ایمان عظیمی، خبرنگار: پیشتر در خبرها آمده بود که حمید اعتباریان قصد دارد قسمت دوم فیلم سینمایی سنپطرزبورگ را بسازد. این فیلم در سال ۱۳۸۹ به فروش ۹۰۰ میلیون تومانی دست یافت و توانست در میان فیلمهای اکران شده در سالنهای سینما رتبه ششم را از آن خودش کند. هرچند محسن تنابنده بهعنوان یکی از بازیگران اصلی قسمت اول این فیلم در رابطه با ساخت دنباله سنپطرزبورگ گفت: «من از کم و کیف ساخته شدن این اثر مطلع نیستم اما مانند دفعات پیشین، هنوز کار عملی جدی در این خصوص انجام نشده و من هم برنامههای مختلفی پیش روی خود دارم و به همین دلیل بعید میدانم ساخته شدن این فیلم به نتیجه برسد.» اما هرچه هست نباید تولید دنباله این فیلم و دیگر آثار پرفروش ساختهشده در گذشته را ناممکن دانست، چون این آثار سوای بحث کیفیشان به اقتصاد سینمای ایران کمک میکنند و مخاطب را به تماشای خود فرامیخوانند. با نگاهی به تاریخ سینمای ایران و آثار بهنمایشدرآمده متوجه میشویم که اغلب دنبالهسازیها در ژانر کمدی بهصفشده و به تولید و اکران رسیدهاند. ذائقه مردم ایران از یک طرف و همچنین پرسود بودن ساخت چنین آثاری از طرف دیگر موجب میشود تا سرمایه بخش خصوصی و دولتی پشت این ایده قرار بگیرد و روی اسب برنده شرط ببندد. سینمای ژانر در ایران فقیر است و این فقط آثار کمدی است که در نبود دیگر گونهها میتواند نسبت به ادامه حیات خود امیدوار باشد چون مردم بیش از هرچیز برای سرگرم شدن و خندیدن هزینه میکنند و ساخت فیلم در ژانرهای متفاوت اقدامی پرریسک و کمبازده بهنظر میرسد. از همین روست که در جستوجوهایمان بین دنبالههای ساختهشده در سینمای مملکت کمتر به فیلمهای جدی و غیرکمدی برمیخوریم. دنبالهسازی در سینمای دنیا، خصوصا هالیوود صرفا محصول و معلول موفقیت اقتصادی فیلم اول نیست و آثار برای قرار گرفتن در خط تولید مسیر ازپیشطراحیشدهای را در کمپانیهای مختلف فیلمسازی طی میکنند و مخاطبان هم مدتها قبل از درج خبر اکران در خروجی خبرگزاریها نسبت به ساخت آثار مطلع میشوند.
سهم کوچک ولی ویژه سینمای کودک در دنبالهسازی
ایرج طهماسب و مرضیه برومند را میتوان دو نمونه مهم در سینمای ایران به حساب آورد که با پذیرفتن ریسک فیلم ساختن برای کودکان قدمهای محکمی را در این رابطه برداشتند و در مسیر پر از سنگلاخ سینمای ایران گام نهادند. ایرج طهماسب در سال ۱۳۷۳ با استفاده از عروسکی که مرضیه برومند طراحیاش کرده بود به فکر ساخت ورژن سینمایی «کلاه قرمزی» افتاد. کلاه قرمزی بهواسطه حضور در مجموعههای تلویزیونی داشت یواشیواش معروف میشد که ایرج طهماسب تصمیم گرفت این عروسک وروجک و بامزه و سربههوا را وارد دنیای سینما کند. اولین فیلم از دنباله کلاه قرمزی با عنوان «کلاهقرمزی و پسرخاله» در سال ۱۳۷۳ سبب شد تا سازندگان این اثر با چند سال تاخیر کلاه قرمزی و سروناز (۱۳۸۱) و درنهایت کلاه قرمزی و بچهننه (۱۳۹۱) را به نسلهای مختلف مردم ایران هدیه دهند. فیلم اول این سهگانه در اولین دوره اکرانش در سال ۱۳۷۳ بیش از ۴ میلیون بلیت فروخت و هیچ توجیهی برای ادامه داستان کلاه قرمزی باقی نگذاشت.
مرضیه برومند نقش ویژهای در تحملپذیرکردن دهه پر از سختی 60 برای کودکان و نوجوانان ایفا کرد. او فیلمساز پرکاری بود که هم در سینما و هم در تلویزیون با ساخت مجموعهها و فیلمهای سرگرمکننده سلیقه بسیاری از بچههای آن روزگار را شکل داد و به شمایل ویژه سینمای موسوم به کودک و نوجوان تبدیل شد. شهر موشها هم به مانند کلاه قرمزی از تلویزیون به سینما آمد و قسمت نخست آن در سال ۱۳۶۴ اکران شد. بودجه این فیلم یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود و برومند بههمراه محمدعلی طالبی که او نیز یکی از فیلمسازان مهم دوران خودش در زمینه سینمای کودک بود این اثر را تولید کرد. فیلم آنقدر محبوب شد که سازندگانش را بعد از گذشت سالها به فکر ساختن دنباله آن انداخت. شهر موشهای ۲ در شهریور ۱۳۹۳ اکران شد و با فروشی بیش از ۱۲ میلیارد تومان در آن برهه زمانی بهعنوان پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران لقب گرفت. در شهریور سال ۱۳۹۹ خبر آمد که بنیاد سینمایی فارابی و مرضیه برومند برای تولید قسمت سوم شهر موشها به توافق رسیدهاند و این کارگردان در حال نگارش فیلمنامه قسمت سوم است، اما دیگر خبری از ساخت این فیلم نشد تا شاید انتظار برای تماشای نسخه جدید شهر موشها باز هم به درازا بکشد.
اخراجی بودند ولی گیشه را فتح کردند
مسعود دهنمکی پس از ساخت دو مستند فقر و فحشا و کدام استقلال؟ کدام پیروزی؟ وارد میدان سینمای داستانی شد و اخراجیها را از دل یک واقعه بیرونی تولید کرد. فیلم اکران بسیار موفقی داشت و اگر نسخه قاچاقش به بیرون درز نمیکرد میتوانست تا سالها حداقل در بعد فروش دستنیافتنی بهنظر برسد. ولی با این حال، اخراجیهای یک با آشناییزدایی از تصویری که در ذهن مخاطب از جنگ در سینمای ایران نقش بسته بود موفق شد و همه را به تولید دنبالههای بعدی امیدوار کرد. ورود به باشگاه میلیاردیها در آن دوران اتفاق مهمی محسوب میشد که هر فیلمی قادر به انجامش نبود. اخراجیها اولین اثری نبود که توانست پا به این باشگاه بگذارد ولی با فروشی بیش از ۲ میلیارد تومان در اکران سال ۱۳۸۶ به موفقیت چشمگیری دست پیدا کرد. اخراجیها۲ همزمان با نوروز سال ۱۳۸۸ اکران شد و با عبور از رقم ۷ میلیارد تومان رکوردهای فیلم قبلی را نیز جابهجا کرد و تبدیل به پرفروشترین فیلم سینمای ایران تا آن زمان گردید. فیلم از منظر روایت ادامه منطقی قسمت نخست بود و به داستان اخراجیها در زمان اسارت در عراق میپرداخت. قسمت دوم اخراجیها نیز مسعود دهنمکی را به صرافت تولید قسمت سوم و کامل شدن یک سهگانه جذاب انداخت. قسمت سوم اخراجیها به اکران نوروز ۱۳۹۰ رسید ولی کیفیت فیلم بهگونهای نبود که بتواند مخاطب را راضی از سالن سینما به خانهاش بدرقه کند. درنهایت با ساخت قسمت سوم این اثر اینطور بهنظر میرسید که پرونده اخراجیها بسته شده است ولی ابوالفضل همراه، بازیگر این فیلم بهتازگی مدعی شده که اخراجیهای ۴ هم بهزودی تولید میشود و مسعود دهنمکی بار دیگر با زنده کردن خاطرات گذشته به متن اخبار سینمایی راه پیدا خواهد کرد.
افتتاح باشگاه میلیاردیها با آتشبس
تهمینه میلانی با ساخت کمدی رمانتیک آتشبس در سال ۱۳۸۴ یکی از بهترین دورانهای حضور در سینما را تجربه کرد. او با مطرح کردن نام محمدرضا گلزار و مهناز افشار در دل یک قصه کمتر پرداخت شده، مخاطبان هدفش -که بیشتر از طبقه متوسط بودند- را به سینما فراخواند تا لقب اولین فیلم میلیاردی سینمای ما را به خودش اختصاص دهد. آتشبس در فرهنگ عامه نفوذ کرد و در حافظه جمعی طیف گستردهای از مردم ایران نشست. درنهایت پس از گذشت ۹ سال تصمیم بر این شد که ادامه ماجرای آتشبس با تیم بازیگری متفاوتی از سر گرفته شود. فیلم نخست با فروش بیش از ۱ میلیارد تومان در سال ۱۳۸۵ از رقبایش سبقت گرفت و نامش در جایگاه پرفروشترین فیلم سال ثبت شد. فیلم دوم هم پول خوبی را نصیب سازندگانش کرد و توانست نزدیک به 4.5 میلیارد تومان بلیت بفروشد. میلانی در مصاحبهای نسبت به ساخت دنباله تازهای بر آتشبس گفت که پروژه آتشبس شامل ۵ قسمت است که قصد دارد هر قسمت از آن را با فاصلهای دهساله نسبت به قسمت قبل جلوی دوربین ببرد.»
محمد نیکبین، همسر تهمینه میلانی و تهیهکننده آثار این کارگردان در مصاحبهای که تیرماه سال ۱۴۰۱ انجام داد بیان کرد: «در حال حاضر خانم میلانی درگیر آغاز پیش تولید سریال راه میانبر است و به همین دلیل باید دید در صورت آغاز فیلمبرداری این سریال، چه زمانی امکان کار روی آتشبس وجود دارد.»