زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: نفس‌های سال ۱۴۰۲ هم به‌شمار افتاد تا یک سال دیگر با همه اتفاقات تلخ و شیرینش در حوزه آموزش عالی سپرده شود. سالی که به‌رسم هرسال، اتفاقات ریزودرشت زیادی را با خود همراه داشت که شاید مهم‌ترین آن را تصمیمات در ساحت سیاستگذاری و قانونگذاری در بخش‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و نظارتی بتوان دانست. یکی از اتفاقاتی که طی چندسال اخیر دیگر به یکی از روتین‌های آموزش عالی کشور تبدیل‌شده، جنجال‌هایی است که درباره کنکور ایجاد می‌شود و چند ماهی ذهن داوطلبان را درگیر می‌کند. در این گزارش که تقریبا با نواخته شدن زنگ تعطیلات عیدانه در دانشگاه‌ها به‌صدا درآمده، به بررسی اتفاقات ماه‌به‌ماه نظام آموزش عالی پرداختیم.

فروردین: آغاز سال جدید با دیدار‌های ماه رمضانی

با وجود اینکه براساس تقویم روز ۱۴ فروردین به‌عنوان اولین روز رسمی آغاز به کار در کشور به‌شمار می‌رود، اما واقعیت این است که عمده فعالیت‌ها حداقل از هفته دوم بعد از پایان تعطیلات آغاز می‌شود، موضوعی که شامل حال نظام آموزش عالی هم می‌شود. اولین خبر مربوط به سال را باید مصوبه وزارت علوم مبنی بر عدم اجازه دانشگاه‌ها برای برگزاری الکترونیکی علی‌رغم همزمان شدن بازگشت دانشجویان به کلاس‌ها با ماه مبارک رمضان دانست که ۱۳ فروردین‌ماه از زبان سخنگوی این وزارتخانه رسانه‌ای شد. ابلاغ‌ آیین‌نامه حمایت از نخبگان ایرانی که در هفت اسفندماه سال ۱۴۰۱ مصوب شده بود و حالا برای اجرا در ۱۷ فروردین‌ماه ابلاغ شد هم یکی از اقدامات مهم این ماه می‌توان قلمداد کرد؛ ‌آیین‌نامه‌ای که حمایت‌هایی در حوزه‌های پژوهشی، تحصیلی، پذیرش به‌عنوان عضو هیات‌علمی در دانشگاه‌ها و... برای نخبگان در آن لحاظ شده بود. در این میان انتشار رتبه جهانی فناوری و نوآوری سال ۲۰۲۳ در ۱۹ فروردین‌ماه را -که حکایت از سقوط چهارپله‌ای و رسیدن به جایگاه ۷۵ دنیا را داشت- نمی‌توان به‌عنوان یکی از خبر‌های ناخوشایند این ماه از قلم انداخت. درحالی‌که این جایگاه سال ۲۰۲۲ در پله ۷۱ دنیا قرار داشت. همیشه اولین ماه سال عمدتا بدون اتفاق جنجالی به‌پایان می‌رسد، اما فوت عماد افروغ، یکی از اساتید مطرح دانشگاه تهران در ۲۵ فروردین‌ماه کام دانشگاهیان را تلخ کرد. در روز‌های آخر ۱۴۰۱ که «فرهیختگان» خبر استعفای علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم را منتشر کرد و بالاخره ۲۷ فروردین‌ماه وزیر علوم با انتصاب امید رضایی‌فر به‌عنوان سرپرست این معاونت صحت این خبر را تایید کرد تا از این طریق اولین تغییر نظام آموزش عالی از وزارت علوم آغاز شود. هفته پایانی فروردین‌ماه طبق رسم همیشه دیدار‌های ماه رمضانی دانشجویان با مسئولان اصلی کشور بود. دانشجویانی که یک‌بار افطار مهمان مقام‌معظم‌رهبری بودند و بار دیگر با رئیسی شخص اول اجرایی کشور دیدار کردند. البته تشکل‌های دانشجویی در نیمه دوم فروردین‌ماه مسئولان وزارتخانه‌های علوم و بهداشت را هم باید به لیست دیدار‌های ماه رمضانی امسال اضافه کرد.

اردیبهشت: باز هم دعوا بر سر کنکور با مصوبه یک‌فوریتی کمیسیون آموزش

دیگر کش‌وقوس‌های کنکوری میان مجلسی‌ها و شورای عالی انقلاب فرهنگی به یکی از اخبار روتین سالانه آموزش عالی تبدیل‌شده، به‌طوری‌که در چهارمین روز اردیبهشت‌ماه با انتشار خبر عدم‌تغییر در شیوه برگزاری کنکور- که هدف آن نوبت دوم این آزمون در تیرماه امسال بود- مشخص شد این دعوا قرار نیست به این زودی‌ها جمع شود، اما این ماجرا با تصویب یک‌فوریت از قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی از سوی کمیسیون آموزش در ۱۸ اردیبهشت‌ماه وارد فاز جدیدی شد تا دوباره دعوا میان این دو نهاد قانونگذار و سیاستگذار بالا بگیرد. هرچند یک روز بعد با موضع‌گیری قاطع دبیرستاد علم و فناوری شورا، نتیجه بازی برای داوطلبان تا حد زیادی مشخص شده بود و درنهایت هم زور شورای عالی انقلاب فرهنگی در اجرا به مجلسی‌ها رسید و نوبت دوم مانند اولین دور از آزمون سراسری به شیوه جدید برگزار شد. از خبر پرتکرار در سال‌های اخیر که بگذریم، رسانه‌ای شدن تغییر فرآیند شناسایی نخبگان ‌امید‌ها را برای به‌روز شدن یکی از مهم‌ترین بخش‌ها برای قشر نخبگانی زنده کرد؛ خبری که درنهایت در ۱۹ آذرماه امسال از زبان رئیس بنیاد ملی نخبگان تصویب آن تایید شد. اعطای پژوهانه به اساتید جدیدالاستخدام در پنج سال اول فعالیت‌شان هم از اقدامات قابل‌توجهی است که در ۱۳ اردیبهشت‌ماه در نظام آموزش عالی کشور رخ داد؛ پژوهانه‌ای که بالاخره دستورالعمل آن در شهریورماه تصویب شد. یکی از اتفاقات مهم رخ‌داده برای آموزش عالی امسال را باید حذف ۲۰ درصد رشته‌های تحصیلی بدون متقاضی بر اساس طرح آمایش آموزش عالی دانست که اولین قدم آن ۲۰ اردیبهشت‌ماه با حذف ۸۰۰ کدرشته محل از دفترچه کنکور اجرایی شد. بازنگری در ۱۵۰۰ برنامه درسی هم یکی دیگر از خبر‌های مهم ۱۷ اردیبهشت‌ماه به‌شمار می‌رود که بالاخره در ۲۹ شهریورماه ابلاغ و در دانشگاه‌ها اجرایی شد. البته در این میان ورود مجلسی‌ها به طرح ساماندهی آمایش آموزش عالی و اعلام وصول ساماندهی ماموریت دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را هم نمی‌توان نادیده گرفت؛ موضوعی که خود سرآغاز سردرگمی فعالان این حوزه بود؛ چراکه این حوزه هم مانند کنکور به محل مورد مناقشه میان بهارستان‌نشین‌ها و شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد. آخرین روز اردیبهشت هم با انتشار خبر ابلاغ طرح تحول آموزش عالی کشور از زبان قاسم عموعابدینی همراه بود. البته روزهای پایانی اردیبهشت‌ با انتشار گزارش «عملکرد سال 1401 حوزه ارتباط با جامعه و صنعت» از سوی وزارت علوم هم همراه بود؛ گزارشی که آمارهای قابل‌توجهی مانند کاهش 11 درصدی جمعیت دانشجویان کارشناسی ارشد و البته ارتباط تنها 3 درصد از پایان‌نامه‌ها با قراردادهای مرتبط با جامعه و صنعت را شامل می‌شد که نشان می‌داد وزارت علوم در سال قبل نتوانسته عملکرد قابل‌قبولی از خود در این حوزه داشته باشد. البته کاهش سرعت رشد علمی ایران با استناد به پایگاه وب آو ساینس را هم باید از اتفاقات جنجالی این ماه دانست؛ به‌طوری‌که در جدیدترین نتایج اعلامی از سوی این پایگاه، ترکیه در مقام اول و ایران در رتبه دوم منطقه خاورمیانه ازلحاظ تعداد مقالات نمایه‌شده وب آو ساینس قرار گرفت و بعد از آن عربستان رتبه سوم را از آن خود کرده است.

متن کامل گزارش را از اینجا بخوانید.