علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در خاک ایران واکنشهای ملی و بینالمللی مختلفی بههمراه داشت. بخشی از این واکنشها در شبکههای اجتماعی اما از جنس فاصلهگذاری میان ایران و محور مقاومت بود که پیام واحدشان مقصر دانستن ایران در حادثه ترور روز گذشته بود. سلب اعتماد و ایجاد فاصله میان گروههای مقاومت و ایران بهعنوان یکی از همراهان اصلی این محور ازجمله اهدافی است که همواره مورد پیگیری عناصر ضدایرانی بوده است. کارشناسان این حوزه معتقدند این بخش روانی عملیات ترور است که در شبکههای اجتماعی رخ میدهد و البته گذراست. بااینحال اما این اتفاق در روزهای ابتدایی رویکار آمدن دولت جدید در کشور، چالشهایی را پیشروی دولتمردان جدید قرار میدهد که البته میتوان با راهبردهای عقلانی و انسجام ملی، بهخوبی از آنها گذر کرد. بهدنبال بررسی این راهبردها با بردیا عطاران کارشناس مسائل خاورمیانه و عبدالرضا فرجیراد کارشناس مسائل ژئوپلیتیک گفتوگو کردیم که در ادامه میخوانید.
بردیا عطاران: این عملیات یک پیام به واشنگتن ارسال کرد
بردیا عطاران، کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است ارتش رژیمصهیونیستی از سالهای گذشته قصد بهشهادت رساندن رهبران مقاومت را داشت و پس از 7 اکتبر آن را بهصورت رسمی اعلام کرده است. او در این باره گفت: «این سوال همیشه دربرابر کارشناسان نظامی رژیم وجود داشته که ما چه زمانی رهبران سیاسی مقاومت را به شهادت برسانیم، کجا و با چه شیوهای؟ بعد از 7 اکتبر تا امروز اسماعیل هنیه به ایران سفر کرده بود اما ترور نشده بود. چرا این بار ترور شد؟ برای فهم زمینه این مساله باید به این نکته اشاره کنیم که بهدلیل به ثمر نشستن مذاکرات آتشبس آنطوری که صهیونیستها انتظارش را داشتند، این جمعبندی در اسرائیل به وجود آمده که اسماعیل هنیه نقش اجماعساز دارد و نمیشود با او به توافق رسید یا با ترور او میشود از دیگر رهبران مقاومت زهرچشم گرفت یا دیگر توان اجماعسازی مثل آن مدلی که در بیانیه چند روز قبل پکن اتفاق افتاد بدون هنیه ممکن نیست، چون امضا کردن بیانیه پکن توسط حماس نکته مهمی بود، یعنی به یک جمعبندی رسیدند که او را به شهادت برسانند. این تا پیش از این وجود نداشت با اینکه هنیه قبل از این هم به تهران آمده بود. ایشان را کجا باید به شهادت میرساندند؟ طبعا قطر یا کشورهای دیگر جای مناسبی نبودند، چون اسرائیل بهدنبال تنبیهکردن مخالفان خودش و یارگیری از کشورهای مسلمان بینابین بود، درنتیجه ترور اسماعیل هنیه در تهران فوقالعاده به اسرائیلیها کمک میکرد. این ترور همچنین چندین پیام مشخص داشت؛ 1. پیامی به واشنگتن ارسال میکند که مساله غرب آسیا حل نشده و بحرانیتر میشود، پس حمایتتان از من را بیشتر کنید. سعی میکند کمپینهای انتخاباتی آمریکا را به سود رژیم تغییر دهد، 2. به کشورهای منطقه میگوید به رهبری ایران در محور مقاومت اعتماد نکنید. او حتی نمیتواند جان میهمانان خودش را تضمین کند و 3. به تهران پیام داد که ما دوباره جنگ سایهها را آغاز کردهایم و فکر نکنید تمام شده، درنتیجه هم از منظر زمان و هم مکان به یک تقاطع رسیده بودند و متاسفانه این اقدام را انجام دادند.»
آسیب به ایران کمتر از مقاومت نیست
عطاران با بیان اینکه این ماجرا ربطی به اختلافافکنی میان گروههای مقاومت و ایران نداشته، گفت: «بهنظر میرسد این مطالب تا حدی مقطعی باشد. آن چیزی که الان برای جمهوری اسلامی ایران مهم است این است که بازیابی توان امنیتی خود را در منطقه نشان دهد، یعنی حتی اگر اسماعیل هنیه هم به شهادت نمیرسید و این اتفاق برای مسئول دیگری رخ میداد، این واکنش و خشمی که جمهوری اسلامی ایران با هر ابزار و روشی در پاسخ به این اقدام جنایتکارانه انجام خواهد داد، ممکن بود و این افق دربرابرمان باز میشد. حالا ترور اسماعیل هنیه که رهبر گروه مقاومت حماس در لایههای سیاسی بودند، این مساله را برایمان چندبرابر میکند، درنتیجه به میان آوردن بحث اعتماد مقاومت به ایران امری است که میتوانیم آن را شیطنتهای رسانهای بدانیم. آن چیزی که درواقع آسیبخورده نظام امنیتی جمهوری اسلامی ایران است، نه ترور یکی از رهبران مقاومت که این باعث اختلاف بین گروههای مقاومت و ایران نخواهد شد، بلکه در این معادله آن کسی که بیشترین ضربه را خورده ایران است نه گروههای مقاومت.»
امروز نیازمند انسجام ملی بیشتری هستیم
این کارشناس مسائل خاورمیانه درخصوص مواجهه رئیسجمهور جدید با این اتفاق در اولین روز کاری خود گفت: «مسعود پزشکیان به چند دلیل کار بسیار دشوار پیش روی خود دارد؛ 1. با اینکه به صورت رسمی دولت را به دست گرفتهاند، هنوز کابینه شکل نگرفته و از امروز به بعد تمام تحولات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و اجتماعی کشور به پای ایشان نوشته میشود، اما به این دلیل که کابینه خود را به مجلس معرفی نکرده و رای اعتماد نگرفتهاند، کار بسیار دشواری درپیش دارند. 2. قطعا بخشی از تحرکات رسانهای که علیه دولت انجام میشود، تمام کسانی که در این لحظه علیه دولت فعالیت میکنند اقداماتشان خلاف امنیت ملی است. اما برخی از این اکانتها و فعالان رسانهای به جز آنهایی که مشخصا از خارج از کشور هدایت میشوند در نقشه صهیونیستها فعالیت میکنند. در واقع این ترور باید باعث افزایش انسجام ملی و حمایت و انسجام بیشتر حاکمیت و دولت شود اما برخلاف این تصور عدهای تقصیرها را به دوش دولت میاندازند. در مقام جمعبندی میشود به این مساله اشاره کرد که این امر میتواند چالشهای امنیتی و سیاسی را برای کابینه پزشکیان ایجاد کند و حتی در تغییر برخی گزینههایی که مدنظر دستگاههای سیاسی و امنیتیشان هم هست، سایه بیندازید. به همین دلیل امروز در کشور نیازمند یک انسجام و وفاق ملی بیشتری هستیم.»
عطاران درخصوص فضای محدود منفی ایجادشده در شبکههای اجتماعی گفت: «این فضا اولا محدود به همین ساعات و روزهای اولیه است. رهبر انقلاب پیام دادند و در گام بعدی مسئولان سیاسی و امنیتی هم یا پیام میدهند یا مصاحبه میکنند و طبعا برخی ابهامات مرتفع میشود اما آنچه بهصورت پایدار در اذهان شکل میگیرد نحوه مواجهه امنیتی جمهوری اسلامی ایران در حفاظت از مسئولان و مقامات عالیرتبه درخصوص مواجهه امنیتی با رژیمصهیونیستی است. نکته دوم اینکه سیاست رسانهای که ممکن است در این زمینه اتخاذ شود، اولا کوچک و محدود کردن اتفاق رژیم است و ثانیا ما باید این مساله را بهصورت جدی برجسته کنیم که بیش از حماس، این حادثه برای ایران سخت است.»
فرجی راد: ایجاد شکاف از بیرون آب میخورد
عبدالرضا فرجیراد، کارشناس مسائل ژئوپلیتیک معتقد است کسانی که در شبکههای اجتماعی در حال فاصلهگذاری میان ایران و محور مقاومت هستند، معمولا بهنوعی وابسته هستند و در داخل ایران هم از طریق فضای مجازی این کار انجام میشود. او در این باره توضیح داد: «با آمدن دولت پزشکیان و با توجه به سیاستهای ایشان در داخل و بهویژه خارج که اعلام کردهاند میخواهیم توازنی در سیاست غرب و شرق به وجود بیاوریم و تحریمها را برداریم، مشخص است اسرائیلیها بسیار نگران شدهاند و این نگرانی باعث شده که در همان روز اولی که دولت مستقر شده و هنوز کابینهاش هم مستقر نشده، بخواهند نشان دهند که ما اجازه پیشرفت و موفقیت نمیدهیم. اسرائیل از این قضیه نگران است و هر چه ایران بتواند با دنیا تعامل کند اسرائیل در انزوا قرار میگیرد. با توجه به این مساله اسرائیل از همه ابزارهایش استفاده میکند. در داخل ایران معتقدم این گروههای فشار مجازی مثل منافقین این مساله را مطرح میکنند که دولت پزشکیان مسئول است درحالیکه هنوز دولتی نیست و فرد است که در دفتر خودش در ریاستجمهوری مستقر شده و کابینهاش مشخص نیست بنابراین مشخص است که اینها به دنبال تضعیف دولت و گیج کردن آن هستند. مشخص است که این از بیرون آب میخورد. در خارج هم همین برنامه را دارند و همچنانکه در داخل به دنبال ایجاد شکاف هستند در خارج هم آن را دنبال میکنند. نه کسانی که در داخل این شکاف را ایجاد میکنند میتوانند موفق شوند بهویژه که هنوز کل قضیه روشن نشده و نه کسانی که در خارج این شکاف را ایجاد میکنند؛ مشخص است کشورهایی که بیشتر دوست داشتند با اسرائیل نزدیک باشند یا بهنوعی ایران را تضعیف کنند در فضای مجازی تبلیغات منفی را شروع کردهاند و آن هم گذراست.
دولت کار سختی پیش رو دارد
فرجیراد با بیان اینکه الان یک رئیسجمهور، معاون و رئیسدفتر داریم و هنوز دولت تشکیل نشده، گفت: «طبیعتا در عین اینکه خیلی جای تاسف است که این اتفاق افتاده اما بالاخره از همین روز اول مشخص میکند که دولت کار سختی در پیش رو دارد و باید آبدیده شود. کابینه خود را هرچه سریعتر درست کند و برعکس چیزی که اسرائیل میخواهد را انجام دهد، یعنی همین گفتوگوهای پیشرونده و برداشتن موانعی که برای توسعه کشور است. اسرائیل واقعا بسیار ناراحت است که این انتخابات در ایران انجام شد و دولتی سر کار آمده که میخواهد با دنیا کار کند. در زمان برجام هم اینها مثل دنبهای در ماهیتابه بودند و جلزوولز میکردند، یعنی ناراحت بودند که ایران با آمریکا و اروپا و قدرتهای بینالمللی صحبت میکند و نتیجه میگیرد. وقتی هم نتیجه گرفت دیدید که چطور در گوش ترامپ خواندند که ورق برگردد. الان هم با شروع دولت پزشکیان میخواهند ورق را برگردانند. حالا آنجا از وسط یا آخر برجام این کار را انجام دادند و الان میخواهند از ابتدای کار شروع کنند و ورق را برگردانند تا توافقی حاصل نشود و تحریمها باقی بماند و سرمایهگذارها به ایران نیایند. بنابراین باید برعکس آنچه که اسرائیل میخواهد را انجام دهیم. ضمن اینکه طبیعتا چون یک میهمان را ترور کردهاند و به خاک ایران تجاوز کرده، طرف ایرانی با طمانینه و تفکر و حوصله برنامهریزی میکند تا انتقامش را از اسرائیل بگیرد.»
ایران باید موضوع را برای جهان عرب شفاف کند
این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک با تشریح دو مقوله در دنیای عرب افزود: «یکی مقاومت است. دیروز در عراق شبیه این اتفاق رخ داد و دو سه تا از رهبران مقاومت شهید شدند و مشخص نیست که مسئول آن آمریکاست یا اسرائیل؟ در لبنان هم همین اتفاق افتاد و حاجمحسن بهعنوان یک رهبر نظامی ارشد حزبالله شهید شد. در تهران هم اتفاق افتاد. جبهه مقاومت در همین عراق و لبنان هستند. خود فلسطینیها هم متوجه هستند. ممکن است در کرانه غربی جبهه محمود عباس باشد که همیشه با ایران مخالف بوده و در میتینگهای منافقین شرکت میکرده؛ طبیعتا جوسازی هم میکند. بنابراین مردمی که با جبهه مقاومتند و در فلسطین اکثریت هستند مشخص است که آنقدر درک دارند که بفهمند این عملیات در لبنان هم شکل گرفته و چقدر از رهبران فلسطینی را در همین چندماه گذشته در سوریه و لبنان ترور و شهید کردند. تهران هم مکانی است مثل آنجا. بنابراین این به مردمی مربوط میشود که در کشورهای جبهه مقاومت هستند. اکثر مردمی که در کشورهای خارج از جبهه مقاومت هستند از اسرائیل نفرت دارند. معلوم است برخی از کشورهای عربی که دل خوشی از ایران ندارند فضا را باز میکنند که یا خودشان یا با نفوذ اسرائیل شکاف ایجاد کنند. اما بار اول نیست اینها این اقدامات را علیه ایران انجام میدهند و از ابتدای انقلاب و مسائل قطع رابطه ایران و سعودی از این حرفها بوده. جای نگرانی ندارد و البته ایران هم باید توضیحات تبلیغاتی خودش را بدهد تا موضوع بهتر روشن شود.»