود و ظرفیت اینترنت همراه ما به حد نهایت خود رسیده و در مسیر توسعه اینترنت همراه و ثابت چالش‌های جدی وجود دارد که قطعا چالش‌هایی در سطح ملی حساب می‌شوند.

تجربه مسدودسازی به‌عنوان یک ضمانت اجرایی اساسا تجربه موفقی نیست، نه در کشور ما تجربه موفقی بوده و نه در سایر کشورها و نه در تجربیات اخیر کشورهایی که دغدغه‌های مشابه ما داشتند، نتوانستند ترسی ایجاد کنند و ترجیح دادند از راهکارها و ابزارها هوشمندانه‌تری که عمدتا اقتصادی و مبتنی‌بر نظریه بازی‌ها هستند، ضمانت اجرایی‌هایی بیندیشند که واقعا اثربخش باشد.

براساس طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی»، کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی راهبرد اصلی خود را برای ارتقای سطح حکمرانی کشور درقبال پلتفرم‌های اثرگذار خارجی در دو سطح تعامل (پذیرش شرایط کمیسیون) و مسدودسازی (درصورت عدم پذیرش شرایط) تعریف می‌کند.

به نظر می‌رسد مواجهه فعال(در مقابل منفعل) و مبتنی‌بر نوآوری با «شبکه ملی اطلاعات» به‌عنوان یک مساله عمومی- با هدف تأمین استقلال و حفظ حاکمیت ملی- الزاما از مسیر فهم منطق لایه‌ها در حکمرانی فضای مجازی می‌گذرد. درغیر این‌صورت، هرچه به نگارش درآید چیزی جز سند آرزوهای دست‌نیافتنی نخواهد بود.

رجیستری با هدف کاهش واردات قاچاق گوشی‌های تلفن همراه، تایید اصالت و سلامت کیفیت کالای مصرفی، امکان ارائه خدمات پشتیبانی و گارانتی معتبر و... اجرایی شد و رفته‌رفته هم دامنه تحت پوشش آن به دستگاه‌هایی غیر از تلفن‌های همراه هوشمند هم رسید. منتها در این ‌گذار موافقان و مخالفان تقریبا روی ادعاهای ابتدایی خود ماندند و برخی این طرح را اقدامی مثبت و برخی هم تبعات آن را منفی ارزیابی کردند.

بر اساس آمار وزارت فاوا، چندسالی است حدود 80 درصد از سبد مصرف اینترنت کاربران ایرانی را ترافیک اینترنت بین‌الملل تشکیل می‌دهد که ترکیب سازنده آن هم به ترتیب شامل اینستاگرام، واتساپ، تلگرام و احتمالا گوگل (یوتیوب) است. اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت، حجم کل داده مصرفی (ثابت و سیار) سال گذشته در ایران را حدود 10 هزار پتابایت معادل 10 میلیارد گیگابایت درنظر بگیریم، آنگاه دست‌کم 4 هزار پتابایت داده مصرف شده کاربران ایرانی فقط در پلتفرم اینستاگرام برآورد می‌شود.