زهرا رمضانی، خبرنگار:دانشگاه فرهنگیان از سال 1390 با تجمیع مراکز تربیت معلم کشور ایجاد شد و از همان برهه تا امروز تنها مرکزی برای تامین، تربیت و توانمندسازی معلمان و در یک کلام تامین نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزشوپرورش در کشور شناخته میشود. دانشگاهی که ورود به آن شرایط خاص به خودش را دارد و باید مهمترین آن هم داشتن شرط سنی 24 سال برای داوطلبان دانست. شرطی که از سال 96 به بعد خود زمینهساز ایجاد حواشی مختلفی برای این دانشگاه و طبیعتا داوطلبان ورود به آن شد. در مقابل برخی اقدامات مانند کسر از حقوق دانشجو- معلمان در سال 1400 یا آییننامه استخدام پیمانی ورودیهای سال 97 این دانشگاه باعث شد نام دانشگاه فرهنگیان طی سالهای اخیر همیشه با حواشی خاص به خودش در رسانهها مطرح شود.
فرهنگیان که قرار بود در برههای بتواند نیروی مورد نیاز وزارت آموزشوپرورش را تامین کند، حالا سالهاست با مشکلات مختلفی دستوپنجه نرم میکند تا جایی که شورای عالی انقلاب فرهنگی در 18 اردیبهشت امسال با تصویب «سیاستها و ضوابط کیفیتبخشی دانشگاه فرهنگیان» تلاش کرد بتواند بار دیگر این دانشگاه را به جایگاه اصلی خود برگرداند.
6 تغییر مهم دانشگاه فرهنگیان در 3 سال آینده
تازهترین مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ارتباط با این دانشگاه دارای 9 ماده و 2 تبصره است که در صورت اجرایی شدن بندهای مختلفش طبیعتا تغییرات مهمی در روند حرکت این دانشگاه و آینده دانشجو- معلمان ایجاد میکند. بندهایی که از زمان ابلاغ برای تدوین برخی از دستورالعملهای آن زمان 6 ماه در نظر گرفته شده و بخش قابلتوجهی از این مصوبه هم طی دوسال آینده تحصیلی به اجرا در خواهد آمد.
1- سنجش و پذیرش دانشجو- معلم اختصاصی خواهد شد
اولین ماده این مصوبه تلاش دارد با پای کار آوردن وزارت علوم و آموزشوپرورش نظام تخصصی تربیت دانشجو- معلمان را از حالت فعلی خارج و ارتقا دهد. بهطوریکه براساس بند الف ماده یک، وزارت علوم مکلف شده با همکاری وزارت آموزشوپرورش اقدام به برگزاری آزمون اختصاصی «تربیت معلم» کند و همچنین «نظام اختصاصی سنجش و پذیرش دانشجو- معلم» را هم با رویکرد استعدادیابی برای شغل معلمی تدوین کند؛ نظامی که هرچند از حالا نمیتوان بهطور قطع عنوان کرد که قرار است چه مولفههایی در آن لحاظ شود، اما طبیعتا جذب دانشجو- معلمانی که در حیطههای خاصی استعداد داشته باشند، نقش بسزایی در استعدادیابی و پرورش استعدادهای دانشآموزان از سوی آنها خواهد داشت. حلقه گمشدهای که سالهاست در مدارس ما وجود دارد و عملا معلمان توجهی به استعدادهای دانشآموزان نمیکنند. البته بند «ب» همین ماده هم دانشگاه فرهنگیان و وزارتخانه را مکلف کرده تا «نظامنامه جذب و تربیت معلم را با مشارکت دانشگاههای منتخب و حوزههای علمیه» تدوین کنند؛ بندی که باید از سال تحصیلی 1403-1402 اجرایی شود. در همین ابتدا باید عنوان کرد که ماده آخر این مصوبه هم قید کرده که همه نظامنامهها و آییننامههای مورد نیاز برای تحقق این سیاستها به جزء آییننامه اختصاصی ارتقای مرتبه اعضای هیاتعلمی باید حداکثر ظرف 6 ماه توسط نهادهای متولی تدوین شود، اما از آنجا که در بسیاری از مصوبهها، حداکثر زمان قانونی برای تدوین آییننامه و دستورالعملها قیدشده، باید عنوان کرد که تعیین بازه زمانی به معنی تحقق آن در حیطه اجرا نیست.
2- مسیر جذب استعدادها به دانشگاه فرهنگیان باز میشود
براساس بند «ج» مصوبه جدید این دانشگاه «آییننامه جذب و پذیرش استعدادهای برتر ملی در حوزههای علمی، پژوهشی، فناوری، فرهنگی، هنری، تربیتی، قرآنی و ورزشی» را هم باید یکی دیگر از تغییراتی دانست که در آینده نزدیک در دانشگاه اعمال میشود؛ بندی که بهمعنی تسهیل ورود استعدادهای برتر در این دانشگاه است که میتواند هم کیفیت این دانشگاه را افزایش داده و هم در میانمدت و بلندمدت وضعیت آموزشها در مدارس را دستخوش تغییر کند. همچنین بند «د» ماده یک طراحی الگوی استقرار نظام ملی تربیت معلم و تدوین آییننامه اعطای رتبه معلمی از سوی دانشگاه فرهنگیان را هم قید کرده که باید به تایید وزارت آموزشوپرورش برسد. البته این ماده یک تبصره هم دارد که طبق آن سازمانهای اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه باید نسبت به تخصیص ردیف استخدامی و اعتبارات لازم برای این دانشگاه هم اقدام کنند؛ اتفاقی که در صورت تحقق حتما میتواند نقش بسزایی در رشد کمی و کیفی این دانشگاه داشته باشد.
3- ایجاد هیات مرکزی جذب هیاتعلمی در «فرهنگیان»
ماده دوم این مصوبه هم بندهای مختلفی دارد که در بند «الف» آن تاکید شده این دانشگاه باید نسبت به تدوین «آییننامه اختصاصی ارتقا مرتبه اعضای هیاتعلمی این دانشگاه» متناسب با ماموریت معلمپروری اقدام و آن را برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کند. نکته دیگر اینکه براساس بند «ب» این ماده هم وزارت علوم موظف شده نسبت به تعریف و تعیین امتیاز ویژه «فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاه فرهنگیان» اقدام و آن را بعد از تصویب به دانشگاه ابلاغ کند. آییننامهای که طبیعتا میتواند مسیر جدیدی را پیشروی فعالیتهای اساتید و دانشجویان آن بگذارد. در بند «ج» هم آمده که هیات مرکزی جذب اعضای هیاتعلمی دانشگاه زیرنظر هیات عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس میشود؛ شورایی که اعضای آن هم از سوی شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین میشود؛ قطعا این مساله سبب میشود روند جذب اعضای هیاتعلمی جدید در دانشگاه براساس نیازها دنبال شود.
4- معلمی صرفا با گواهینامه صلاحیت ممکن میشود
ماده سوم این مصوبه هم دانشگاه را موظف کرده بین 10 تا 20 درصد از واحدهای درسی دورههای تحصیلی را از سال تحصیلی 1404-1403 به دروس کارآموزی و کارورزی اختصاص دهند، اتفاقی که تحقق آن برعهده وزارت آموزشوپرورش گذاشته شده و بر همین اساس این وزارتخانه باید قبل از شروع سال تحصیلی 1403-1402 نسبت به تعیین و تخصیص مدارس تجربی وابسته آموزشی دانشگاه فرهنگیان به تناسب نیاز هریک از پردیسها در کل کشور اقدام کند. ماده چهارم این مصوبه هم مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزشوپرورش را مامور کرده با همکاری دانشگاه «آییننامه جامع صلاحیت حرفهای معلمی» را تدوین کند، در همین راستا وزارتخانه هم باید از سال تحصیلی 1404-1403 استخدام جدید در حرفه معلمی را برای تمام مدارس به داشتن گواهینامه صلاحیت معلمی معطوف کند.
5- فعالیت دانشکده توانمندسازی مدیران آموزشی از 2 سال آینده
ماده پنجم هم این دانشگاه را موظف کرده که نسبت به طراحی دورههای آموزشی و تدوین برنامه درسی رشتههای مرتبط با مدیریت مدرسه، اقدام کند و ظرف یکسال هم پردیس تربیت و توانمندسازی مدیران آموزشی را راهاندازی کند؛ بهطوریکه از آغاز سال تحصیلی 1404-1403 گذراندن موفقیتآمیز دورههای آموزشی یا دانشآموختگی در رشتههای مرتب با مدیریت مدرسه، یکی از شروط احراز شایستگی مدیریت مدارس تلقی شود. ماده ششم هم تدوین «نظامنامه جامع فرهنگی تربیتی دانشجو- معلمان» را همین راستا با ساحتهای ششگانه سند تحول بنیادین آموزشوپرورش بهعنوان یکی از وظایف این دانشگاه اعلام کرده که براساس آن گذراندن دروس/ دوره و واحدهای فرهنگی تربیتی تعیینشده در این نظامنامه باید مانند واحدهای برنامه درسی دورههای تحصیلی الزامی شود. البته این دانشگاه میتواند نسبت به معادلسازی دروس و واحدهای این نظامنامه با دروس عمومی و تربیتی متناظر آنها در برنامه درسی رشتههای مختلف اقدام کند. هرچند زمان تدوین و اجرای این نظامنامه هم مشخص نیست.
6- واحدهای علمیوکاربردی در اختیار دانشجو- معلمان قرار میگیرد
ماده هفتم هم بازطراحی دانشگاه فرهنگیان را در بخش ساختار و سازمان این دانشگاه در قالب یک دانشگاه ملی دربرگیرنده 31 دانشگاه استانی مدنظر قرار داده است که براساس آن هم دولت موظف شده ساختمانهای اداری، آموزشی و رفاهی متعلق به دستگاههای اجرایی را که در اختیار واحدهای دانشگاه علمیوکاربردی وابسته به آنها دستگاهها بوده، بهمدت حداقل 10 سال در اختیار دانشگاه فرهنگیان قرار دهد و هم وزارت آموزشوپرورش باید مکانهای مربوط به دانشسراها و مراکز تربیت معلم سابق را پیش از شروع سال تحصیلی 1403-1402 در اختیار این دانشگاه بگذارد. تبصره این ماده هم سازمان برنامه و بودجه را موظف کرده سالانه اعتبار مورد نیاز برای تجهیز آزمایشگاهها، کارگاهها و مقاومسازی فضای آموزشی و رفاهی را تامین کند.
نگاهها به دانشگاه فرهنگیان برای تحقق مصوبه شورا تغییر کند
سیدمحمد بطحایی، معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی و وزیر اسبق آموزشوپرورش گفت: «شورای عالی انقلاب فرهنگی بهعنوان بالاترین مرجع سیاستگذاری در حوزههای فرهنگی ازجمله آموزشوپرورش، ورودش به دانشگاه فرهنگیان بسیار موجه است. اما نکتهای که باید مدنظر قرار بگیرد، این است که صرف ابلاغ سیاستها و تعیین ضوابط برای سازمان مهمی مانند دانشگاه فرهنگیان، کفایت نمیکند؛ چراکه ما از این قبیل سیاستها و اسناد سیاستی، برای سازمانهای مختلف فراوان داشتهایم. اما علیرغم زمان زیادی که تهیه و تنظیم این نوع اسناد نیاز دارد، در عمل کمتر شاهد اتفاقات مثبت در سازمان مخاطب این اسناد بودهایم.»
زیرساخت اجرایی فراهم نشود، نتیجه نمیگیریم
او ادامه داد: «بهشدت نگران هستم که دانشگاه فرهنگیان نیز با سندی که از سوی شورا به تصویب رسیده، به همین سرنوشت دچار شود. یعنی روی کاغذ وقتی این ضوابط را مطالعه میکنیم، میبینیم که بسیار هم فاخر نوشته شده و روی مفاهیم کلیدی هم تاکید کرده است، اما اگر زیرساختهای لازم برای اجرای این سند فراهم نشود، حتما شورای عالی انقلاب فرهنگی باید این آمادگی را داشته باشد که 2 یا 3 سال آینده، وقتی عملکرد اجرای این سند را مورد ارزیابی قرار میدهد، ببیند که نتایج مثبتی حاصل نشده باشد.»
وزیر اسبق آموزشوپرورش افزود: «به خاطر دارم زمانی که در وزارت بودم، در یک جلسه خصوصی که بنده و وزیر علوم وقت حضور داشتیم، مقاممعظمرهبری به موضوعی اشاره کردند که معتقدم یکی از یرساختهای لازم برای تحقق مصوبه امروز شورا، همین اشاره رهبری است. ایشان خطاب به وزیر وقت علوم فرمودند اهمیت دانشگاه فرهنگیان اگر از دیگر دانشگاهها بیشتر نباشد، کمتر نیست. همچنین ایشان نزدیک به این مضمون فرمودند که در توزیع امکانات و توجه به نیروی انسانی بهویژه هیاتعلمی اگر به اندازه سایر دانشگاهها توجه نمیکنید، نباید کمتر از آنها باشد؛ این یکی از همان زیرساختها است که باید فراهم شود. یعنی تلقی وزارت علوم از دانشگاه فرهنگیان نباید یک دانشگاه دسته چندمی باشد که اگر خواستند ردیفهای استخدامی، مجوزهای جذب هیاتعلمی، ماموریت به تحصیل اعضای هیاتعلمی را مجوز دهند، آخرین اولویت این دانشگاه باشد.»
اخلال در دانشگاه فرهنگیان
آموزشوپرورش را مختل میکند
بطحایی تصریح کرد: «همین اهمیت را باید در مواجهه سازمان برنامهوبودجه با توزیع امکانات و ردیفهای مالی برای دانشگاه فرهنگیان داشته باشیم. سازمان اداری و استخدامی هم باید به جد این نگاه را در خودش تقویت کند که این دانشگاه، یک دانشگاه ماموریتگرا است و هر نوع اختلالی در دانشگاه فرهنگیان به معنی بروز اختلال در نظام آموزشوپرورش کشور خواهد بود. به نظرم این گزارهای که الان ذکر کردم، باید در مدیران سازمان برنامه و سازمان اداری امور استخدامی یک باور قلبی باشد؛ چراکه هر نوع اختلال در این دانشگاه و دانشگاه شهید رجایی، به معنی اختلال در نظام آموزشوپرورش خواهد بود و معنایش آن است که ما پذیرفتهایم که 3 تا 4 سال دیگر کموکاستی که در این دانشگاهها داریم، خودش را نشان میدهد.»
او با بیان اینکه جای تشکر دارد که شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه ورود کرده است، گفت: «اما اگر به این دلخوش کنیم که این شورا یک سند سیاستی تولید کرده و این سند میتواند دانشگاه فرهنگیان را از مشکلات امروزش نجات دهد، دلخوش کردن عبثی خواهد بود. نکته دیگر اینکه یکی از مباحث این مصوبه بازطراحی سازمانی دانشگاه است، اما اگر سازمان اداری و استخدامی که متولی اصلی است، بخواهد با متری که همیشه در اختیار داشته عمل کند و بگوید براساس معیارم، این دانشگاه نمیتواند بیشتر از یک مقدار هیاتعلمی داشته باشد یا جذب هیاتعلمی مانند دیگر دانشگاهها باشد، طبیعتا این بند هم نتیجه نمیدهد؛ چراکه ضوابط جذب هیاتعلمی در این دانشگاه نمیتواند همانند دانشگاه صنعتی شریف باشد. موضوع مهم این است که ماهیت و ماموریت آن با دانشگاه تهران، شهیدبهشتی و شریف و... متفاوت است و باید ضوابط جذب و شرایط ارتقای اعضای هیاتعلمی آن متفاوت باشد.» او خاطرنشان کرد: «وقتی صحبت از بازطراحی سازمانی دانشگاه میشود اگر سازمان اداری و استخدامی زیرساخت را با سند سیاستی اصلاح نکند، باز میبینیم که این سند هم نمیتواند اتفاقی را در دانشگاه فرهنگیان ایجاد کند.»
حرکت به سمت دانشگاه ملی فرهنگیان اتفاق مثبتی خواهد بود
محمد رمضانی، معاون سیاستورزی بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان درباره مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «فارغ از بندهای این مصوبه، همین که شورای عالی انقلاب فرهنگی بر سر دانشگاه فرهنگیان، تامل جدیتری کرده و بندهایی را در حوزه توسعه کمی و کیفی این دانشگاه، مدنظر قرار داده، اتفاق بسیار خوبی است. البته بندهای این مصوبه هم تقریبا حاصل گفتوگوهای چندینساله کارشناسان حوزه آموزشوپرورش مرتبط با این دانشگاه است. نکته دیگر اینکه وقتی چنین اتفاقی از سوی یک نهاد بالادست رقم میخورد، میتواند ضریب بیشتری به دولت برای اجراییسازی آن بدهد.»
او ادامه داد: «یکی از مباحث مهم بحث اجراییسازی موارد در حوزه آموزشوپرورش است؛ چراکه وقتی مصوبه شورای عالی آموزشوپرورش باشد، معمولا نهادها توجهی کمی به آن دارند. اما وقتی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را داشته باشیم، مصوبه بالادست محسوب شده و میتواند دست قدرتی برای اعمال نفوذ دانشگاه فرهنگیان و توسعه کمی و کیفی آن باشد.»
کمبود خوابگاه و کلاسها مهمترین مشکل دانشجو-معلمان است
معاون سیاستورزی بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: «یکی از چالشهای جدی دانشگاه فرهنگیان در حوزه دانشجویی بحث توسعه کمی دانشگاه است؛ چراکه کمبود خوابگاه و کلاسهای درس مهمترین مشکل دانشجو-معلمان است. در کنار آن استفاده از مراکز تربیت معلم و دانشگاههایی که بسیار هم قدیمی است، باعث شده تا روح دانشگاه از بین برود. خوشبختانه یکی از بندهای مصوبه شورا، استفاده از ظرفیت دانشگاه جامع عملی - کاربردی است و این اتفاق مثبتی است که میتواند در مدت 10 سال، یک روند مثبتی در دانشگاه فرهنگیان شکل بدهد. به دنبال آن نیز با این طرح دیگر قرار نیست در دانشگاه مراکز استانها، پردیسهای مختلفی داشته باشیم که بسیاری از آنها یا محیط مدرسهای داشته یا ساختمانهایی با عمر 50 سال هستند. رفتن دولت به این سمت که ما در هر استان دانشگاه فرهنگیان داشته و یک دانشگاه ملی در سطح کشور داشته باشیم اتفاق مثبتی خواهد بود.»
او بیان داشت: «رویکرد مدیریت دانشگاه فرهنگیان در دوره خنیفر هم توسعه کمی دانشگاه بود، اما این رویکرد خاص خود دانشگاه میشد، درحالیکه امروز مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را داریم و قطعا دانشگاه میتواند با پیگیری بیشتر و به راحتی به این هدف برسد. با این حال یکی از چالشهای جدی آموزشوپرورش این است که این نهاد علیرغم اینکه بدنه بزرگی دارد اما از قدرت کمی در میان دیگر وزراتخانهها و سازمانها برخوردار است. ما میبینیم در فضای بودجهای و دیگر قوانینی که مجلس و حتی اسناد بالادستی که خود وزارتخانه دارد، هم نمیتواند به هدف برسد؛ چراکه این وزارتخانه از قدرت چانهزنی مانند وزارت علوم و دیگر سازمانها که در حوزه دانشگاه هستند، برخوردار نیست.»
رمضانی گفت: «امروز این مصوبه و با توجه به اینکه خود شورا هم نظارت بر انجام آن را دنبال میکند، گام بزرگی محسوب میشود. همچنین اگر باز هم این مصوبه محقق نشود، بالاخره قدرت چانهزنی فضای دانشجو-معلمان و فضای خود دانشگاه فرهنگیان برای مطالبهگری از دیگر شوراها و نهادها در راستای تحقق این مصوبه، بالا رفته است.»
نگران اجرایی شدن مصوبه هستیم
او بیان داشت: «هر سال شاهد این بودیم که بودجه دانشگاه فرهنگیان کمی افزایش یافته اما بودجه ساختوساز وکیفیتبخشی باید بیشتر از این باشد. به عبارت دیگر باید بودجه این دانشگاه در مصوبه مجلس افزایش یابد که امسال این اتفاق به صورت چشمگیر رقم نخورد. یا اینکه بتوانیم از سایر ظرفیتها استفاده کنیم؛ از اینرو باید بگویم که بند توسعه کمی مصوبه شورا یک اتفاق مثبت است. نکتهای که باید به آن توجه شود، اینکه مصوبه شورا، مصوبه پختهای است اما نگرانی درباره آن، همان بحث اجراییسازی این مصوبه است. نگاه کنید سند تحول بنیادین آموزشوپرورش مصوبه خود شورا است اما توجه به اجرای آن به حداقل رسیده است. اگر قرار باشد این مصوبه هم مانند سند تحول باشد و پیگیریهای شورا را به همراه نداشته باشد، شاید این مصوبه هم به سرنوشت دیگر مصوبهها دچار شود.»
مهمترین مساله برگرداندن هویت به دانشگاه فرهنگیان است
رضوان حکیمزاده، عضو هیاتعلمی دانشگاه تهران، عضو هیات امنای سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی و معاون سابق آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش درباره تاثیر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در افزایش کیفیت دانشگاه فرهنگیان گفت: «این مصوبه بسیار مهم بوده و حاوی نکات قابلتوجهی است که اگر اجرایی شود، میتواند به ارتقای کیفیت منجر شود؛ اما چند موضوع قابلتامل هم در این بین مطرح است که باید مدنظر قرار بگیرد. نکتهای که روی آن تاکید دارم، این است که اگر بهدنبال پیشرفت همهجانبه و توسعه پایدار هستیم، این مسیر از رهگذر مدارس میگذرد و مهمترین عنصر در ارتقای کیفیت نظام آموزشی هم معلمان هستند؛ از این رو اگر بخواهیم در این خصوص به توفیق برسیم و کیفیت نظام آموزشی ما ارتقا یابد، باید بهترین و باانگیزهترین افراد جذب حرفه معلمی شوند.» او ادامه داد: «ما باید بتوانیم سازوکارهایی را تنظیم و بهگونهای سیاستگذاری کنیم که بهترین افراد جذب معلمی شوند. همانطور که امروز وقتی کنکور برگزار میشود، انتخاب اول بسیاری از داوطلبان برخی رشتههای خاص است، اگر بهسمتی برویم که بهترینهای ما معلمی را انتخاب کنند، حتما شرایط تغییر خواهد کرد. معلمی جزء مشاغلی است که صرف داشتن اطلاعات نمیتوان در آن به توفیق رسید و تاثیرگذار بود، بلکه باید انگیزه لازم هم در میان داوطلبان باشد. درکنار نقش سازوکارهای جذب در این حوزه، ارتقای منزلت معلمی در جامعه هم اهمیت خاصی دارد. اینکه ما کنکور جدا برای این موضوع بگذاریم قابل بحث است، یعنی اینکه ما سازوکار مشخصی را برای جذب استعدادها در این زمینه داشته باشیم، مهم است اما موضوع اصلی بحث ماندگاری است. این مساله هم به سرمایهگذاری کشور در حوزه شرایط شغلی و نظام پرداخت به معلمان برمیگردد، یعنی صرفا با تغییر برخی سازوکارها در آزمون بهسمت جذب بهتر حرکت نمیکنیم.» معاون ابتدایی سابق وزارت آموزشوپرورش با اشاره به این موضوع که امروز معلمی از مهمترین و دشوارترین مشاغل است اما میزان دریافتی معلمان با بسیاری از مشاغل در جامعه متفاوت است، ادامه داد: «باید بتوانیم شرایط مناسبی را در این زمینه ایجاد کنیم و تا اصلاحات کلانی را انجام ندهیم، با انجام برخی تغییرات در برگزاری آزمون ورودی برای داوطلبان معلمی به نتیجه مطلوب نمیرسیم. اصلاح ساختاری دانشگاه فرهنگیان که در این مصوبه آمده، یک بحث است اما موضوع مهمتر که باید به آن توجه داشت مزایای شغلی معلمی است که یکی از مولفههای مهم برای جذب و ماندگاری افراد سرآمد در آموزشوپرورش است. مادامی که ما از منظر عدالت در پرداخت، فاصله موجود میان معلمان با دیگر اقشار جامعه را رفع نکنیم، انجام تغییرات در دانشگاه فرهنگیان بهتنهایی برای رسیدن به مشوقهای جذب و ماندگاری معلمان کفایت نمیکند.»
تداوم انگیزه معلمان لزوما ربطی به دانشگاه ندارد
حکیمزاده تصریح کرد: «موضوع اصلی این است که بعد از ورود اشخاص به حرفه معلمی، در مقایسه با مزایای سایر مشاغل احساس رضایت وجود داشته باشد. ایجاد ماندگاری و تداوم انگیزهها در میان معلمان هم لزوما ربطی به دانشگاه ندارد، بلکه دیگر سازمانها دخیل هستند، یعنی تا زمانی که نگاه ما به معلمی، نگاه کارمندی است اما در عمل حقوق و مزایا و رفاهیات معلمان حتی کمتر از سایر کارمندان است، نمیتوانیم منتظر تغییرات اساسی درانگیزه سرآمدان و نخبگان برای ورود به رشتههای معلمی باشیم و براساس تجارب گذشته حتی درصورت جذب این افراد نمیتوان ماندگاری و تداوم حضور آنها را در حرفه معلمی تضمین کرد.» وی درخصوص موضوع ایجاد هیات مرکزی جذب در دانشگاه فرهنگیان براساس این مصوبه گفت: «یکی از چالشهایی که در این دانشگاه داریم، مشکل هویتی دانشگاه فرهنگیان است که بعد از تبدیل مراکز تربیت معلم به نام دانشگاه فرهنگیان ایجاد شد. به عبارت دیگر وقتی در مراکز تربیت معلم افراد را جذب و آنها را برای شغل معلمی آماده میکردیم، دانشجو از ابتدا نقش معلمی و هویت معلمی را پذیرفته بود. اما از زمان تغییر نام و تغییر ساختار مراکز تربیت معلم، یک نوع سردرگمی به وجود آمد که آیا دانشگاه فرهنگیان باید مانند دیگر دانشگاهها عمل کند؟ درحالیکه این دانشگاه ماموریت خاص خودش را دارد و دوگانگی ایجاد شده در دورههای مختلف به فاصله گرفتن این دانشگاه از ماموریتهای اصلیاش که همان تربیت و آمادهسازی معلمان بهخصوص برای دوره ابتدایی است، منجر شد.» حکیمزاده با بیان اینکه یکی از نقاط مثبت این مصوبه، لحاظ شدن آییننامه اختصاصی ارتقای اعضای هیاتعلمی دانشگاه فرهنگیان است، بیان داشت: «اینکه بتوانیم هویتی را برای دانشگاه فرهنگیان تعریف کنیم که متناسب با ماموریتهایش باشد، امر مهمی است و این ایجاب میکند که دانشگاه فرهنگیان نظام ارتقای خاص اساتیدش را داشته باشد؛ چراکه قطعا آییننامه ارتقا روی فعالیتهای اساتید اثرگذار است و همین مساله باعث میشود تا ماموریت دانشگاه که تربیت معلمان برای پرورش یک نسل است، تحتالشعاع قرار بگیرد. یعنی مانند دانشگاهی که ماموریت پژوهشی دارد، اساتید باید مقاله بنویسند. این در حالی است که ارزش کار استادی که معلمان را برای یک نسل تربیت میکند، بسیار بیشتر از چندین مقاله ISI است، و اگر این تمایز را در نظامنامه ارتقا لحاظ نکنیم، خود به خود این تمایز محو و دانشگاه تغییر ماموریت میدهد.»
از ظرفیت دانشکدههای علوم تربیتی استفاده شود
معاون سابق آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش افزود: «در این مصوبه آمده که اعضای هیات جذب دانشگاه باید زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی باشند و این مساله کمی ابهام ایجاد میکند مبنیبر اینکه این مهم کار را دشوارتر خواهد کرد یا خیر؟ قبل از اجراییسازی این بند باید به این سوال پاسخ داده شود که تشابه و تمایز دانشگاه فرهنگیان با دیگر دانشگاهها را در چه میدانیم؟ تصور میکنم اگر به همان اسم بامعنی تربیت معلم برگردیم، بسیاری از این ابهامات برطرف میشود.» او تاکید کرد: «داشتن آییننامه اختصاصی ارتقا برای اعضای هیاتعلمی این دانشگاه بسیار مهم است، اما اینکه ما جذب هیاتعلمی را زیر نظر دیگر سازمانها ببریم، از این حیث نگرانکننده است که شاید به تشتت در این زمینه منجر شود. همچنین یکی از نکاتی که باید به آن توجه شود این است که قطعا ما از ظرفیت همه دانشکدههای علوم تربیتی که رشتههای تعلیم و تربیت را دارند، استفاده کنیم و باید به این دوگانهسازیها پایان داد. یعنی باید به همه ظرفیتی که در کشور برای تعلیم و تربیت وجود دارد، توجه شده و باید همکاری مشترک بین دانشگاه فرهنگیان و دیگر دانشکدههای علوم تربیتی به صورت نظاممند تعریف شود که میتواند از حیث ارتقای این دانشگاه هم اثرگذاری جدی داشته باشد.»
حکیمزاده گفت: «اگر شرایط بیرونی را بهبود بخشیده و با همکاری سازمان برنامهوبودجه و سازمان امور اداری استخدامی با وزارت آموزشوپرورش، نظام خاص پرداخت و جبران خدمات معلمان تعریف و تدوین شود، شرایط تغییر میکند. یعنی باید یک نظام مستقلی باشد و سازوکارهایی را اتخاذ کنیم که متناسب با ارزش و سختی کار معلمان بتوانیم جایگاه شغلی و مزایای شغلیشان را ارتقا دهیم، در غیر این صورت اگر فکر کنیم که فقط با تغییر برخی سازوکارها و روند جذب میتوان مشکل جذب و ماندگاری نخبهها در آموزشوپرورش را حل کرد، واقعبینانه نخواهد بود.»
لزوم تعریف نظام کارورزی مستمر از ترم اول تحصیل
حکیمزاده با بیان اینکه یکی از نقاط مطلوب این مصوبه، بحث اهمیت دادن به کارورزی است، افزود: «قطعا باید دانشجو-معلمان ما از بدو ورود به دانشگاه با مدارس در ارتباط باشند. همان کاری که در کشورهای پیشرو در نظام تربیت معلم، شاهد هستیم که این تعامل به صورت نظاممند تعریف شده است. زمانی که دانشجو-معلمان فقط در سال آخر تحصیل حضور کمرنگی در مدارس داشته باشند باعث میشود بسیاری از نومعلمان ما در زمان شروع به کارشان، با چالشهایی در دنیای واقعی روبهرو شوند که هیچگاه در دوره کارورزی آنها را تجربه نکردهاند. یعنی تعریف یک نظام کارورزی مستمر در ترم اول و افزایش تعداد ساعتهای کارورزی بهتدریج در سالهای بعدی و ارتباط مستمر بین دانشگاه، مدارس کارورزی و وزارت آموزشوپرورش کمککننده خواهد بود.»