نقطه شروع موضوع برگزاری کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاهها به بهمن ماه 1381 برمیگردد، زمانی که رهبر انقلاب در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم به ضرورت برگزاری آنها در دانشگاهها تاکید کردند. ایشان فرمودند: «فکر کنید، بگویید، بنویسید و آن را در مجامع خودتان منعکس کنید. این میشود یک فضا، وقتی یک فضای گفتمانی به وجود آید همه در آن فضا فکر میکنند، همه در آن فضا جهتگیری و کار میکنند، این همان چیزی است که شما میخواهید. عزیزان من روی مسائل فکر کنید تا به نتیجه برسید، نهضت آزادی فکریای که من پیشنهاد کردم در دانشگاه و حوزه راه بیفتد برای همین است. تریبونهای آزاد بگذارند و با هم بحث کنند، منتها نه متعصبانه و لجوجانه و تحریک شده به وسیله جریانات سیاسی و احزاب سیاسی که فقط به فکر آینده کوتاهمدت و مقاصد خودشان هستند.» با این وجود ایشان چند سال بعد در سخنرانی دیگری در جمع دانشگاهیان استان سمنان بیان کردند که «عملا آن کاری را که من گفته بودم، انجام نشده است؛ نه در حوزه و نه در دانشگاه. من گفتم کرسیهای آزاداندیشی بگذارید.» ایشان در ادامه صحبتهایشان فرمودند: «باید راه آزاداندیشی و نوآوری و تحول را باز گذاشت، منتها آن را مدیریت کرد تا به ساختارشکنی و شالودهشکنی و بر هم زدن پایههای هویت ملی نینجامد. تاکید ایشان بارها و در طول سالهای مختلف تکرار شد. حتی زمانی که دانشجویان به دیدار ایشان میرفتند و چنین موضوعی را مطرح میکردند، رهبر انقلاب با دفاع از درخواست ایشان خواستار برگزاری کرسیهای آزاداندیشی بودند.»
کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاه تهران
در تمام این سالها دانشگاه آزاد اسلامی تلاش کرد تا در برگزاری کرسیهای آزاداندیشی پیشرو باشد. به طوری که در ذیل معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد هیات مرکزی برگزاری کرسیهای آزاداندیشی با هدف توسعه و تعمیق آگاهیها و علایق اسلامی دانشجویان و دانشگاهیان و تبیین ارزشهای اسلامی، رشد بینش سیاسی در محیط دانشگاه، هدایت فکری تشکلهای دانشجویی و دانشگاهی، تقویت پیوند حوزه و دانشگاه و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی و تقویت روح خودباوری و استقلال فکری تشکیل شد. در دوره جدید مدیریتی دانشگاه آزاد، ابراهیم کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه با حکم فرهاد رهبر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی که در آن به ضرورت نگاه جدی به کرسیهای آزاداندیشی تاکید شده بود، به عنوان رئیس هیات مرکزی کرسیهای آزاداندیشی دانشگاه آزاد اسلامی منصوب شد. حالا کلانتری با بیان این که کرسیهای آزاداندیشی بیشتر ماهیت دانشجویی دارد در گفتوگو با «فرهیختگان» میگوید که با گسترش فضا برای برگزاری کرسیهای آزاداندیشی فرصتی برای گفتوگو، تضاربآرا، بحث و تبادلنظر و استدلال در مورد مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی، صنفی دانشگاهی برای دانشجویان ایجاد میشود تا آن موضع حق و برهانی مشخص شود. کلانتری معتقد است که دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای آینده در زمینه کرسیهای نظریهپردازی از دیگر دانشگاههای کشور سبقت میگیرد.
تشکلهای دانشجویی متولی کرسیهای آزاداندیشی
به گفته او از همان سالهایی که مقام معظم رهبری فرمودند در فضای عمومی دانشگاههای کشور این کرسیها شروع شده و تا امروز در خیلی از دانشگاهها این کرسیها به صورت پراکنده برگزار شده است و جزء برنامههایی است که تشکلهای دانشجویی بیشتر متولی آن هستند. البته او میافزاید که در این میان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاههای سراسر کشور و بسیج دانشجویی هم وارد موضوع شدهاند و لیست بلندبالایی از برگزاری کرسیهای آزاداندیشی در کل دانشگاههای کشور ایجاد شده است. با این حال معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است که مشکل یا نقد بزرگ به این تلاشها این است که برگزرای کرسیهای آزاداندیشی باید رونق بیشتری پیدا کرده و فضای عمومی دانشگاه به این سمت برود که به جای برخوردهای احساسی و عاطفی که خیلی ممکن است در فضای جوان پیش بیاید، فضا را به سمت گفتوگو، بحث و مباحثه و مناظره برود تا مسائل و حقایق به صورت کیفی کشف شود نه این که فقط به یک تعداد کرسی آزاداندیشی بسنده کنیم. به اعتقاد کلانتری آنچه مدنظر مقام معظم رهبری هم بوده این است که فضای عمومی دانشگاه چنین فضایی باشد که هنوز به این نقطه نرسیدیم.
او در این باره میگوید که تمام فعالیتهایی که صورت گرفته، آغاز کار است و هنوز گامهای زیادی برای رسیدن به موفقیت باقی مانده است، به ویژه آن که ریاست فعلی دانشگاه آزاد اسلامی نیز برای کرسیهای نظریهپردازی اهمیت زیادی قائل است. رئیس هیاتمرکزی امیدوار است با روشنشدن زیرساختها و چارچوبهای فرهنگی و روی کار آمدن نسل جدید مدیران فرهنگی در آیندهای نزدیک فضا بازتر و این مهم هم انجام شود.
فعالتر شدن تشکلهای اصیل دانشجویی
کلانتری در پاسخ به این سوال که در طول یک سال گذشته و با تغییر مدیریت دانشگاه آیا روند کند برگزاری کرسیهای آزاداندیشی تغییر داشته است یا نه به «فرهیختگان» میگوید: «در طول این مدت محیط دانشگاه بازتر شد و رویکردها به مقدار زیادی تغییر کرد. همین موضوع باعث شد تا راه برای برگزاری این کرسیها هموارتر شود. البته من فکر میکنم با رسیدن به همان سند جامع فرهنگی و دانشجویی و فعال شدن تشکلهای اصیل دانشجویی این کار جدیتر پیش برود.»
او معتقد است: «برای این که کرسیهای آزاداندیشی در آیندهای نزدیک بتواند به اهدافی که مدنظر مقام معظم رهبری و اساسنامههای تهیهشده در این مورد وجود دارد برسد باید در گام اول سند چارچوب نظری آن به صورت کامل و کیفی مشخص شود، پس از آن در گام دوم نیروی معتقد و پای کار وجود داشته باشد که در هر دو مورد برنامهها شروع شده است.»
با این حال او میگوید که با این که حدود یک سال از حکم آقای ولایتی گذشته است اما تحولاتی که در حوزه مدیریتی رخ داده به 6 ماه پیش برمیگردد و هنوز زمان زیادی از تحولات مدیریتی نگذشته است و باید مدتی منتظر ماند تا جلوتر برویم این فضا به درستی برای حرکت پویای آینده آماده شود.