فرهیختگان :آخر هفته گذشته روز پرکاری برای رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بود. دکتر محمدمهدی طهرانچی عصرچهارشنبه در اختتامیه پنجمین همایش ملی اعجاز قرآن کریم در دانشگاه شهیدبهشتی به سخنرانی پرداخت و روز پنجشنبه نیز در جمع دانشجویان در واحدهای رودهن و دماوند به سوالات دانشجویان پاسخ داد.
هیاتهای مذهبی دانشجویی کانون مهم تعلیم و تربیت هستند
دکتر طهرانچی در دومین دوره سراسری هیاتهای مذهبی دانشجویی این دانشگاه که در مسجد واحد رودهن برگزار شد، با بیان اینکه مسجد الگوی خاص تربیتی برگرفته از مکتب پیامبر اسلام(ص) است، گفت: «مساجد در مکتب حضرت محمد(ص) صرفا کانون دعا نبود، بلکه کانون علمآموزی، اداره امور جامعه اسلامی و مشاورههای امور نظامی بود.» او با طرح این پرسش که برخی این سوال را مطرح میکنند که رابطه هیات با دانشگاه چیست، اظهار داشت: «گاهی این سوال مطرح میشود که جای هیات در محله و شهر است و هیاتهای مذهبی چه ارتباطی با دانشگاه دارند. در پاسخ باید گفت اگر دقت کنید، نهاد علمی در ایران قدمت چندهزار ساله دارد و مدارس علمیه در ایران بیش از هزار سال سابقه دارند. علاوهبر این، در شهرسازی هزارساله ایران مسجد جامع در مرکز شهر و در کنار آن حوزه علمیه و در حلقه سوم و چهارم، بازار و محیط شهری قرار داشت. بنابراین همواره در شهرهای اسلامی مسجد بهعنوان محور قرار داشت و پیرامون آن را نهاد علم احاطه کرده بود.»
دکتر طهرانچی ادامه داد: «سال 1313 شمسی زمانی که دانشگاه تهران بهعنوان اولین سوغات غرب در حوزه نهاد علم وارد ایران شد، تحت عنوان اونیورسیته شکل گرفت و وقتی خواستند دانشگاه را در ایران تاسیس کنند به این موضوع توجه نداشتند که این نهاد علم در امتداد نهاد علمی گذشته است، بلکه بهعنوان یک نهاد تمدنی غرب وارد ایران شد تا تهران هم نماد شهر تمدنی داشته باشد و به همین دلیل نهاد علم برگرفته از مدرنیته وارد ایران شد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دستاوردهای علم و فناوری تنها خصوصیات دانشگاه نیست، گفت: «دانشگاه دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی و... دارد و ایجاد نهادهای اجتماعی جدید از دستاوردهای نهاد علم است. امروز در کشور با عناوینی چون انجمنهای اسلامی، علمی و کانونها سروکار داریم که همه آنها مولود نهاد علم جدید در جامعه ماست که تحت عنوان سازمانهای مردمنهاد (سمن) فعالیت میکنند.»
او خاطرنشان کرد: «اگر بخواهیم به گذشته علمی خود برگردیم، ما یک نهاد مردمی بهعنوان هیات در مسجد که محل تربیت بود، داشتیم، بنابراین هیاتهای مذهبی یک ریشه تاریخی عمیق در فرهنگ ایران اسلامی دارند. پس اگر دانشگاه ما قرار است در امتداد گذشته ما باشد، اولیتر از هر کانون و انجمن مفهومی به نام هیاتهای مذهبی است. هیات مفهومی در متن فرهنگ ماست و این مفهوم به معنای غیرتشکیلاتی عمل کردن که برخی برای تخریب کارکرد هیاتها از آن استفاده میکنند، نیست، بلکه کسانی که با تاریخ هیاتهای مذهبی در کشور ما آشنا هستند، میدانند که مفاهیم تشکیلاتی در هیات بسیار جدی است. بهعنوان مثال اگر ناظم یک هیات شروع به سینهزنی نکند، جمعیت چندصدنفره سینهزنی را آغاز نخواهد کرد و این نشان میدهد در هیاتهای مذهبی یک رفتار تشکیلاتی جدی برقرار است.»
عضو هیاتامنای دانشگاه آزاد اسلامی افزود: «در پاسخ به کسانی که میگویند وجود هیات در دانشگاه چه ارتباطی دارد، باید گفت مگر میشود در کانون تربیت، تربیت اخلاقی و اعتقادی در کنار تربیت علمی نباشد؟ بنابرین هیات یکی از کانونهای مهم تربیت اخلاقی و اعتقادی است. اگر واحدهای دانشگاهی ما هیاتهای مذهبی فعال نداشته باشند، یعنی بخش مهمی از فعالیتهای مربوط به تعلیموتربیت در آن واحد تعطیل است.»
دکتر طهرانچی تصریح کرد: «در پاسخ به ادعای دیگری که میگوید هیات چه ویژگیها و ثمراتی برای دانشجویان دارد، باید گفت کلاسهای درس اخلاق مرحوم آقامجتبی تهرانی در قالب هیات برگزار میشد و ایشان 20 سال منظم با یک برنامه حسابشده، اخلاق علمی را در جلسات هیات ارائه میداد، اما در انتهای دهههای محرم، فاطمیه یا مراسم ماه مبارک رمضان، این نکته را یادآور میشد که من مطالب علمی اخلاق را گفتم، اما آنچه شما را به یک میانبر رهنمون میکند، توسل به اهلبیت(ع) است و همواره توسل به ائمه را بهعنوان راه اول و اساسی در درس اخلاق توصیه میکرد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در کنار همه راهحلهای تربیتی، یک راهحل اساسی وجود دارد که جوان ما باید در مکتب اهلبیت(ع) و روضه ائمه تربیت شود، تاکید کرد: «هر دانشجویی که از مجالس روضه و هیات فاصله گرفت، اثرات منفی آن را سالها بعد مشاهده کردیم. اشک بر امام حسین(ع) سرمایه همه ما و راه حیاتی است که در همه سنین بهویژه در جوانی به آن نیاز داریم.» وی با اشاره به برنامههای دانشگاه آزاد اسلامی برای تقویت فعالیت هیاتهای مذهبی گفت: «امسال برای اولین بار در بودجه دانشگاه آزاد اسلامی سرانه هیاتها، کانونها و انجمنها را تعیین کردیم تا بروکراسیهای موجود در این مسیر را حذف کرده و بتوانیم فعالیت دانشجویان را تسهیل کنیم.»
انتظار از تشکلها تاثیرگذاری بر دانشگاه است
او همچنین در نشست شورای عمومی اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان مستقل سراسر کشور در سال جدید که در واحد دماوند برگزار شد، با تشریح تاریخ و کارکرد نهاد دانشگاه در غرب گفت: «از نیمه دوم قرن بیستم دانشگاه از رویکرد نخبگانی وارد رویکرد گسترده شد و انتظاری که از دانشگاه گسترده میرفت، با دانشگاه نخبگانی متفاوت بود و این دانشگاه بر پایه توسعه مفهوم شهروندی شکل گرفت و کارکرد آن توسعه مفاهیم از طریق دانشگاه بود.» او افزود: «در این دانشگاه مفاهیم مدرنیته سازمانیافته مورد توجه قرار گرفت و یکپارچگی اجتماعی مبتنیبر دین و خانواده جای خود را به شغل و نظامات شغلی داد.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه ورود دانشگاه به ایران اشتباه بنیانگذاری شد و با هدایت غرب برمبنای دینگریزی و دینزدایی به ایران آمد، گفت: «پس از انقلاب اسلامی، امام (ره) بهعنوان یک عالم برآمده از حوزه علمیه، دانشگاه بهعنوان نهاد برآمده از غرب را نهی نکرد، بلکه در کنار حوزه علمیه به دانشگاه نیز مشروعیت بخشید و موضوع وحدت حوزه و دانشگاه را مطرح کرد، اما نکته قابلتوجه این است که کارکرد دانشگاه پس از انقلاب اسلامی همچنان مسیر خود را ادامه داد، بهطوری که هنوز نمیتوانیم بگوییم دانشگاه در این 40سال تحول کامل پیدا کرده است، بلکه دانشگاههای ما هنوز روی ریلی هستند که هژمونی دانشگاه غرب آن را هدایت میکند و ISI، اسکوپوس و مقاله مفاهیمی از هژمونی غرب است.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: «گاهی دوستان ما در آموزشعالی توجه ندارند که این نوع نظام علمی که غرب درست کرده است، یک هژمونی دارد و ادبیات خاص خود را تحمیل میکند.»
او با بیان اینکه دانشگاه فقط دستاورد علمی ندارد، گفت: «هسته و مغز دانشگاه، علم و فرهنگ است، اما پوسته و لایه بیرونی آن اقتصاد، مسائل اجتماعی و فناوری است، بنابراین مقاله مربوط به هسته میشود و دانشگاه در غرب ایجاز ارزشهای فرهنگی، نهادهای اجتماعی و توسعه فرهنگی را دنبال میکند. بنابراین هدف دانشگاههای غربی از ایجاد انجمنهای سیاسی، تلاش برای راهاندازی احزاب سیاسی بود و فعالیتهای اجتماعی را ابتدا در دانشگاه شکل میدادند تا بتوانند آنها را در جامعه پیادهسازی کنند. غرب با این تفکر به دنبال دموکراسیزه کردن اجتماع و دانشگاه است و به همین دلیل است که دانشگاهی که برآمده از غرب است و هنوز تفکرات غربی در آن وجود دارد، با تشکل انقلابی مخالفت میکند، چراکه با آن تضاد فکری دارد.»
دکتر طهرانچی ادامه داد: «طبیعی است مدیری که دانشگاه را براساس تفکرات غربی اداره میکند، با تشکل انقلابی مخالف است. حال سوال اینجاست که دانشگاهی که از غرب وارد شد، چگونه توانست در انقلاب اسلامی نقشآفرینی کند. در پاسخ به این سوال باید توجه داشت که دانشگاه یک ظرف است و اساتید و دانشجویان مظروف آن هستند، بنابراین اساتید و دانشجویان انقلابی توانستند بر ظرف دانشگاه اثر بگذارند و در پیروزی انقلاب نیز نقشآفرینی کنند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه نمیتوان برای داشتن دانشگاه انقلابی منتظر بالادستیها ماند، گفت: «باید ظرف و مظروف در تعامل نزدیک با هم شکل بگیرند و اینجاست که نقش تشکلهای انقلابی در کنار مدیران انقلابی اهمیت پیدا میکند. به همین دلیل مقام معظم رهبری توجه جدی به تشکلهای دانشجویی دارند و همهساله بهصورت ویژه با آنها دیدارهایی انجام میدهند.»
وی تاکید کرد: «انتظار از تشکلها این است که علاوهبر اینکه رسالت اجتماعی خود را بهخوبی انجام میدهند، بر ظرف دانشگاه نیز تاثیر بگذارند.»
عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه شعار وزارت علوم، کیفیتبخشی و شعار ما در دانشگاه آزاد اسلامی کارآمدسازی و توجه به اشتغال جوانان است، اظهار داشت: «برای تحقق این شعار، اولین کاری که در دانشگاه آزاد اسلامی انجام دادیم، تغییر ساختار بود و توانستیم ساختار حاکم بر آموزشعالی را بشکنیم و به جای دو معاونت آموزش و پژوهش، معاونتهای علوم انسانی و هنر، علوم پزشکی، علوم، مهندسی و کشاورزی، آموزشهای عمومی و مهارتی، تحقیقات، فناوری و نوآوری و پژوهشگاه و شبکههای آزمایشگاهی و مفاهیم جدیدی تحت عنوان سرا ایجاد کنیم. بحث ما این است که اکنون نظام آموزشعالی به کارآمدسازی نیاز دارد نه کیفیتبخشی صرف.»
دکتر طهرانچی تاکید کرد: «کارآمدسازی و توجه به اشتغال جوانان، شعار جدی ما در دانشگاه آزاد اسلامی است و نمود عملی این شعار را در آینده نزدیک خواهیم دید. در این مسیر از انجمنها و تشکلهای دانشجویی میخواهیم به ما کمک کنند که چگونه میتوان آموزشعالی را کارآمد کرد تا اتفاقاتی را که آموزشعالی برای تحول نیاز دارد، رقم بزنیم و آن را با قالبهای بومی طراحی کنیم.» وی در پایان با اشاره به دغدغه دانشجویان نسبت به افزایش شهریه دانشگاه آزاد اسلامی در سال تحصیلی جدید تاکید کرد: «براساس بودجه 99-98 دانشگاه آزاد اسلامی، شهریهها براساس رشتهمحل تعیین شد و تا 50درصد به هیاتهای امنای استانی اختیار داده شد که کاهش شهریه داشته باشند. بنابراین در دوره جدید محاسبه شهریه، اینگونه نیست که شهریهها در کل کشور برابر باشد و شهریه مناطق محروم نسبت به تهران و شهرهای بزرگ کمتر خواهد بود.»
لزوم توجه به ساحت تربیت علمی در تربیت قرآنی
دکتر طهرانچی همچنین در اختتامیه پنجمین همایش ملی اعجاز قرآن کریم که در دانشگاه شهیدبهشتی برگزار شد، با اشاره به لزوم توجه به «ساحت تربیت علمی در تربیت قرآنی» اظهار داشت: «دوران تربیت که همراه با آموزش است، دورهای 21 ساله است که از «دوران بارداری تا قبل از مدرسه»، «7 تا 14سالگی» و «شروع دوران بلوغ تا 21سالگی» تشکیل شده است که از خانواده آغاز شده و تا دانشگاه ادامه دارد.» او با بیان اینکه الگوی تربیت شامل چیستی، مبانی و چگونگی است، گفت: «زمانی که میخواهیم درباره چیستی تربیت سخن بگوییم، محیطهای آموزشی بوده که یکی از محیطهای پنجگانه تربیتی هستند که ساحت تربیتی آن بسیار مهم است.»
دکتر طهرانچی با اشاره به 6 ساحت تربیت تصریح کرد: «ساحت تربیتی شامل مواردی ازجمله «اعتقادی، اخلاقی و عبادی»، «اجتماعی و تمدنی»، «زیستی و بدنی»، «زیباییشناختی و هنری»، «اقتصادی و حرفهای» و «علمی، فرهنگی و نوآوری» است که فقط به ساحت «اعتقادی، اخلاقی و عبادی» پرداخته میشود و به دیگر ساحتها توجه کافی نمیشود.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به ترجمه غلط «Education» در زبان فارسی گفت: «اشتباهی که در ترجمه این واژه به وجود آمده، این است که Physical Education را «تربیت بدنی» و Higher Education را «آموزش عالی» ترجمه کردیم، در حالیکه معنی Higher Education هم تربیتعالی است. وجهی از تربیت که مقدمه هدایت است، تربیت علمی است و در سیر هدایت، فعلی که انجام میدهیم، تربیت محسوب میشود.»
وی ادامه داد: «متاسفانه کتابهای علوم عمدتا به موضوع چگونگی میپردازد و سوال اینجاست که چرا آموزش دانشجویان را با چگونگی شروع میکنیم. دانستن اهرم چه مزیتی دارد که کتاب فیزیک با آن آغاز میشود و چرا نباید به علم حیل در این کتابها پرداخت.»
عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی به پیام آیتالله جوادی آملی به مناسبت شهادت دانشمند هستهای شهید شهریاری اشاره کرد و گفت: «آیتالله جوادی آملی در این پیام فرمودند «علم، تفسیر و شرح معلوم است و معلوم خلقت خداست نه طبیعت و تبیین خلقت، تفسیر فعل خداست...» بنابراین ما باید از آیات قرآن، رابطه علم و دین را استخراج کرده و با مشاهده و تعمق در طبیعت، ایمان جوانان را تقویت کنیم، چراکه مشاهده آغاز طبیعت، راهگشای یقین به آخرت است.» دکتر طهرانچی تصریح کرد: «متاسفانه بین آنچه در کلاسهای فیزیک 1 و 2 و کوانتوم و کلاسهای معارف و اندیشه 1 و 2 گفته میشود، هیچ ارتباطی وجود ندارد و در هریک از این کلاسها، طبیعت و خلقت از منظری متفاوت بررسی میشود.»