مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری در گزارشی با عنوان «تدوین نقشه راه جهت رفع موانع و سرعت بخشیدن به فرآیند توسعه و اجرای سند توسعه سواحل مکران» به موضوع موانع توسعه مکران پرداخته است. در این گزارش آمده است:
موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک سواحل مکران باعث اهمیت راهبردی این سواحل در منطقه و کشور شده است؛ اما با توجه به اهمیت استراتژیک این سواحل، توسعهیافتگی این منطقه متناسب با اهمیت راهبردی آن نیست. این پژوهش با این رهیافت که مهمترین عوامل توسعهنیافتگی سواحل مکران، مجموعهای از عوامل درونی و بیرونیاند به بیان این عوامل و مسائل ناشی از آن پرداخته است. با نگاه بیرونی به مساله مکران، ظرفیتهای سرمایهگذاری و توسعه مکران را باید حول مساله آب مطرح کرد. به عبارت دیگر، اصل توسعه به آب آزاد، دریا و درنهایت قطب اقتصاد دریایی و توسعه دریامحور ختم میشود. یکی از مهمترین مسائلی که همواره در طول ادوار مختلف برنامهریزی توصیه شده است، راهاندازی راهآهن چابهار است. همچنین بهواسطه این اقدام، روابط و ارتباطاتی که این منطقه میتواند با سایر نقاط جهان داشته باشد، به نوعی اتصالدهنده کریدورهای متنوع و ارتباطات ژئوپلیتیک باشد. بعد درونی مساله مکران با دو دست انداز یا دو عامل که بهعنوان سند توسعه مطرح میشوند مواجه است که عبارتند از: 1. توسعه انسانی بسیار ضعیف نسبت به دیگر نقاط کشور؛ و 2. نبود زیرساختهای توسعهای. در این ارتباط دو مساله مهم «کریدور و شبکه ترانزیت» و «حاشیهنشینی چابهار» از 46 مساله مکران به تفضیل مورد بحث و ریشهیابی قرار گرفته و ارائه راهکار شده است. برای شناخت و حل مسائل کریدور و شبکه ترانزیت، لازم است چهار محور اقتصاد ترانزیت، روابط ژئوپلیتیک ذینفعان، زیرساخت و لجستیک و فرآیند زنجیرهای حمل بار مورد بررسی قرار گیرد. مساله بعدی، حاشیهنشینی چابهار است. در چشمانداز آینده این منطقه یک شهر بندری با جمعیت میلیونی به وجود خواهد آمد که لازم است به بحث کاربری زمین و جمعیت آن با برنامهریزی دقیقتر و جامعتر برخورد شود. در بحث کاربری زمین، حداقل با پنج نوع پهنه موضوعی (زون) توسعه شهری، پهنههای صنعتی، توسعه کریدوری، پهنههای اشتغال بومی و جایابیهای نظامی و امنیتی مواجه خواهیم بود که لازم است الزامات هریک از آنها دیده شود. در ارتباط با مبحث جمعیت نیز با پنج موقعیت جمعیتی ازجمله: جمعیت شهرستان چابهار، جمعیت ساحلی، جمعیت غیربومی، جمعیت پسکرانه و درنهایت مساله جابهجایی جمعیت مواجهایم. با توجه به تمامی مسائل پیشرو، یک فهم مشترک با عنوان گرانیگاه توسعه مکران وجود دارد که توسعه مکران در گرو اصلاح و توسعه استراتژی مشخص، برطرف کردن تعارضات سازمانی و حل مشکل تعدد نهادهای تصمیمگیر است. پاسخ این ایده به هریک از مسائل مطروحه، لزوم نگاه شبکهای و سیستمی به توسعه مکران خواهد بود که برای هریک از مسائل، 46 شبکه مجزا تهیه شده و درنتیجه 100 اقدام بهصورت پروژه مطرح شده است. در ساختار مدیریتی مکران چند حوزه کلی وجود دارد که شامل ظرفیتهای قانونی و تزاحمهای مدیریتی است که پیشنهاد ویژه این ایده، استفاده از اصل 127 قانون اساسی مبنیبر تعیین نماینده ویژه رئیسجمهور است. درنهایت اهم نتایج گزارش پیشرو به شرح زیر است:
1. تاکید اصلی ایده مورد نظر روی ترانزیت است که در سند ملی آمایش سرزمین نیز چابهار بهعنوان کانون مبادلات اقتصادی در ایران و قطب تجارت و محور ترانزیت منطقه در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر، به دلیل بحث کریدوری لازم است چابهار بهعنوان محور توسعه مکران مطرح شود؛ چراکه چابهار بهعنوان نزدیکترین نقطه به اقیانوس هند و ترانزیت است. در بحث لجستیک سه معیار اصلی ازجمله: زمان، هزینه و مقیاس بسیار مهم است و ایران دارای پتانسیلهای بالایی در این زمینه میباشد که لازم است مورد توجه قرار گیرد.
2. نحوه سرمایهگذاری در این منطقه باید بهصورتی باشد که برای وزارت امور خارجه متناسب با شرایط و نیازهای منطقه، دستورالعمل و شرح وظایف تهیه شود. همچنین شرکتهای داخلی میتوانند بهعنوان سرمایهگذاران اصلی به مثابه مشارکتکنندگان توسعه منطقه درگیر شوند.
3. در زمینه ارتباط طرح مورد نظر و الزام پایبندی آن به سند ملی آمایش سرزمین، لازم است که مدیران رأس اجرایی نیز خود را ملزم به رعایت آن بدانند؛ چراکه اگر مدیر مورد نظر تعهد و پایبندی الزام را به سند نداشته باشد، متناسب با شرایط و علایق شخصی در منطقه اقدام میکند و این به ضرر توسعه منطقه خواهد بود.