براساس آنچه در تاریخ آمده دانشگاه تهران با تجمیع چـنـدیـن مـدرسه عالی در سال 1313 تاسیس شد و به دنبال آن برخی از فرزندان طبقه بالا و اشراف جامعه به جای سفر به فرنگ راهی دانشگاه تهران جـهـت تـحـصـیل مراتب عالیه علمی شدند. البته سال به سال تعدادی از فرزندان طبقات متوسط و پایین و به عبارتی خارج از تعلقات سیاسی به رژیم هم وارد دانشگاه شدند. تاسیس دانشگاههای دیگر ازجمله دانشگاه تبریز، شیراز، اصفهان، مشهد و... میزان کمی و کیفی دانشجویان خارج از سمپاتی به رژیم پهلوی را بیشتر و بیشتر کرد؛ اما کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت دکتر محمدمصدق با هدایت مستقیم آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده CIA باعث خشم و ناراحتی دانشجویان شد. سفر ریچارد نیکسون، معاون رئیسجمهور وقت آمریکا و به دنبال آن خبر ورود دنیس رایت، کاردار سفارت انگلیس باعث عصبانیت و خشم دانشجویان شد و به دنبال آن دانشجویان اعتراضات گوناگونی را به طرق مختلف از قبیل برگزاری تجمعات، میتینگها، بیانیهها، شبنامهها و... از خود بروز دادند تا اینکه در 16 آذر 1332، دژخیمان رژیم پهلوی در حمله به دانشجویان، سه تن از آنها به نامهای شریعترضوی، قندچی و بزرگنیا را به شهادت رساندند که به تعبیر شهید چمران، «سهقطرهخون» نام گرفتند. بنابراین اولین بروز و نقطه شروع جنبش دانشجویی ایران در مبارزه با آمریکا شروع شد و البته در مسیر این مبارزه، بالنده و شکوفا شد. بیشک میتوان گفت مهمترین شاخصه جنبش دانشجویی ایران «ضدآمریکایی» و «استقلالخواهی» آن است که متاسفانه امروزه برخی از دلدادگان به غرب و سرسپردگان به آمریکا، سعی در انکار یا انحراف آن دارند. بعد از شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) از پاییز 1341 یکی از مهمترین حامیان و هواداران اجتماعی حضرت امام(ره) دانشجویان و دانشگاهیان بودند. به نظر میرسد لازم است در اینجا یکی دو مورد شاهد مثال بیاورم که حق مطلب ادا شود: در آبانماه 1341، تعدادی از اعضای انجمنهای اسلامی دانشجویان برخی دانشگاهها به محضر امام راحل مشرف شدند و کسب تکلیف کردند و دقیقا بعد از این تاریخ بسیاری از روحانیون انقلابی و شاگردان فکری و معنوی امام در جلسات و نشستهای دانشجویی شرکت کردند، گرچه قبلا هم بودند، ولی به این گستردگی، فراگیر نبوده است. اما شاهد دوم، کمیته مشترک ضدخرابکاری - که الان تبدیل به موزه عبرت شده - است. اگر شما به موزه عبرت که در نزدیکی میدان امام خمینی(ره) تهران واقع است بروید، میبینید بسیاری از مبارزان انقلابی پایگاه دانشگاهی داشتند. تصاویر این عزیزان به دیوارهای بندها و سلولهای این زندان و شکنجهگاه مخوف رژیم سفاک پهلوی، نصب شده که لازم است در مقابل مجاهدت این عزیزان در آسـتـانه سالگرد انقلاب شـکـوهمند اسـلامی سر تعظیم و تکریم فرود بیاوریم.
دانشجو و دانشگاه در اندیشه امام خمینی(ره)
تاکید بر نقشآفرینی دانشجویان در کلام حضرت امام(ره) هم به صراحت و شفافیت بیان شده است. ایشان، سعادت و مبدا تحولات جامعه را دانشگاه میدانستند و امروز مقام معظم رهبری هم همان نگرش و بینش را دارند و بیشترین و مهمترین نشستها- حداقل از نظر بنده- را با دانشگاهیان دارند. اگر این مقدمه را اساس کار و تحلیل خود قرار دهیم باید توجه داشته باشیم که امروز دانشگاه آزاد اسلامی که مولود مبارک انقلاب اسلامی بوده و حمایتهای حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی و تلاش فراوان مرحوم آیتا... هاشمیرفسنجانی و مدیران خدوم و زحمتکش آن در طول سنوات گوناگون را به خود دیده است به دانشگاهی بالنده و پویا تبدیل شده و قریب به نیمی از آموزشهای عالی کشور را به خود اختصاص داده و به بزرگترین دانشگاه حضوری جهان تبدیل شده است. در شرایط جدید هم که با راهبری فرزانه انقلاب اسلامی، سکانداری آن به استاد دانشمند دکتر علیاکبر ولایتی سپرده شده، یقینا این روند با شتاب، سرعت و دقت بیشتری تداوم خواهد یافت. بدونشک مایه افتخار و مباهات است که ریاست دانشگاه هم برعهده دکتر فرهاد رهبر گذاشته شده که یکی از مدیران توانمند دانشگاهی است و قریب به پنج سال مدیریت دانشگاه تهران- مادر دانشگاههای ایران- را برعهده داشته است و منشأ خیر و برکات بودهاند و در این چند ماه تحولات شگرفی ایجاد کردهاند. همه عرایض فوق را به این منظور گفتم تا بهاین نقطه برسم که تشکلهای استادی و دانشجویی در دانشگاه آزاد اسلامی در چه وضعیتی قرار داشت، الان چگونه است و در آینده چگونه خواهد بود و نقطه مطلوب کجاست یا کدام است؟
ساماندهی تشکیلاتی
بر خود فرض میدانم از زحمات مدیران بزرگوار قبل از خود صمیمانه تشکر کنم. گرچه توفیق آشنایی و رفاقت با هیچکدام از این عزیزان را نداشتهام. هر مدیری که آمده، بخشی از کار را پیش برده و زحمت کشیده که حتما و قطعا مأجور خواهد بود. با وجود این، ممکن است به دلیل حجم، تنوع، پیچیدگی، ظرافت و... نقایصی وجود داشته باشد یا حتی کار نقیصه نداشته باشد ولی نیاز به کیفیسازی داشته باشد. ضمناینکه «تحول» و «تعالی» جزء ذات کار فرهنگی، آن هم در حوزه تشکلهاست. یکی از مشکلات ما در بدو ورود، نمایندگان رئیس دانشگاه در هیاتهای نظارت بر فعالیت تشکلهای دانشگاهیان بوده است. براساس آییننامه فعالیت تشکلهای دانشگاهیان، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی باید برنامههای تشکلها تحت نظارت یک هیات سهنفره شامل رئیس دانشگاه، مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه و نماینده ریاست عالیه دانشگاه آزاد اسلامی قرار گیرد که در دانشگاههای دیگر نماینده وزیر حضور دارد یا در برخی دانشگاههای تابعه، نماینده رئیس دستگاه مربوطه. متاسفانه به دلایل گوناگون وضعیت این نمایندگان، نابسامان بود یا شده بود. برخی از این نمایندگان، مسئولیت گرفته و مشغله داشتند، برخی انتقالی گرفته بودند، برخی به ستاد دانشگاه آزاد اسلامی آمده و امکان حضور در استان و دانشگاههای مربوطه را نداشتند، بسیاری از آنها اساسا دانشگاهی نبودند و... مشکل دیگر این بود که برای تشکلهای دانشجویی و استادی- هرکدام به صورت جداگانه - نماینده وجود داشت و درمجموع صدور 80 نفر نماینده داشتیم. استان تهران هم وضعیت اسفباری پیدا کرده بود. بنابراین اولین اقدام، ساماندهی وضعیت نمایندگان رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در هیاتهای نظارت بود. براساس مشورتها و استفاده از تجارب همان نمایندگان سابق و نهادها، تشکلها و اشخاص فرهنگی فعال در دانشگاهها، تصمیم گرفته شد برای هر استان یک نماینده انتخاب شود که اولا از خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی باشند و خارج از آن نباشند. ثانیا حتیالمقدور عضو هیاتعلمی باشند، ثالثا سابقه کار فرهنگی و تشکیلاتی داشته باشند. رابعا قدرت تعامل با نهادهای فرهنگی و تشکلهای دانشگاهی را داشته باشند. شناسایی و کشف و معرفی این افراد با این خصوصیات مشکل بود که بحمدا... انجام شد و همه احکام توسط رئیس محترم دانشگاه آزاد اسلامی، ابلاغ شد و خدا را هزار مرتبه شکر کار شروع شد. البته برخی از نمایندگان سابق هم مجددا معرفی و منصوب شدند. در استان تهران هم براساس منطقهبندی، 6 نماینده معرفی شدند که همه بحمدا... با انگیزه بالایی، شروع به کار کردند. ما در اولین اقدام، یک نشست مهم با همه این نمایندگان در تهران داشتیم که انشاءا... این نشستها، منظم و مستمر و در فواصل زمانی کوتاه تداوم خواهد داشت که در تصمیمگیری بهتر عزیزان موثر خواهد بود.
دوره آموزشی «حیات طیبه» ویژه تشکلها
دوره آموزشی «حیات طیبه» ویژه تشکلهای دانشجویی در بهمن ماه امسال در مشهد مقدس برگزار خواهد شد، اما اداره کل تشکلها به تداوم ارتباط با تشکلهای دانشجویی به مراتب بیش از برگزاری دورهها اهمیت میدهد، لذا از طرق گوناگون این ارتباط و شبکهسازی حفظ شده و البته باید جدیتر پیگیری شود اما یکی از بهترین راهها، آموزش مجازی است که به صورت جدی پیگیری میشود. در گذشته هیچ برآورد درستی از وضعیت تشکلهای استادی وجود نداشت و اساس هیچ جلسهای دراین رابطه برگزار نشده بود که الحمدلله در فضای موجود با پیگیریهای متعدد و متنوع، بیستم آذر اولین نشست هماندیشی ایران تشکلهای استادی برگزار شد که انشاءا... تحول عظیمی دراین زمینه رخ خواهد داد. نکته مهم دیگر وضعیت اتحادیههای دانشجویی است. در این حوزه لازم است متذکر شویم که به دلیل نوع نگاه مدیریتی، امکان حضور فعال اتحادیههای دانشجویی سراسری (اعم از دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاههای وزارتین علوم و بهداشت) توام با مرارت و مشقت بوده است. بهعنوان مثال اتحادیهای که 55 تشکل دانشجویی در دانشگاهها دارد، تنها 6 دفتر آن به دانشگاه آزاد اسلامی مربوط است و این اساسا متوازن نیست که با محوریت خود تشکلها در حال تناسبسازی آن هستیم. خود دانشگاه آزاد اسلامی هم سه اتحادیه دانشجویی سراسری دارد که به اتحادیه اول، دوم و سوم معروف هستند که در این بین اتحادیه اول وضعیت تشکیلاتی و انتخاباتی بهتری دارد ولی مابقی به دلایل گوناگون ازجمله دخالتهای نابجا دچار مشکلاتی هستند که با محوریت خود این اتحادیهها، در حال بازسازی و فعالسازی آنها هستیم. نقش ما، صرفا حمایتی است که امیدوارم با پویایی و نشاطی که از این اتحادیهها قابل مشاهده است، قبل از پایان سال تحصیلی، هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی وضعیت این اتحادیهها در سطح مطلوبی قرار گیرد.
توجه به دغدغههای دانشجویان
تمام تلاش ما بر این است که فضای بهتر و مناسبتری جهت فعالیت اتحادیههای دانشجویی ایجاد کنیم. جلسات مکرر و متعددی دراینباره در فضایی صمیمانه برگزار شده و در آینده هم تداوم خواهد یافت تا انشاءا... بتوانیم به دغدغههای فعالان دانشجویی در حمایتهای مادی و معنوی جامه عمل بپوشانیم. نکته مهم دیگر در فعالیتهای ما بخشنامهها و آییننامههای مرتبط با فعالیت تشکلهای دانشگاهی است که تمام این آییننامهها، تجمیع و بازنویسی شده و به صورت شفاف و روشن وظایف، تکالیف و شیوهنامه اجرایی اداره کل، تشکلها و واحدهای دانشگاهی تعیین و تبیین شده است که در حال مطالعه و ویرایش نهایی آن هستیم و درنهایت بهعنوان یک سند بخشنامهای، ابلاغ خواهد شد و خودبهخود بخشنامههای مرتبط قبلی، کانلمیکن خواهند شد.
حمایت و تقویت محتوایی تشکلها
ما دراین راستا در پی حمایتهای محتوایی از تشکلها هم هستیم. البته این حمایتها بستگی به نوع درخواست تشکلها و اتحادیههای دانشجویی دارد. بهعنوان مثال، اقدام به چاپ و ارسال نشریات وابسته به تشکلها در یک فرآیند کاملا سریع میکنیم. همچنین در صورت درخواست تشکلها و اتحادیهها، در تدوین و طراحی دورههای آموزشی و تشکیلاتی، تامین محتواهای مرتبط و اساتید مربوطه کمک میکنیم. اخیرا برخی افراد - معتقدم خیلی از آنها به دلیل عدم اطلاع و برخی البته به دلیل عناد و ناراحتی از وضعیت موجود دانشگاه آزاد اسلامی- شایعهپراکنی کردند که تشکلهای اصلاحطلب قلع و قمع شدند یا اصلاحطلبان امکان حضور در دانشگاه آزاد اسلامی بهویژه در ایام نزدیک 16 آذر را نخواهند داشت. روشن است که همه اینها کذب محض است. اساسا ملاک و معیار ما این سنجههای غلط و ناصحیح جناحی، حزبی و باندی نیست. ملاک و معیار کار ما، قوانین و مقررات، ارزشهای نظام اسلامی، رهنمودهای حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری در مصالح و شئون دانشگاه آزاد اسلامی است. تاکید میکنم که هیچ تشکلی اعم از اصلاحطلب و اصولگرا دراین دوره نه تعلیق شده و نه حتی تذکری دریافت کرده است. هر چه بوده، حمایت و انگیزهدهی برای فعالیت بیشتر و تاثیرگذاری بوده است. شخصا معتقدم شأن دانشگاه و البته دانشگاه آزاد اسلامی، اجل و اعلی از این جناحبازیهای سیاسی است. استقلال رای و نظر، آزادی در اندیشه و بیان، عدم تعلق به باندهای کاذب سیاسی، تدین و تقید به ارزشهای اسلامی، اعتقاد راسخ به انقلاب اسلامی و امام(ره) و رهبری دلدادگی به شهدای عزیز مختصات و ویژگیهای بارز تشکلهای دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی است. در همین راستا شاهد هستیم که بخشی از شهدای مدافع حرم، به خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی تعلق دارد. بنابراین تشکلهای دانشجویی در دانشگاهها و ما در ادارهکل تشکلهای اسلامی سیاسی فراتر ازاین بازیهای سیاسی حقیقتا کاذب و غیرمفید میاندیشیم و کار میکنیم.
فعالیت تشکل ها در چارچوب نظام
همه تشکلها با همه گرایشهای فکری وسیع و در چارچوب ارزشهای نظام اسلامی در حال فعالیت هستند و هیچگونه محدودیتی متوجه آنها نبوده و نخواهد بود. بدیهی است مکان مبارک دانشگاه آزاد اسلامی، محل حضور دلدادگان به غرب، سینهچاکان آمریکای جهانخوار، سمپاتهای احزاب و گروهکهای منحله ازجمله لیبرالها و نهضت آزادی، فتنهگران و محکومان دادگاهها نیست و خود این تشکلها بهترین و اصلیترین حافظ و پاسدار فضای علمی و نورانی دانشگاه هستند و حتی اگر ما در این زمینه خداینکرده غفلت کنیم، شدیدا مورد مواخذه و توبیخ فرزندان انقلابی حضرت امام(ره) و رهبری قرار خواهیم گرفت. بدیهی است که این نوع نگرش و رفتار توسط عدهای که مشی و روش و بینش قبیلهسالاری و فامیلی در حوزه مسائل سیاسی و فرهنگی دارند، ملامت شود و بخواهند کودکانه به تخریب روی بیاورند که البته این امر ناشی از عدم درک صحیح آنها از رسالت تشکلهای دانشجویی است. معدودند افرادی که با توسل به انواع شایعهپراکنیهای کذب و خلافگویی، سعی در ایجاد تکدر خاطر افکار عمومی دارند که خدا را شکر میکنیم که راه به جایی نخواهند برد. چرا؟ چون حقایق و واقعیتها مثل آفتاب درخشان، روشن است. شاهد این ادعا آن است که در اردوهای ما گرایشهای سیاسی گوناگون حضور دارند و در جلسات سخنرانی و پرسش و پاسخ در یک فضای کاملا آزاد به اظهارنظر میپردازند. یکی از اتحادیههای دانشجویی مختص به دانشگاه آزاد اسلامی براساس گفته خود عزیزان شورای مرکزی این اتحادیه، گرایش اصلاحطلبانه دارد و اتفاقا مورد حمایت هم هست و براساس گزارش دبیرکل محترم آن، در آینده نزدیک نشست سراسری خواهند داشت. در همین 16 آذر گذشته و روزهای پیش و پس از آن، شخصیتهای سیاسی وابسته به جناحهای گوناگون از جمله اصلاحطلبان در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی حضور پیدا کردند. همه اینها توسط تشکلها اتفاق میافتد و آزادی عمل در چارچوب قوانین و مقررات به همه عزیزان داده شد و البته حمایت هم میشوند. البته تشکلهای دانشجویی انتقاداتی هم به ما دارند که مهمترین و شاید اصلیترین آن حمایت مالی است که متاسفانه به دلایل گوناگون ازجمله تغییرات مدیریتی، تحول ساختاری، مشکلات مالی دانشگاه آزاد اسلامی و عدم تخصیص بودجه متناسب این انتقاد وارد است و هم ما و هم مسئولان ارشد دانشگاه به دنبال حل آن هستیم.
انشاءا... بهزودی آییننامهها و قوانین مرتبط با فعالیت بسیج دانشجویی که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی تعریف شده، توسط ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ خواهد شد. ما افتخار میکنیم که خدای متعال به ما توفیق داده که در این زمینه فعالیت کنیم. امام عظیمالشأن به حال بسیجیان غبطه میخوردند، مفتخریم که در خدمت لشکر مخلص خدا که دفتر تشکل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا کردهاند، هستیم. ما به دنبال این هستیم که «اگر بر کشوری نوای دلنشین تفکر بسیجی طنینانداز شد، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور خواهد شد.» دوست و دشمن معترفند که با مرام و مسلک «بسیجی» پوزه گروهکهای تکفیری در منطقه به خاک مالیده شد. حال اگر به خاطر این تفکر و افتخار به حمایت از بسیج و تلاش مجدانه جهت تبیین و ترویج آن مورد ملامت، ورشکستهها و مطرودین امام و رهبری قرار گیریم، از این اتفاق باکی نداریم و این راه را با جدیت هرچه بیشتر ادامه خواهیم داد.
همکاری با معاونت فرهنگی- دانشجویی دانشگاه
اما یکی دیگر از اقدامات ما همکاری و همراهی با نهادهای فرهنگی در دانشگاه است که درحقیقت معاونتهای فرهنگی - دانشجویی و دفاتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه مهمترین آنهاست. تمام برنامهها با کمک و مساعدت و با اتکا به مشورت و راهنمایی این عزیزان صورت میگیرد که جا دارد خاضعانه از زحمات آنها تشکر و سپاسگزاری کنیم و خود را محتاج ارشادات و تذکرات آنها میدانیم. همچنین با سایر ادارات کل معاونت دانشجویی و فرهنگی، معاونتهای دانشگاه آزاد اسلامی، نهادها و دستگاههای مرتبط خارج از دانشگاه هم همکاری مستمر داریم. از همینرو طبیعی است که برای افزایش و ارتقای توانمندیهای سازمانی و همافزایی، نیازمند همکاریهای مشترک و متصلیم که الحمدلله دراین زمینه وضعیت خیلی خوب وایدهآلی داریم. نکته مهم دیگری که باید دراینجا به آن اشاره شود، حضور میدانی و ارتباط مستقیم با تشکلها و در استانها و واحدهای دانشگاهی است که در یک زمانبندی مشخص و منظم درحال اجرا و عملیاتیسازی است تا از نزدیک با مشکلات آنها آشنا شویم و البته برای رفع آنها اقدامات لازم صورت خواهد گرفت.
ذکر چند نکته مهم
به نظر میرسد مهمترین آسیب در حوزه تشکلها و امور مربوط به دانشجویان، ضعف تئوریک و عدم استحکام مبانی معرفتی است. هرچقدر درجهت استحکام مبانی بنیادین تلاش کنیم، باز هم جای کار در این زمینه وجود دارد. تقویت مبانی نظری اسلام همواره از توصیههای موکد مقام معظم رهبری به دانشجویان است. اگر حق این مساله ادا شود بسیاری از شبهات و سوالات و مسائل انحرافی و التقاطی، امکان ظهور و بروز نخواهند داشت. شبهات و شایعات در یک محیط ذهنی مبهم متولد میشوند ولی اگر ذهنی شفاف و زلال و مسلح به مبانی نظری اسلام و مکتب مترقی و متعالی اهلبیت علیهمالسلام داشته باشیم، طی صراط مستقیم، محکم و استوار و ثابتقدم خواهیم بود. نکته دیگری که در اینجا از اهمیت بالایی برخوردار است، تقید به احکام نورانی اسلامی است. این نکته هم جزء فرمایشات مقام معظم رهبری است. در این راستا همواره حضور قلب در نماز، شرکت در نمازهای جمعه و جماعات، انس با قرآن، راز و نیاز با خدای قادر متعال و بهرهبرداری از ادعیه نورانی منسوب به حضرات معصومین علیهمالسلام حائز اهمیت فراوان است. همانطور که شاهد هستیم نمازجمعه که باشکوهترین نمازهای جماعت در تهران است ، در دانشگاه اقامه میشود. «اعتکاف» از مساجد دانشگاه فراگیر شد، گرچه قبلا هم بود ولی حضور جوانان دانشجو، به آن ضریب داد. هیاتهای دانشجویی، مایه مباهات و افتخارات است، اما باز هم نیاز است که هرچه میتوانیم در این راه تلاش کنیم. روشن است که دراین راه، مهمترین مجاری عملیاتیسازیاین مهم، تشکلهای دانشجویی است که الحمدلله در این زمینه فعالند، اگرچه هنوز با نقطه آرمانی فاصله داریم.