حالا قریب به 40سال بعد از آن مکالمه تلفنی، فاطمه‌خانم و ابراهیم دوباره کنار هم نشسته‌اند. فاطمه‌خانم پیر شده اما ابراهیم همچنان 17ساله‌ است. جمعیت زیادی این لحظه را به تماشا ایستاده‌اند و منتظرند بی‌تابی بعد از 40سال دلتنگی یک مادر را ببینند، اما هرچه بیشتر می‌گذرد، آرامش فاطمه‌خانم بیشتر می‌شود. به کفایت مادری‌اش گریه می‌کند اما گلایه هرگز!

هشت سال جنگیدن و دفاع کردن ابعاد مختلف و قصه‌های زیادی دارد. تا امروز مستندهای زیادی از عملیات‌های مهم نیروی هوایی در دوران دفاع مقدس ساخته شده، اما مستند کمتری به ابعاد شخصی زندگی خلبان‌ها و همسران و فرزندان‌شان پرداخته است.

روایت فراق و بی‌خبری مادران شهدا، روایت نانوشته‌ای است؛ چراکه باید مادر باشی تا حال مادران شهدای مفقودالاثر را با جان و دل درک کنی. مادرانی که حرف‌هایشان بوی انتظار می‌دهد و سال‌هاست با چشمانی منتظر و قلبی آکنده از غم و اندوه، بازگشت فرزندان‌شان را انتظار می‌کشند.

وقتی موجودی به مادر تبدیل می‌شود، می‌داند تا آخر عمر باید بسوزد و مادر موجودی همیشه نگران است و این نگرانی تا پایان عمر تا زمانی‌که فرزندان‌شان هستند، دست از سرشان برنمی‌دارد. مادر موجودی است که تمام وجودش را ایثار می‌کند و ازخودگذشتگی عجیبی دارد.

قصه شهدای گمنام و مفقودالاثر قصه‌ای است که به‌دلیل حجب و حیای خانواده این شهدا به فراموشی سپرده شده است. به‌ یاد دارم پدر شهید نادعلی به‌خاطر انتظاری که می‌کشید به‌مرور به جنون رسید، به‌طوری‌که صبح‌ها به بیابان می‌رفت و غروب بازمی‌گشت و با خود صحبت می‌کرد.

جنگ که تمام شد مادران زیادی چشم‌به‌راه برگشتن فرزندان‌شان بودند، تعدادی از آنها اسرای جنگی بودند که بالاخره برگشتند، در این میان مادرانی هستند که با گذشت بیش از سه‌دهه از پایان جنگ همچنان چشم‌به‌راه فرزندان‌شان هستند. این مادران در آن روزها در میان اسرای جنگی دنبال‌شان می‌گشتند و هروقت خبر می‌رسید آزاده‌ها رسیده‌اند، می‌رفتند تا شاید جگر‌گوشه‌شان را بین آزاده‌ها پیدا کنند.

وقتی مادر باشی، حتی اگه بچه‌هات پیشت باشن، زمان یه معنی دیگه داره... چه برسه به اینکه نباشن، چه برسه به اینکه پسر دسته گلت، 30 سال ازت دور باشه.

معمولا در جنگ‌های مختلف، این مستندسازها هستند که در ثبت و ضبط وقایع و سپس خاطرات جنگ نقش مهمی را ایفا می‌کنند اما نقطه تمایز جنگ ما با دیگر جنگ‌های جهان در پیوند یافتن بین تمام اجزای انسانی و اعتقادی جامعه ایران با حوادث جنگ بوده است.

در این گزارش غیر از معرفی چند فیلم داستانی درباره چشم‌انتظاری زن‌ها برای رزمنده‌های جنگ، به چند فیلم مستند و چند کتابی که درباره شهدای مفقودالاثر و مادران‌شان تولید ‌شده‌اند هم پرداخته شده است. مطالبی هم در این پرونده راجع‌به مادران شهدای مفقودالاثر وجود دارد که به شرح جزئیاتی تاثیرگذار از انتظار و وصال می‌پردازند.