سکه، طلا، ارز، مسکن و ... از جمله اقلام سبد دارایی خانوارهای ایرانی است. در ایران سکه و طلا علاوه بر مطلوبیت در نقدشوندگی بالا، ازجمله اقلام موردنیاز روابط و مناسبات اجتماعی همچون ازدواج و طلاق و ... است. بدین جهت تحولات آن در قالب کاهش یا افزایش، علاوهبر فعالان اقتصادی، برای مردم نیز بسیار مهم است.
بررسیها نشان میدهد بعد از جهش بسیار شدید سالهای 1392 و 1391، جهش قیمت سکه و طلا در سال 96 بیسابقه بوده است، به طوری که قیمت هر گرم طلای 18 عیار در طول 11 ماهه سال 96 نزدیک به 28 درصد و قیمت سکه بهار آزادی نیز در این مدت حدود 34 درصد افزایش داشته است.
در این میان قیمت هر انس طلا نیز در بازارهای جهانی از 1249 دلار در اوایل آوریل 2017 میلادی (فروردین 96) به 1327 دلار در روز 15 اسفند رسیده است که با افزایش 78 دلاری، رشدی برابر 6.24 درصدی داشته است. در این میان، قیمت جهانی طلا در طول سال 1396 در مقاطعی کاهش یا افزایشی بیش از میانگین 11 ماهه داشته است، به طوری که در نیمه اول شهریور نسبت به شروع سال 96 نزدیک به 100 دلار افزایش یافته و در ماههای شهریور تا آذر روند کاهشی و با شروع سال نو میلادی روندی افزایشی داشته است، چنانکه قیمت جهانی آن در اوایل سال 2018 میلادی به بیش از 1366 دلار رسیده است. اما طی ماههای اخیر این میزان روند کاهش داشته است. با این حال افزایش یا کاهش قیمت سکه و طلا در ایران بیش از قیمت جهانی بوده است. نتایج پژوهشهای اقتصادی نشان میدهد در سال 1396 افزایش قیمت جهانی طلا، افزایش نرخ ارز، افزایش تقاضا و کاهش سود سپردههای بانکی مولفهای اصلی افزایش قیمت طلا و سکه در بازار ایران بودهاند. به همین دلیل است که میتوان گفت علاوه بر تاثیرپذیری قیمت طلا و سکه از تغییرات قیمت جهانی، بخشی از افزایش قیمت نیز، از تحولات اقتصادی داخلی متاثر بوده است.
افزایش 26.5 درصدی قیمت طلا در طول سال 96
در روز 14 فروردین سال 96 قیمت طلا به این شرح است: یک گرم طلای 18 عیار؛ 116هزار و 760 تومان، یک گرم طلای 24 عیار؛ 155هزار و 690 تومان و هر انس طلا در بازارهای جهانی؛ 1254.40 دلار.
بررسی دادههای آماری نشان میدهد قیمت طلا در فروردین 96 به طور متوسط حدود 117 هزار تومان بوده است که در اردیبهشت این میزان به 115 هزار و 500 تومان و در خرداد و تیر ماه به حدود 114 هزار و 500 تومان کاهش یافته است.
در مرداد ماه قیمت طلا افزایشی معادل سه هزار تومان نسبت به ماه قبل را تجربه کرده و به 117 هزارو 500 تومان رسیده است، با این حال افزایش چشمگیر قیمت طلا از شهریور سال 96 شروع شده است که این زمان دقیقا برابر با افزایش نزدیک به 100 دلاری قیمت جهانی طلا و اعلام کاهش سود سپردههای بانکی از سوی دولت است.
در مهرماه قیمت طلا (طلای 18 عیار) کاهش جزئی داشته است و از 123 هزار و 500 تومان شهریور، به 122هزار و 700 تومان رسیده است. کاهش جزئی قیمت طلا در مهر ماه هم به دلیل کاهش نسبی قیمت جهانی آن و هم به واسطه کاهش تقاضای داخلی (همزمانی با ماه محرم و صفر) بوده است که این روند در آبان با افزایش حدود سه هزار تومان، طلا را در مرز 125 هزار تومان قرار داد. در آذرماه برخلاف روند کاهشی قیمت جهانی طلا، قیمت طلا از 125 هزار تومان آبان به 129 هزار تومان رسید.
با شروع فصل سرد سال و شروع سال میلادی جدید، قیمت متوسط طلا افزایش چشمگیری یافت و از مرز 136هزار تومان رد شد. البته بیشترین میزان قیمت طلای 18 عیار حدود 142 هزار تومان در 30 دی ماه ثبت شده است. این شروع توفانی قیمت طلا در اول فصل سرد، برخلاف بازارهای جهانی با اتمام اولین ماه میلادی، همچنان بازار طلای ایران را گرم نگه داشت، به طوری که در بهمن متوسط قیمت طلا به 146هزار و 700 تومان و بالاترین میزان آن به 152 هزار و 800 تومان (23 بهمن) رسید که با این قیمت، رکورد تاریخی قیمت طلا در ایران شکست.
با شروع اسفند مطابق تجربههای سالهای قبل، قیمت طلا همچنان در حال افزایش است. با این حال کاهش نرخ ارز در اسفند شاید در کنترل جهش قیمت طلا تا حدودی موثر بوده است، چنانکه قیمت طلا در روز 15 اسفند به ۱۴۸ هزار و ۸۶۲ تومان رسید و متوسط قیمت نیمه اول اسفند حدود 146 هزار و 900 تومان شد.
گفتنی است مطابق تجربه سالهای قبل با شروع خریدهای سال جدید، قیمت طلا همچنان تا پایان سال پایدار مانده و کاهش آن بهواسطه تجربه سالهای قبل منطقی به نظر نمیرسد.
در یک جمعبندی کلی میتوان گفت قیمت طلا از فروردین تا مرداد 96 رشدی آرام حدود یک درصد را تجربه کرده است که این میزان در هفتماه بعدی با جهش قابل توجه رکورد بیسابقهای را در کشور به ثبت رسانده است، به طوری که قیمت طلا با رشد 26.5 درصدی، از حدود 117 هزار تومان پایان مرداد، به بیش از ۱۴۸ هزار تومان در نیمه اول اسفند رسیده است.
افزایش 403 هزار تومانی قیمت سکه در یکسال
براساس آنچه در مورد قیمت طلای 18 عیار گفته شد، قیمت سکه بهار آزادی نیز در طول دوره پنج ماهه فروردین تا مرداد افزایش چندانی را نشان نمیدهد، به طوریکه میانگین قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی از یک میلیون و 185 هزار تومان در فروردین به یک میلیون و 181 هزار تومان در پایان مرداد رسیده است. همچنین قیمت سکه در ماههای اردیبهشت، خرداد و تیر حدود یک میلیون و 177 هزار تومان بوده است.
بررسی آماری نشان میدهد افزایش قیمت سکه از اوایل شهریور شروع شده است، چنانکه متوسط قیمت سکه از یک میلیون و 181 هزار تومان مرداد، با افزایش 24/3 درصدی به یک میلیون و 219 هزار تومان در شهریور رسیده است.
پس از شهریور در نیمه دوم سال در همه ماهها (جز مهر) قیمت سکه افزایشی بین 2.5 تا 5.33 درصد را تجربه کرده است. بر این اساس به طور متوسط در مهر ماه قیمت سکه حدود 24 هزار تومان (1.96 درصد)، در آبان 52 هزار تومان (4.25 درصد)، در آذر 59 هزار تومان (4.57 درصد)، در دی 72 هزار تومان (5.33 درصد)، در بهمن 54 هزار تومان (3.79 درصد) و در نیمه اول اسفند نزدیک به 35هزار تومان نسبت به ماه قبل از خود رشد داشته است.
بدین ترتیب بیشترین رشد ماهانه قیمت سکه در دیماه و کمترین میزان رشد آن در ماههای اردیبهشت، خرداد و تیر با رشد منفی همراه بوده است.
عوامل اصلی جهش بازار سکه و طلا در سال 96
همانطور که گفته شد رشد صعودی قیمت طلا و سکه از ماه پایانی نیمه اول سال 1396 شروع شده است. شهریور سال 96 دقیقا همزمان است با افزایش قیمت جهانی طلا و برخی تحولات در نظام بانکی کشور. بر این اساس قیمت جهانی طلا از حدود 1249 دلار فروردین 1396 به 1348 دلار در 17 شهریور رسیده است که این افزایش 100 دلاری، بازار داخلی را در شهریور بهشدت تکان داده است. با این حال برخلاف بازار جهانی طلا که قیمتها بعد از شهریور تا دی به طور نسبی روند کاهشی داشته است، اما قیمت طلا و سکه در بازار ایران به نسبت قیمت جهانی آن پایین نیامده است. برای مثال در 21 آذر ماه سال 1396، قیمت جهانی طلا به کمترین میزان خود (1242دلار) رسید، اما در کشورمان قیمت طلا و سکه در آذرماه نسبت به آبان بیش از 4.5 درصد رشد داشته است. بدین جهت میتوان گفت قیمت طلا و سکه در ایران علاوهبر قیمت جهانی، از برخی تحولات داخلی همچون افزایش نرخ ارز، افزایش یا کاهش تقاضا و کاهش سود سپردههای بانکی در سال جاری (شروع از شهریور) نیز متاثر بوده است، چنانکه در بهمن سال 96 طلا و سکه همانند دلار بالاترین قیمت سال را داشتهاند و با کاهش نرخ ارز در نیمه اول اسفند، قیمت سکه و طلا به طور ناچیزی پایین آمد. البته با توجه به در پیش بودن سال جدید و طبق روال سالهای قبل، قیمت طلا و سکه تا پایان سال کاهش قابل توجهی نخواهد داشت.