تلویزیون دولتی کره شمالی روز گذشته برای نخستین بار تصاویری از تاسیسات غنیسازی این کشور را به نمایش گذاشت. این تصاویر مربوط به بازدید کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی از این تاسیسات است. تاریخ بازدید اون از تاسیسات غنیسازی کشورش مشخص نیست اما احتمالا اخیرا صورت گرفته، زیرا وی از کارکنان مرکز مزبور خواسته بر تلاشهای خود برای تولید مواد شکافتپذیر جهت ساخت تعداد بیشتری سلاح هستهای، بیفزایند. رونمایی از تاسیسات غنیسازی کره شمالی که پیش از این نیز گمانهزنیهایی مبنیبر وجود آنها منتشر شده بود، تحولی بزرگ به حساب میآید. تا پیش از این پیونگ یانگ برای تولید سلاحهای هستهای متکی به رآکتورهای آب سبک تجاری و آزمایشیاش بود تا پس از یک دوره فعالیت آنها، سوخت مصرفیشان را بازفرآوری کرده و به پلوتونیوم دست یابد. نخستین سلاح آزمایش شده این کشور در سال 2006 نیز از نوع پلوتونیومی بود.
تفاوتها
برای سلاح هستهای از دو نوع ماده شکافتپذیر میتوان استفاده کرد؛ اورانیوم با غنای بالا یا پلوتونیوم. دسترسی به اورانیوم با غنای بالا میتواند به سهولت و سرعت انجام شود اما پلوتونیوم مسیر طولانیتری دارد. به لحاظ اطمینانپذیری و قدرت انفجار، سلاحهایی که با پلوتونیوم ساخته میشوند قدرت بیشتری دارند، به همین دلیل تقریبا تمام کشورها بهجز دولتهایی که قدرت مالی و فناوری کمتری دارند، از پلوتونیوم برای ساخت سلاح هستهای استفاده میکنند. برای کشورهایی مانند کره شمالی و حتی پاکستان که با فشار گسترده بینالمللی، کمبود منابع مالی و ضعف فناوری مواجهاند، غنیسازی مسیر بهتری است. این کشورها قادر به ساخت رآکتور نیستند و به دلیل تحریمها در دوره دستیابی به سلاح هستهای، نمیتوانند آن را از بازار جهانی تامین کنند؛ هرچند وضعیت پاکستان امروزه تا حدی تغییر کرده اما کره شمالی همچنان با این وضعیت دستوپنجه نرم میکند. اما با وجود تمام دشواریها، پیونگ یانگ میتواند با غنیسازی اورانیوم ضمن بالا بردن اطمینانپذیری نظام تولید سلاح خود از نظر استقلال فناوری، به فرآیند تولید سرعت بدهد.
برتریها و محدودیتها
استفاده از بمبهای اورانیومی محدودیتیهایی دارند و به نظر میرسد وزن آنها اندکی از بمبهای پلوتونیومی بیشتر باشد. برای ساخت یک بمب هستهای به 8 کیلوگرم پلوتونیوم یا 24 کیلوگرم اورانیوم نیاز است اما گاهی میزان اورانیوم میتواند افزایش یابد. با توجه به اجزای متفاوت، احتمالا وزن نهایی بمبهای اورانیومی به شکل قابل توجهی از بمبهای پلوتونیومی بیشتر باشد. شاید تفاوت وزن چند ده کیلویی یا چند صد کیلویی برای سلاحهای نامتعارف ناچیز به نظر برسد اما اینگونه نیست. این موضوع زمانی دردسرساز میشود که قرار باشد این بمبها به شکل کلاهک درآمده و روی موشکهای بالستیک قارهپیما نصب شوند. برخی از موشکهای بالستیک قارهپیما، بهویژه انواعی که کره شمالی ساخته است، برای رسیدن به حداکثر برد خود و هدف قرار دادن مناطق عمقی آمریکا باید وزن کلاهکی کمتر از یک تن یا نیم تن داشته باشند. کره شمالی اگر روی تسلیحات اورانیومی تمرکز کند، قادر به نصب چند کلاهک به شکل مجتمع روی موشکهای بالستیک قارهپیمای خود نبوده و باید آنها را با یک کلاهک مستقر کند. علیرغم این امتیاز منفی، سلاح اورانیومی مسیری بهشدت مطمئن برای کره شمالی است. اگر بر اثر حمله یا خرابکاری آسیبی به رآکتورهای هستهای کره شمالی وارد شود، مسیر تولید پلوتونیوم این کشور مسدود میشود اما تاسیسات غنیسازی را میتواند در تعداد بالا و مناطق صعبالعبور و زیرزمینی احداث کند. این تاسیسات همچنین در صورت آسیب راحتتر از رآکتور قابل بازسازیاند. از سوی دیگر، پیونگ یانگ در صورت دستیابی به کیک زرد از بازارهای جهانی، با ماشینهای سانتریفیوژ میتواند به سرعت دست به انباشت میزان بالایی از مواد شکافتپذیر بزند.
پیام اصلی
کره شمالی سیاست کمی در حوزه تسلیحات هستهای درپیش گرفته است. به کارگیری انواع مختلفی از موشکهای بالستیک قارهپیما و تولید انبوهشان و همچنین رونمایی از تاسیسات غنیسازی، حکایت از تصمیم اون برای افزایش قابل توجه تعداد سلاحهای هستهای کشورش است. تحقیقات مختلف نشان میدهد کره شمالی امروزه به مواد شکافپذیر برای ساخت 100 سلاح هستهای دسترسی دارد اما تاکنون تنها 50 سلاح را مونتاژ کرده است.
گلوگاه
آمار قابل اتکایی از معادن اورانیوم در کره شمالی وجود ندارد اما این کشور در میان دولتهایی قرار دارد که در این دسته فقیر به حساب میآیند. بر این اساس پیونگ یانگ باید بتواند نیاز خود را با واردات تامین کند. به نظر میرسد تامین اورانیوم از کشورهای آسیای میانه یا آفریقایی در ازای فروش تسلیحات یکی از راهکارهای پیونگ یانگ باشد. با این وجود کره شمالی نخواهد توانست به مقادیر قابل توجهی کیک زرد دست یابد اما میتواند به آرامی و البته زمانی طولانیتر، تسلیحات زرادخانهاش را به بیش از 100 یا حتی 200 سلاح برساند.