زهرا رمضانی-فاطمه طاری بخش، گروه دانشگاه:آمار بالای بیکاری در میان فارغالتحصیل دانشگاهی طی سال دهه اخیر به یکی از چالشهای نظام آموزش عالی تبدیل شده بود و کار به جایی رسید که وزارت علوم بهعنوان متولی اصلی این حوزه در کشور، تصمیم گرفت تا با اعمال برخی سیاستها بتواند تغییری در این زمینه ایجاد کند. سیاستهایی که در حیطه اجرا در قالب راهاندازی مراکز کاریابی پیادهسازی شد، هرچند این مراکز را باید جزء مراکز نوپا در دانشگاههای کشور دانست اما طبیعتا ریلگذاری برای حرکت به سمت شناسایی استعدادهای دانشجویان و همچنین ارائه آموزشهای مهارتی به این قشر در راستای تسهیل ورودشان به بازار کار میتواند دستاوردهای قابلتوجهی را در میانمدت و بلندمدت نصیب دانشجویان کند. اتفاقی که لزوم به نتیجه رسیدن آن برنامهریزی دقیق، نظارت و از همه مهمتر معرفی درست این مراکز در میان دانشجویان است، مراکزی که به نظر میرسد هنوز آنطور که انتظار میرود نتوانسته جای خود را در میان دانشجویان باز کند. نکته دیگر اینکه این مراکز با عناوین مختلف مانند مراکز کاریابی، کارآفرینی و هدایت شغلی در دانشگاهها ایجاد شدهاند و باید منتظر ماند و دید تا در آینده قرار است چه سهمی در رفع بیکاری فارغالتحصیلان و همچنین ایجاد ارتباط درست میان کارجویان و بخشهای مختلف صنعتی و غیرصنعتی ایفا میکنند.
ایجاد سامانه یکپارچه برای تسهیل ارتباط دانشجویان و صنایع
هانیه قادری، کارشناس ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با تاکید بر اینکه مرکز ایجادشده در این دانشگاه در ابتدای مسیر قرار دارد، گفت: «تا امروز بیشتر از اینکه درگیر کارهای اجرایی این مراکز باشیم در حقیقت تمرکز اصلیمان روی مباحث مطالعاتی بوده است؛ چراکه تلاش کردیم بتوانیم بررسی همهجانبهای نسبت به مراکز هدایت شغلی دانشگاههای دیگر کشورها داشته باشیم. البته اینطور نیست که در داخل کشور هیچ اتفاقی در این زمینه رخ نداده باشد، بلکه گزارش عملکرد دانشگاههای داخل در این زمینه از سوی وزارت علوم منتشر میشود و طبیعتا این مهم را هم مدنظر قرار دادهایم اما هدفمان آن بود که بتوانیم با بررسی شرایط دانشگاههای خارجی از آنها ایده بگیریم.» او ادامه داد: «ما در سال گذشته توانستیم مجوز راهاندازی مرکز هدایت شغلی را دریافت کنیم و با توجه به اینکه ارتباط زیادی با بخش صنعت داریم و اعضای هیاتعلمیمان طرحهای زیادی دارند، تصمیم داشتیم تا در ابتدا با شرکتهایی که تعدادشان هم زیاد است و با اساتید ما هم در ارتباط بودند کار را آغاز کنیم. به عبارت دیگر هدفگذاری اولمان این بود که بتوانیم دانشجویان را با این شرکتها مرتبط کنیم.» کارشناس ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با بیان اینکه اقدامات وزارت علوم برای استعدادیابی و کاریابی دانشجویان تنها به ایجاد این مراکز محدود نشده است، اظهار داشت: «طرح دیگری هم که اخیرا وزارت علوم با همکاری بنیاد نخبگان مطرح کرده بحث بورسیه صنعتی دانشجویان است که تصمیممان هم این است که آن را با واحدهای صنعتی که در قالب طرح پژوهشی با دانشگاه ما همکاری دارند دنبال کنیم تا از این طریق بتوانیم دانشجویان نخبهمان را بورسیه کنیم. همچنین در کنار دانشجویان نخبه، هدفمان این است که در قالب طرحهای مشاوره شغلی بتوانیم دانشجویان بیشتری را ذیل این مساله قرار دهیم.» قادری در همین زمینه افزود: «طبیعتا تلاش میکنیم در روند اجرای برنامههای مرتبط با مشاوره شغلی و هدایت تحصیلی، وقتی اقدام به برگزاری دورههای آموزشی میکنیم، ساختارها بهگونهای نباشد که با دیگر بخشهای دانشگاه همپوشانی ایجاد شود؛ چراکه میخواهیم با نیازسنجی برای دورههای آموزشی، یک تقسیم وظایف را داشته باشیم تا از این طریق بخشی از فعالیتها از سوی انجمنهای علمی دنبال شود. ما در دانشگاهمان مرکز آموزشهای عالی آزاد را هم داریم که ارتباط زیادی هم با صنعت دارد و میتواند سهم خوبی را در این زمینه ایفا کند.» او با بیان اینکه دانشجویان به این مرکز مراجعه میکنند و اینطور نیست که بگوییم استقبالی از آن صورت نگرفته است، تصریح کرد: «تلاش میکنیم بتوانیم سامانهای را هم راهاندازی کنیم تا از این طریق فعالیتها بهصورت یکپارچه به دانشجویان ارائه شود. یعنی در وهله اول شرکتهایی که با آنها مذاکره کردهایم و در این سامانه پروفایل ایجاد کردهاند، فرصتهای شغلی و کارآموزی را ثبت کنند. سپس دانشجو در این سامانه با ارائه رزومهاش، درخواستش را ثبت میکند و میتواند در جریان تمام دورههای آموزشی که در دانشگاه برگزار میشود هم قرار بگیرد. درمقابل کارشناس مرکز هدایت شغلی هم میتواند تمام فعالیتهایی که در پرونده دانشجو وجود دارد را ببینند و از این طریق گزارشگیری انجام دهد.» کارشناس ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تصریح کرد: «درست است که در همه دانشگاهها دورههای آموزشی در بخشهای مختلف برگزار میشود اما یکی از اهداف ما این است که از طریق بخش مشاوره شغلی، در ابتدای تستهایی که درباره شخصیتشناسی وجود دارد بتوانیم شخصیت و علایق دانشجویان را شناسایی کنیم.» قادری درباره رصد شغلی که تا امروز از سوی این مرکز صورتگرفته، تصریح کرد: «وزارت علوم طی سالهای اخیر تاکید ویژهای روی این موضوع داشته و کتابچههایی هم منتشر کرده، اما هر ساله دانشگاهها اطلاعاتی را به وزارت علوم میدهند و حتی زمانی که این مرکز در دانشگاه ما راهاندازی نشده، یکی از اعضای هیاتعلمی این کار را دنبال کرده است.»
استقبال دانشجویان از مرکز یکی از چالشهای اصلیمان بهشمار میرود
مهرنوش فروتن، کارشناس مرکز نوآوری و شکوفایی دانشگاه الزهرا با بیان اینکه این مرکز شامل دو اداره میشود که متشکل از اداره کارآفرینی و اداره توسعه اشتغال است، گفت: «اداره کارآفرینی در حوزه استارتاپها فعالیت میکند و اداره توسعه اشتغال در حوزه مهارتافزایی برای ورود دانشجویان در راستای تسهیل ورود آنها به بازار کار فعال شده، همچنین اکثر کلاسهایی که از سوی این اداره برگزار میشود در حیطه آموزش مهارتهای نرم و ارتباطی و بعضا مهارتهای تخصصی به دانشجویان است.»
او درباره استقبال دانشجویان تصریح کرد: «خوشبختانه استقبال خوبی را شاهدیم اما انتظارمان بیش از این است. طبیعتا ما نیز به شکلهای مختلف اقدام به اطلاعرسانی درباره این مرکز میکنیم و به همین دلیل در حوزه فضای مجازی و حقیقی این مساله برای آگاهی رساندن به دانشجویان حضور جدی داریم، همچنین اخیرا روالی را ایجاد کردیم تا طبق آن از طریق سفرای این مرکز، امکان آشنایی بیشتر فراهم شود.»
فروتن به رصد اشتغال از سوی این مرکز اشاره و تصریح کرد: «این کار به وسیله ارتباط تلفنی یا از طریق ایمیل دنبال میشود و سوالاتمان هم تقریبا هر سال کاملتر میشود تا بتوانیم وضعیت بهتری را از رصد اشتغال داشته باشیم و این تماسها بهحدی با فارغالتحصیلان تکرار میشود که بتوانیم به پاسخ نهایی برسیم، معمولا سطح پاسخگویی نیز بهدلیل پیگیریهای زیادی که صورت میگیرد بالای 70 درصد است. البته مساله اصلی تفسیر پاسخهاست و همچنین سوالات مطروحه هم از اهمیت بالایی برخوردارند. نتیجه این رصد به وزارت علوم اعلام میشود و قطعا دستگاههایی که از این نتایج بهرهمند شوند، به آنها کمک میکنند که برداشت درستی از شرایط موجود داشته باشند.» کارشناس مرکز نوآوری و شکوفایی دانشگاه الزهرا(س) به استفاده از تجربیات دیگر کشورها اشاره کرد و گفت: «اگر قرار به استفاده از این تجارب باشد بهاحتمال زیاد سطوح بالاتر در نظام آموزش عالی از آن بهره میبرند؛ چراکه اولینبار این مقوله از سوی وزارت علوم مطرح شده و آنها تجربه دیگر کشورها را هم رصد میکنند. نکته دیگر اینکه اگر دانشگاهها بخواهند این راه را طی کنند، باید از مسیری طولانیتر برای اعلام نتایج آن به دستگاههای بالادستی استفاده کنند.»
او به چالشهای این مراکز اشاره کرد و گفت: «یکی از چالشهای اصلی همان بحث استقبال دانشجویان است و دیگر مشکلمان دسترسی به اطلاعات و پاسخگویی فارغالتحصیلان و دقت آنها در پاسخ دادن به سوالات است. مشکل دیگر این است که اگر بنا به طراحی سوالات است، باید آنها حتما کارشناسی شده باشند و اینکه فردی با دکتری آمار بخواهد دست به طراحی سوال بزند، کفایت نمیکند و حتما باید یک جامعهشناس روی سوالات نظر دهد.»
سامانه کارآوی ایده دانشگاه امیرکبیر برای بهبود اشتغال دانشجویان
مائده احمدی، مدیر آموزش باشگاه مهارت و اشتغال دانشگاه امیرکبیر گفت: «سامانه کارآوی که از سال 95 راهاندازی شده، در اصل سامانه کاریابی این دانشگاه بهشمار میرود و هدف از تشکیل آن ایجاد پل ارتباطی بین صنعت و دانشگاه با سرعت بیشتر و در بستر آنلاین است. قبل از ایجاد این سامانه درخواستهایی که از صنایع مختلف به این دانشگاه میرسید، تنها در همین بخش خلاصه میشد که یک آگهی شغلی -بسته به نیاز- به دانشکدهها ابلاغ و در قالب پوستر تابلوی اعلانات نصب شود، اینکه دانشجو از آن آگاه میشد یا خیر و اصلا پیگیر این آگهی میشد یا نه، مشخص نبود.»
او ادامه داد: «با ایجاد سامانه کارآوی کمک زیادی به این حوزه انجام شد تا هم صنایع مختلف راحتتر بتوانند نیازشان را ثبت کنند و با ایجاد داشبورد برای خودشان، این امکان را داشته باشند که موقعیتهای شغلی مختلفی را ایجاد کنند و متناسب با آنها، بعد از تایید از سوی دانشگاه آگهیها منتشر میشود. این انتشار هم به این صورت است که آگهیها به همه دانشجویانی که هدف آن قرار میگیرند، ایمیل میشود. دانشجویان هم از این طریق فرصتهای شغلی را دریافت میکنند و درصورتیکه آن را مناسب ببیند، اقدام خواهد کرد؛ البته تنها دانشجویان هدف ما نیستند، بلکه این آگاهیها برای فارغالتحصیلان دانشگاه هم ارسال میشود.»
مدیر آموزش باشگاه مهارت و اشتغال دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: «استقبال در اوایل ایجاد این سامانه زیاد نبود اما با توجه به اینکه اطلاعرسانی گستردهای رخ داده، بهتدریج میبینیم که استقبال دانشجویان درحال افزایش است. درحقیقت این سامانه بهدنبال آن است که هم به دانشجو و هم صنعت کمک کند تا بتوان ارتباط موثری که میان آنها شکل گرفته، پررنگتر کرد. البته باید این را هم بگویم که این سامانه با فراز و نشیبهای زیادی درطول فعالیتش همراه بوده اما درطول دوسال و نیم اخیر بهشکل ویژه فعال شده است. با توجه به اینکه اطلاعرسانی از طریق ایمیل انجام میشود، نمیتوانیم بگوییم که همه جامعه دانشجوییمان را تحتپوشش قرار دادهایم.»
احمدی با بیان اینکه تلاشمان این است که بتوانیم نتایج رصد اشتغال دانشگاه را به وزارت علوم اعلام کنیم، افزود: «حتی زمانی که دانشجویان به بخشهای مختلف معرفی میشوند هم تا حدی این رصد را دنبال میکنیم اما طبیعی است که رصد صددرصدی رخ ندهد و نکته دیگر اینکه بخشی از دانشجویان هم حاضر نیستند اطلاعاتشان را کامل در اختیارمان بگذارند. با توجه به اینکه ما بیشتر در حوزه اشتغال و کاریابی فعالیت میکنیم، آموزشهایمان در حوزه مهارتهایی است که دانشجویان را بهسوی اشتغال سوق میدهد. البته رقبای داخلی در این حوزه را بررسی و تلاش میکنیم از مزیتهای رقابتی در این زمینه بهره بگیریم.»
او خاطرنشان کرد: «چالشهایی که در این زمینه با آن روبهرو هستیم، مقاومتی است که دانشجویان در زمان ارائه اطلاعات دارند، یعنی وقتی دانشجو در دورهای شرکت میکند و برای اشتغال معرفی میشود، دیگر نمیتوان بهراحتی از او اطلاعات کسب کرد. نکته دیگر اینکه انتظار داریم استقبال دانشجویان به همان اندازهای باشد که اطلاعرسانی پیرامون این بخش صورت میگیرد، اما متاسفانه اینطور نیست.»