فرهیختگان: فروردین ماه امسال پذیرش و عضویت کتابخانه ملی تصویب شد، براساس این شیوهنامه شرایط عضویت در کتابخانه ملی برای اعضای ویژه، تخصصی و عمومی اعلام شد. براساس تغییرات درنظرگرفتهشده در این شیوهنامه، دانشجویان مقطع کارشناسیارشد که پیش از این بدون قید میتوانستند از امکانات کتابخانه ملی استفاده کنند، ملزم به بارگذاری تصویبنامه پیشنهاد پایاننامه هستند.
دیگر تغییر در شیوهنامه کتابخانه ملی شرایط تمدید عضویت است، بر این اساس فرد متقاضی برای تمدید عضویت بیش از یک سال، ملزم به طرح درخواست است. این درخواست مورد بررسی کمیته عضویت قرار میگیرد و در صورت پذیرش به فرد اعلام خواهد شد. همچنین در آییننامه جدید آمده است: «بهمنظور برقراری عدالت عمومی و رعایت حقوق فرهنگی و استفاده حداکثری متقاضیان از خدمات کتابخانه ملی، تمدید عضویت برای اعضای عادی، حداکثر سه سال و درخواست تمدید عضویت بیش از سه سال، منوط به بررسی و تصمیم کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.»
در آییننامه جدید در بخش اعضای عمومی، بند «جانبازان، ایثارگران و اعضای درجه یک خانواده شهدا، جانبازان و ایثارگران» به ایثارگران منطبق با قانون با مدرک کارشناسی تغییر کرده است. پیش از این، بازنشستگان دولت با داشتن حداقل مدرک کارشناسی و معادل آن میتوانستند از عضویت عمومی بهرهمند شوند، که چنین امکانی در شیوهنامه جدید دیده نشده است.
خبرگزاری تسنیم در گزارشی که منتشر کرده است، درخصوص آییننامه جدید کتابخانه ملی نکاتی را مطرح کرده و مینویسد، انتشار آییننامه جدید، انتقاداتی را از سوی پژوهشگران و دانشجویان بههمراه داشته است. از نظر منتقدان، آییننامه جدید دایره مراجعهکنندگان به کتابخانه ملی را محدودتر از گذشته کرده است.
از جمله تغییراتی که در آییننامه جدید اعلام شده، محدود کردن دانشجویان کارشناسیارشد متقاضی استفاده از خدمات کتابخانه است. بر این اساس تنها دانشجویانی در این مقطع میتوانند از خدمات کتابخانه بهرهمند شوند که موضوع پایاننامه آنها به تصویب رسیده باشد؛ در واقع دانشجویان ترمهای پایانی کارشناسیارشد از این پس امکان عضویت دارند. این در حالی است که در گذشته همه دانشجویان این مقطع میتوانستند از خدمات کتابخانه استفاده کنند، بیآنکه قیدی برای آنها لحاظ شده باشد. محدود کردن تعداد دانشجویان متقاضی استفاده از کتابخانه ملی از دوره ریاست اسحاق صلاحی در دوره ریاستجمهوری محمود احمدینژاد کلید خورد. در آن زمان بهمنظور جلوگیری از تبدیل شدن کتابخانه به «قرائتخانه»، قرار شد دانشجویان مقطع کارشناسیارشد به بالا به عضویت کتابخانه درآیند.
از دیگر نکات قابل توجه آییننامه جدید، حذف بخشی از گروهها در استفاده از منابع کتابخانه است؛ به این ترتیب اسمی از خانواده شهدا و ایثارگران (بهشرط داشتن مدرک لیسانس)، بازنشستگان دولتی، معلولین جسمی و حرکتی، نابینایان و کمبینایان، ناشنوایان، اعضای درجهیک اهداکنندگان آثار نفیس و مخترعان نیامده است.
همچنین بهنظر میرسد ترکیب اعضا در بخش ویژه نیز با تغییراتی همراه است. پیش از این اعضای هیاتعلمی میتوانستند از مزایای عضویت ویژه بهرهمند شوند اما در آییننامه جدید، این اعضا جزء اعضای پژوهشی ذکر شدهاند. همچنین دیگر خبری از عضویت روسای فرهنگستانها، مراجع تقلید، اعضای پیوسته فرهنگستان و روسای سابق کتابخانه ملی در این بخش نیست.
کتابخانه ملی برای هر پژوهشگر و محققی جزء اولین انتخابها برای مراجعه است، با این حال طبق آییننامه جدید دیگر به نویسندگان کتابهای علمی و تخصصی و همچنین نویسندگان مقالات ISI و علمیپژوهشی که میتوانند از اصلیترین مراجعهکنندگان به تالارهای کتابخانه باشند نیز عضویت تعلق نمیگیرد.
دایره تغییرات اما بهخلاف دایره اعضا، گستردهتر شده است، بهطوری که به شرایط تمدید کارت عضویت نیز رسیده و با اما و اگرهایی همراه است. مطابق آییننامه جدید تمدید عضویت بیش از یک سال، منوط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش اعلام شده است؛ دراینباره آمده است: «بهمنظور برقراری عدالت عمومی و رعایت حقوق فرهنگی و استفاده حداکثری متقاضیان از خدمات کتابخانه ملی، تمدید عضویت برای اعضای عادی، حداکثر سه سال و درخواست تمدید عضویت بیش از سه سال، منوط به بررسی و تصمیم کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.»
مشخص نیست منظور از «کمیته عضویت» همان «بخش عضویت» است که در آییننامه قبل عنوان شده بود یا کمیتهای تازهتاسیس متشکل از اعضای مختلف است.
منتقدان آییننامه جدید معتقدند این آییننامه بخشی از اساسنامه کتابخانه ملی را نقض میکند، آنجا که درباره اهداف تاسیس آمده است: «اتخاذ تدابیر و اخذ تصمیمات لازم برای صحت، سهولت و سرعت امر تحقیق و مطالعه در همه زمینهها بهمنظور اعتلای فرهنگ ملی و انجام تحقیقات مربوطه.»
کتابخانه ملی سال گذشته با محدودتر کردن شیفت شب خبرساز شد، در حالی که تعداد قابلتوجهی از پژوهشگران و دانشجویان به این محدودیت اعتراض داشتند، مسئولان کتابخانه بعد از گذشت چندماه، عدم استقبال از شیفت شب بعد از ساعت 12 شب، وجود مشکلات امنیتی و هزینه تحمیلی را دلیل محدود کردن آن اعلام کرده و تاکید داشتند که رسالت اصلی کتابخانه ملی، تامین منابع برای تحقیق و پژوهش است که حالا بهنظر میرسد آییننامه جدید، تا حدودی از این رسالت دور شده است.
در روزهای گذشته انتشار آییننامه جدید بازتاب خبری در رسانههای مختلف داشت، اما کتابخانه ملی تاکنون به آن و انتقاد منتقدان واکنشی نشان نداده است. کتابخانه ملی بهعنوان کتابخانه مادر، همواره جزء اولین انتخاب پژوهشگران و دانشجویان بوده و هست. محدود کردن شرایط عضوگیری و غربال افرادی که مشتاق بهرهمندی از گنجینه کتابخانه ملی هستند، با اهداف راهاندازی این مرکز فرهنگی مغایرت دارد و در تضاد است.