فرهیختگان: دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در همایش سراسری استادان درس اندیشهها و وصایای امام خمینی(ره) که در واحد یادگار امام برگزار شد، گفت: «این جلسه فرصت مغتنمی است برای تجدید میثاق با آرمانهای امام راحل- که انقلاب اسلامی را بنیان گذاشتند و درختی را نهادند که جوانان در سایه آن راه حیات طیبه را بیابند- و همچنین یاد میکنیم از شهید جمهور آیتالله رئیسی که به حق از پرورشیافتگان مکتب امام(ره) بود.»
وی با ارائه سخنرانی با موضوع «حکمرانی یا ملکرانی» اظهار کرد: «انقلاب اسلامی مفاهیم نوینی را پایهگذاری کرد. انقلاب اسلامی ما را امام خمینی(ره) بنیان گذاشتند تا رجعت به فطرت انسانی پیش آید. واقعیت این است که ما باید بدانیم در 300 سال گذشته در جهان چه گذشته است، اما نمیتوانیم در آن ریل به اهداف انقلاب اسلامی برسیم. اولین مشکلی که در جامعه اسلامی و دولت اسلامی پیش آمد، بحث گیر افتادن و به تله افتادن در ساختارها و مفاهیم مدرنیته است که باعث شده بروز و ظهور در تفکر اسلامی صورت نگیرد. اولین بحثی که در اینجا مطرح میشود بحث حکمرانی (governance) است که واژهای برآمده از تفکر غربی است. همانطور که امام راحل فرمودند جمهوری اسلامی ایران نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد و واژگانی مانند جمهوری دموکراتیک اسلامی را نپذیرفتند، این امر نشان میدهد ایشان به واژگان دقت زیادی داشتند؛ چراکه واژگان بهتبع خود مفاهیم را القا میکنند.» وی تصریح کرد: «متاسفانه دانشگاههای ما در این 40 سال بهجای آنکه خلق معنا داشته باشند، تبعیت داشتهاند. البته این موضوع به معنای آن نیست که بگوییم از دستاوردهای بشری در این چند صد سال نمیخواهیم استفاده کنیم. همانطور که در واژه جمهوری اسلامی از جمهوریت- که از ویژگیهای دستاوردهای بشری درطول قرنها بوده- استفاده کردهایم، پس اگر میخواهیم نظریه جمهوری اسلامی ایران را داشته باشیم باید در مفاهیم دقت کنیم. اما متاسفانه بهشدت به تله ساختاری و مفهومی غرب دچار شدهایم.»
رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه یکی از مشخصات مدرنیته سازمانیافته خلق سازمان و نهاد با چهارچوبهای غرب است، گفت: «ما در این خلق کنار چهارچوبها گرفتار شدهایم. 10 روز قبل بنده در حاشیه جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی نکتهای به رئیسجمهور شهید عرض کردم و گفتم دولت چابک نیست و چرا دولت را چابک نمیکنید؟ آیتالله رئیسی فرمودند قواعدی که بر دولت بار شده اجازه حرکت نمیدهد، یعنی ساختارها را آنقدر صلب القا میکنند که برای درهم شکستن آن ارادههای بسیار جزم میطلبد. گاهی بروکراسیهای حاکم اجازه نمیدهند اتفاقات جدی رقم بخورد.» دکتر طهرانچی در ادامه با اشاره به آیه 41 سوره روم خاطرنشان کرد: «خداوند در این آیه شریفه میفرماید به سبب آنچه دستهای مردم فراهم آورده، فساد در خشکی و دریا پدیدار شده تا سزای بعضی از آنچه را که کردهاند، به آنان چشیده شود تا بازگردد. این بازگشت باید مفهومی باشد. آنچه در آیه 30 سوره فرقان آمده، حکایت از آن دارد که پیامبر اکرم(ص) از امت خویش گلایه دارند که قرآن را مهجور گذاشتند و حضرت در جایی میفرمایند قرآن (مأدبه) است، یعنی یا سفره یا فرهنگستان است و باید با قرآن زندگی کرد و مبنا گرفت. بحثی که در اینجا وجود دارد این است که وقتی سراغ حاکمیت میرویم، با ملکرانی مواجه هستیم؛ چراکه ملک از آن خدای بزرگ و متعال است و آن را به هر که بخواهد میدهد. خداوند در آیه 26 سوره آلعمران میفرماید: «قُلِ اللَّهمَّ مَالِک الْمُلْک تُوتِی الْمُلْک مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْک مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِیدِک الْخَیرُ إِنَّک عَلَى کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ» یعنی (ای پیغمبر: بار خدایا، ای پادشاه ملک هستی، تو هر که را خواهی ملک و سلطنت بخشی و از هر که خواهی ملک و سلطنت بازگیری، و هر که را خواهی عزت دهی و هر که را خواهی خوار گردانی، هر خیر و نیکویی به دست توست و تنها تو بر هر چیز توانایی.) هفته پیش ما در مراسمهای تشییع آیتالله رئیسی مصداق «وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ» را دیدیم؛ چراکه عدهای میخواستند او را کوچک و خرد کنند، اما خداوند به او عزت داد.»
وی همچنین با اشاره به آیه 54 سوره نسا، افزود: «خداوند در این آیه شریفه میفرماید به آلابراهیم کتاب و حکمت و ملک عظیم داده است. این آیه اشاره دارد که در حکمرانی، حکمت و علم لازم است و این دو مایه حکمرانی است. همچنین خداوند در داستان حضرت داود(ع) و در آیه 20 سوره «ص» میفرماید که به او حکمت و فصلالخطاب عطا کرده است. واقعیت این است که آنچه غرب سیاست حکمرانی و ارزشهای اجتماعی میداند، ما در ملکرانی و حکمرانی اسلامی درکنار علم، فصلالخطاب و کتاب و بحث حکمت را داریم.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به آیه 48 سوره آلعمران خاطرنشان کرد: «خداوند در این آیه شریفه میفرماید به انبیا علم و حکمت داده است و درباره پیامبر اسلام نیز میفرماید آیات الهی را بخوان و حکمتها را بیان کن. وقتی سراغ حکمرانی میرویم باید به آیندهنگاری، سیاستگذاری، برنامهریزی و اجرا توجه داشته باشیم. بهترین داستان برای درک این موضوع قصه حضرت یوسف(ع) است که خداوند میفرماید به یوسف قدرت تاویل احادیث را آموخت و در مرحله بعد به او علم و حکمت عطا کرد. بنابراین حضرت یوسف(ع) در آیندهنگری تاویل احادیث داشت، در سیاستگذاری از علم و حکمت بهره میبرد و زمانی هم که وارد امور اجرایی و حکمرانی شد، ویژگی صدیق، حفیظ و امین بودن را داشت. اینها سیر حکمرانی است و این اتفاق نگاه کامل به مقوله ملکرانی است.»
دکتر طهرانچی با اشاره به حکمرانی در غرب اظهار کرد: «وقتی صرفا به حکمرانی توجه شود، یعنی حکومت نباید به بهشت و جهنم مردم کاری داشته باشد، چون حکمرانی فقط مربوط به هدایت اجتماع است و کاری با جزئیات بعدی ندارد. به همین دلیل در غرب کاری به بهشت و جهنم مردم ندارند، این درحالی است کسی که میخواهد حکومت و دولت را در دست بگیرد باید به ابعاد مختلف آن توجه داشته باشد؛ چراکه در راس نظام تربیتی قرار میگیرد.»
وی با بیان اینکه حکمت درکنار علم جزء لاینفک حکومتداری است، گفت: «غیر از آیات قرآن و وحی حکمت نیز به انبیا، اولیا و انسانهای خاص داده شده است. خداوند حکمت را به انسانهایی که بخواهد عطا میکند و خیر کثیر است. آنچه در دوران حکمرانی پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و بعد از آن دوران حکومت جمهوری اسلامی واقع شده، بخشی از موضوعات حکمتهای حکمرانی است نه علوم حکمرانی. حکمتهای قرآنی قواعدی است که سیاستهای حکمرانی متکی بر آن است. ما در برخورد با امام راحل باید حکمت حکمرانی را از ایشان استخراج کنیم، همانطور که در نامههای امیرالمومنین(ع) حکمتهای حکمرانی داریم و حکمت درکنار علم جزئی از حکمرانی است.»
رئیس دانشگاه آزاد تصریح کرد: «ما در دانشگاه و رشتههای روابط بینالملل و سیاست فقط علم حکمرانی را منتقل میکنیم و جایی برای حکمت حکمرانی نداریم. البته حکمت حکمرانی با فقه حکمرانی هم متفاوت است و در فقه قواعد را استخراج میکنیم، اما درکنار آن صراحتا باید حکمتهایی که به انبیا و اولیا عنایت شده را هم برای حکمرانی استخراج کنیم. نکته این است که ما تاکنون درس اندیشههای امامین انقلاب و وصایا را داشتیم، اما دیگر نگاهمان فقط انتقال صرف نیست و در دانشکدگان «فرهنگ و زندگی» باید سراغ مفهوم اندیشههای امامین انقلاب و استخراج حکمت حکمرانی جمهوری اسلامی و دفاع مقدس، معارف اسلامی، ادبیات فارسی و هویت ملی در گروه دانش و خانواده و تربیت اجتماعی برویم و یک جریان تحقیق و دانشگاهی راه بیندازیم، نه اینکه فقط بیانکننده مطالب برای دانشجویان باشیم. واقعیت این است با این دروس مهم زندگی نباید بهصورت ترویجی صرف و با روشهای قدیمی برخورد کنیم. باید دانشکدههای فرهنگ و زندگی با این گروهها شکل بگیرد و جریان زنده تولید علم و تربیت عالم بر آن جاری باشد.»
دکتر طهرانچی در بخش دیگری از سخنان خود پیام امام راحل به گورباچف را یکی از حکمتهای حکمرانی و حکومتداری ایشان عنوان کرد و افزود: «این پیام نهتنها خطاب به گورباچف بلکه خطاب به دنبالهروهای نظام جریان تمدنی غرب و شرق است و باید ظرافتهای آن را ببینیم. امام در این پیام میفرمایند اولین مسالهاى که مطمئنا باعث موفقیت شما خواهد شد، این است که در سیاست اسلاف خود دایر بر «خدازدایى» و «دینزدایى» از جامعه- که حقیقتا بزرگترین و بالاترین ضربه را بر پیکر مردم کشور شوروى وارد کرده، تجدیدنظر نمایید؛ و بدانید که برخورد واقعى با قضایاى جهان جز از این طریق میسر نیست. البته ممکن است از شیوههاى ناصحیح و عملکرد غلط قدرتمندان پیشین کمونیسم در زمینه اقتصاد، باغ سبز دنیاى غرب رخ بنماید، ولى حقیقت جاى دیگرى است.»
وی ادامه داد: «امام در این پیام خطاب به گورباچف تاکید میکنند این تصور را نداشته باشید که فقط در روشهای اقتصادی و اجتماعی به بنبست رسیدهاید، پس شتابان باید سراغ روشهای پیشرفته دانشگاههای غرب بروید. این نگاه جدی است که نشان میدهد صرفا نیازمند علم حکمرانی نیستیم. جالب است برخی میگویند مدل بانکداری را از دانشگاههای غربی استخراج و در اینجا اجرا کنیم. این درحالی است که امام راحل در این پیام فرموده بود: مشکل اصلى کشور شما مساله مالکیت و اقتصاد و آزادى نیست. مشکل شما عدم اعتقاد واقعى به خداست.»
رئیس دانشگاه آزاد اظهار کرد: «این پیام اساسا برای آنها که علم را تماما از غرب میگیرند، بحثی جدی را مطرح میکند. امام در این نامه میفرمایند علم معطوف به ماده و جسم علم کامل نیست و ادله میآورند که علوم دیگری نیز وجود دارد و جسم و عقل باید درکنار هم و ناظر به ملک و ملکوت باشد. این نامه امام به همه مقلدان علم غرب و جامعه غرب است و ایشان صراحتا میفرمایند فقط از منظر غرب به نتیجه نمیرسید و باید به نوشتههای فارابی، ابوعلی سینا، ملاصدرا و سهروردی مراجعه کنید. سوالی که مطرح میشود این است که حکمرانی آموزش عالی ما کجا نسبت خود را با این نامه و مکتب فکری پیدا میکند؟ وقتی اینها را کنار گذاشتیم و فلسفه غرب، پارادایم غرب و علم غربی را گرفتیم، ما هم همان مسیر گورباچف را میرویم و مورد خطاب امام هستیم. اینکه امام راحل در پیام خود به گورباچف میفرمایند جمهورى اسلامى ایران بهعنوان بزرگترین و قدرتمندترین پایگاه جهان اسلام بهراحتى مىتواند خلأ اعتقادى نظام شما را پر نماید، باید خودمان به طریق اولی به این مفاهیم رجوع کنیم.»
دکتر طهرانچی همچنین با اشاره به پیام امام خمینی (ره) به ملت ایران در سیاستهای کلی نظام در دوران بازسازی گفت: «امام راحل درباره شهدا میفرمایند ایثار این عزیزان فقط بهخاطر خدا در رسیدن به کمال بوده است و خانواده معظم شهدا، جانبازان، اسرا و مفقودین هیچگاه راضی نمیشوند سخن از رفاه و مادیات به میان آید و همت آنان بلندتر از این مقولههاست، ولی بر دستاندرکاران نظام است که ذوق و استعداد و توان خود را در هر چه بهتر رسیدن به امور معنوی و مادی و ارزشی و فرهنگی این یادگاران هدایت و نور به کار گیرند و از خدمت بیشائبه و بیمنت به آنان دریغ نکنند.» وی ادامه داد: «امام در این پیام تاکید میکنند «برنامهریزی در جهت رفاه متناسب با وضع عامه مردم توأم با حفظ شعائر و ارزشهای کامل اسلامی و پرهیز از تنگنظریها و افراطگراییها و نیز مبارزه با فرهنگ مصرفی بزرگترین آفت یک جامعه انقلابی است.» اگر جامعه ما مبتنیبر این پیام نیست، یعنی کار آموزشی خود را خوب انجام ندادهایم، «چون نیک نظر کرد، پر خویش در آن دید» بند 9 این پیام بر حفظ ارزشها و شئون اخلاقی و اجتماعی و سالمسازی اجتماعات تاکید دارد که مفاهیم جدی است، بنابراین ما نمیتوانیم بگوییم دولتداری کاری به بهشت و جهنم مردم ندارد، یا اینکه بگوییم ما فقط باید دانشگاه را خوب اداره کنیم و علم و پژوهش آن خوب باشد.» وی افزود: «بنابراین در نگاه جدید دانشگاه آزاد، دیگر درس وصایا را یک درس عمومی نمیبینیم، بلکه گروه آموزشی آن، گروه اندیشههای امامین انقلاب و وصایای حضرت امام (ره) است.» رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «با توجه به آنچه از شهید آیتالله رئیسی دیده و شنیده بودیم، اگر بخواهیم در یک جمله ایشان را وصف کنیم، میتوان گفت آیتالله رئیسی پرورشیافته کامل مکتب امام و سرباز مطلق مقاممعظمرهبری بودند. من از ایشان شنیدم که نقل میکردند به مقاممعظمرهبری عرض کردم حاضر هستم دولتم یکدورهای بشود، اما خیلی از مسائل کشور حل شود. این در حالی است که بسیاری از دولتها در دوره اول به سراغ زیرساختها و کارهایی که نامآور نیست، نمیروند، اما این شهید بزرگوار گفته بود که حاضر است فدا شود تا کشور درست شود. شهید رئیسی خود را ساخته بود و به معنای واقعی مراقبت از خود کرده بود، اینگونه نبود که به اصلاح جامعه بیاید و نفس خود را فراموش کند. نگاه او خود را ندیدن و خدا را دیدن بود و مردم را واسطه به خدا رسیدن میدانست و به همین دلیل خستگیناپذیر بود.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه شهید جمهور دکتر رئیسی نماد مدیر تراز دولت جمهوری اسلامی ایران است، گفت: «ما باید به نیکی از جایگاه این شهید در جامعه مراقبت کنیم و این شعار را به شعور ملی تبدیل کنیم. این شعور ملی وظیفهای است که با استخراج مبانی حکمت حکمرانی جمهوری اسلامی شکل میگیرد و باید در کنار آن این نمادهای واقعی که در میان ما و در دسترس بودن را معرفی کنیم. اینها کسانی هستند که ما را در این ظلمتکده جهانی شرمسار قرار نمیدهند.» رئیس دانشگاه آزاد گفت: «بنده در کنگره بینالمللی امام رضا(ع) حیرت را در چهره کشیشان میدیدم نسبت به اتفاقی که در عالم مقابل چشمان همه میافتد و زنان و کودکان به شهادت میرسند، اما هیچ نظام جهانی که برساخته این تمدن است، نمیتواند جلوی آن را بگیرد و حتی نظام دینی که کشیشان دارند، آنها را سرخورده کرده؛ چراکه هیچ یک از شعارهای انسان دوستی، صلح، حقوق کودک، حقوق زن و... نمیتواند جلوی این جنایتها را بگیرد. به همین دلیل یکی از این کشیشان در سخنرانی خود میگفت چه کسی است که مقابل این ظلم بایستد.» وی ادامه داد: «اعتقاد شیعه تنها اعتقادی است که در مقابل این جنایتها ایستاده است و به همین دلیل مردم ما سرشکسته نیستند، اما دنیای عرب به غیر از جریان مقاومت نیز سرشکسته شده و امالقرای مقاومت و حلقه مقاومت تنها سرافرازان عالم هستند و این افتخار به برکت حرکت حضرت امام (ره) و وجود مقاممعظمرهبری و مدیران شجاعی همچون شهید رئیسی است که در انجام وعده صادق بهانه نیاوردند و اقتدار را رقم زدند و مردم ثمره آن را دیدند.»