سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: آغاز فعالیت مدارس سمای دانشگاه آزاد به سال 1370 باز می‌گردد و بیش از سه دهه از تشکیل آنها می‌گذرد. سما هم در دوران اخیر از تغییرات جدی و تحول بی‌نصیب و دور نمانده و اکنون برنامه‌های جدیدی در حوزه‌های مختلف مدارس از مدیریت تا فرآیندهای آموزشی جریان پیدا کرده است. بوستان‌های تربیتی علوی و فاطمی و مدارس معارفی سعادت هم دو شکل جدید و البته متفاوت از مدارس سما هستند که در دو سه سال اخیر راه‌اندازی شدند. سازمان مرکزی دانشگاه آزاد امروز شاهد برگزاری گردهمایی شورای معاونان امور مدارس استان‌های کشور است. برگزاری این همایش بهانه‌ای شد با محمدعلی نادی‌خوراسگانی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد به گفت‌وگو نشسته و آخرین اقدامات این معاونت در حوزه مدارس سما و هنرستان‌ها و البته جزئیات برگزاری این گردهمایی را جویا شویم. نادی می‌گوید در دانشگاه آزاد 154 هزار و 85 دانش‌آموز در‌حال تحصیل هستند که نشان‌دهنده رشد 10 الی 12 درصدی در یک سال اخیر است.
طرح توسعه هنرستان‌ها در کشور دنبال میشود
محمدعلی نادی‌خوراسگانی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد درخصوص جزئیات و هدف از برگزاری گردهمایی شورای معاونان امور مدارس استان‌های کشور اظهار کرد: «چند هدف کلیدی را دنبال می‌کنیم. اولین هدف، تبیین سیاست‌های دانشگاه آزاد در حوزه مدارس، متناسب با سند تحول و تعالی دانشگاه و ارتباط مدارس با دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی و گروه‌های تعلیم و تربیت در واحدهای دانشگاهی است. نخستین نکته برای ما تبیین این موضوع است. مورد دوم، توجه به مسائل پیش‌روی مدارس ما و تصمیماتی بوده که معاونان باید درباره آنها بگیرند؛ مانند پیوندی که باید در این مدت بین دانشگاه و مدارس برقرار می‌شد، ولی برقرار نشد. تحول در الگوی تربیتی مدارس هم مدنظر ما قرار دارد.»
وی افزود: «نکته سوم، تبیین تربیت تمام‌ساحتی براساس سند تحول بنیادین آموزشوپرورش است که قرار شده در این نشست و گردهمایی بررسی شود. تقدیم کارنامه فرهنگی مدارس استان‌ها نیز در این گردهمایی انجام میشود. بحث توسعه برنامه‌های متمرکز بر درآمدزایی غیر‌شهریه‌ای مدارس نیز مدنظر قرار گرفته که بیشتر پیونددهنده بین مدرسه و دانشگاه است. بحث توسعه کمی و کیفی مدارس «سعادت» یا همان مدارس علوم و معارف اسلامی هم مطرح میشود. توسعه کمی و کیفی کودکستان‌‌ها نیز در دستور‌کار قرار دارد. برنامه فرهنگی مدارس ما مبتنی‌بر تحولات کمی و کیفی نیز در‌حال وقوع است.»
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد تصریح کرد: «طرح توسعه هنرستان‌ها در کل کشور هم مورد بحث قرار می‌گیرد. برندسازی و بازاریابی «سما» در کشور هم جزء برنامه‌های ماست. دوره‌های توانمندسازی و مدارس عالی مهارتی و همچنین درآمدزایی در حوزه دانش‌پذیر مطرح میشود که ما به آن صنعت آموزش‌های غیررسمی مدرسه‌ای می‌گوییم. بحث و تبادل نظر راجع‌به دستورالعمل ثبت‌نام و رعایت الزامات تربیتی برای ثبت‌نام در سال آتی انجام خواهد شد. برگزاری رویدادها و جشنواره‌های کشوری دانش‌آموزی و غیر‌دانش‌آموزی، برای معلمان هم مدنظر قرار دارد.» نادی خاطرنشان کرد: «موضوع استعدادیابی‌های علمی و ورزشی دانش‌آموزان در شورای ورزش دانشگاه مطرح شده است. باید به تعریف زنجیره تربیت استعداد در حوزه تربیت بدنی و ورزش هم اشاره کرد. برای قسمتی نیز خدمت یکی از معاونان وزیر آموزشوپرورش هستیم و در رابطه با تشریح و تبیین توسعه مدارس استعدادهای درخشان و کودکان با نیازهای خاص صحبت می‌کنیم.»
او با بیان اینکه در مجموعه «سما» هنوز چنین مدارسی نداریم، تصریح کرد: «قرار است این نوع مدارس را کمی توسعه دهیم، البته تاکنون نداشته‌ایم و بنا شده از دوستان دعوت کنیم درباره این موضوع صحبت کنند. می‌خواهیم در این زمینه توسعه داشته باشیم و قصد داریم بدانیم به چه صورت است. موضوع بعدی سلامت دانش‌آموزان، بوفه‌ها و تغذیه در مدارس است. مدلی تحت عنوان «بوفه سلامت» وجود دارد که قرار است دو روز بعد تشکیل شود. این گردهمایی طی دو روز دوشنبه و سه‌شنبه برگزار میشود. بحث بعدی طرح پویش و نوسازی منابع انسانی در مدارس ماست. یکی دیگر از محورهای بحث ما در گردهمایی هم طراحی لباس و دوخت کشوری واحد است.»
نادی گفت: «یکی دیگر از آیتم‌هایی که در گردهمایی درباره‌اش صحبت میشود، توسعه پدافند غیرعامل است که ان‌شاءالله خدمت فرهنگ، رئیس مرکز حراست دانشگاه آزاد خواهیم بود و او در ارتباط با مدارس صحبت خواهد کرد. اینها محورهایی هستند که در این دو روز پرکار رویشان صحبت میشود.»
دانش تولید شده در دانشگاه را به مدرسه می‌بریم
وی ادامه داد: «ابتدای اجلاس در خدمت دکتر محمدمهدی طهرانچی خواهیم بود و رهنمودهای او را خواهیم شنید. همچنین در خدمت نوید‌ادهم، دبیر هیات‌موسس و برخی از همکاران دیگر از جمله سروری‌مجد و همایون معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه هستیم. یکی از اهداف کلیدی ما نزدیک کردن تعاملات بین جریان دانشگاه با مدرسه است. می‌خواهیم جریان دانش تولیدشده در دانشگاه را به مدرسه ببریم. تلاش می‌کنیم این ارتباط، خیلی خوب باز شود. بعد از فرمایشات ریاست دانشگاه و بعضی از میهمانان در صبح روز اول، بنده سیاست‌های کلی و برنامه‌های راهبردی «سما» مبتنی‌بر سند تحول و تعالی دانشگاه را تبیین می‌کنم.»
154 هزار و 85 دانش‌آموز دانشگاه آزادی داریم
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد با اشاره به تعداد دانش‌آموزان دانشگاه آزاد و رشد در سال‌های اخیر، گفت: «وقتی من آمدم حدود 139 هزار دانش‌آموز داشتیم. طبق اطلاعات روز چهارشنبه هفته قبل، 154 هزار و 85 دانش‌آموز داریم. مدارس ما به مرور در‌حال ثبت اطلاعات در سامانه هستند. یک مدل بازاریابی در سال‌جاری پیاده کردیم و حدود 10 الی 12 درصد افزایش را شاهد بودیم. از حدود 139 هزار به 154 هزار و 85 نفر افزایش داشته‌ایم.»
رشد 10 درصدی ثبت‌نام‌ها نسبت به سال گذشته
او تاکید کرد: «امسال ثبت‌نام‌های ما نسبت به سال گذشته حدود 10 درصد رشد کرده و تقریبا می‌توان گفت فضاهای خالی ما براساس مجوز نوسازی و مشارکت‌های آموزشوپرورش، در خیلی از استان‌ها پر و تکمیل شده و در بعضی از استان‌ها سه درصد ظرفیت داریم.»
او اضافه کرد: «این ظرفیت هم اسمی بوده و امکان دارد سازمان نوسازی مدارس، این ظرفیت را برای مشارکت‌آوری به ما داده باشد. در واقع دیگر نمی‌شود نیمکت و صندلی در کلاس گذاشت. یک ظرفیت اسمی و یک ظرفیت واقعی داریم. درصدی فاصله بین آنها وجود دارد. در حال حاضر می‌توان گفت ظرفیت ما پر شده و برای زمینه‌سازی جهت توسعه فضاها در سال آینده صحبت می‌کنیم.»
نزدیک به 400 هنرستان در استان تهران کم داریم
نادی در بخش دیگری از سخنان خود درباره طرح توسعه هنرستان‌ها و برنامه‌های آینده یادآور شد: «فقط در استان تهران نزدیک به 400 هنرستان کم داریم. متقاضی برای هنرستان وجود دارد ولی هنرستانی موجود نیست. امسال برای اولین بار در استان تهران، مهرماه در «کن» نخستین هنرستان را تاسیس کردیم. یک هنرستان با برند «سما» و دانشگاه آزاد قطعا برای ما مناسب نیست. الگوی مهارتی خاصی را در رابطه با هنرستان‌ها دنبال می‌کنیم. الگوی هنرستان‌های جوارصنعت مدنظر ما قرار دارد، به‌طوری که زنجیره تربیت آموزش‌های مهارتی را از هنرستان‌ها به دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی دانشگاه متصل کنیم، بنابراین در هر استان باید بتوانیم تقاضا را پاسخ دهیم.» معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «در حال حاضر این ظرفیت، جدی نبوده و پتانسیلی نیست که انتظار می‌رود. اگر بتوانیم بحث فضا را در کل کشور حل کنیم قاعدتا این توسعه می‌تواند منطقی باشد. البته این توسعه دو بخش دارد؛ یک بخش در ارتباط با محتوایی بوده که قرار است در این هنرستان‌ها کار شود. برای این محتوا یک چرخه بسیار دقیقی تعریف شده تا آموزش ما بتواند مبتنی‌بر مساله و مساله‌یابی باشد. در واقع بتواند کارآفرینی، اشتغال، کارآمادگی و اشتغال‌پذیری برای بچه‌ها بعد از اتمام هنرستان ایجاد کند. بخش دوم این است که ما باید فضاهایی برای این کار داشته باشیم. تقریبا در هر استانی به‌ویژه فارس، اصفهان و خراسان‌رضوی نسبت هنرستان‌های ما به دبیرستان‌ها به‌شدت نامتوازن است.»
هنرستان‌ها می‌توانند پیوست پویش اشتغال را کامل کنند
نادی تصریح کرد: «هدف ما این است که اگر مشکل زیرساخت کالبدی حل شود، بتوانیم برای سال آینده قالب توسعه‌های خود را در حوزه هنرستان داشته باشیم. یکی از بخش‌هایی که وزارت آموزشوپرورش تقاضا دارد توسعه دهیم و به آنها کمک کنیم همین قسمت است. البته جزء منویات مقام‌معظم‌رهبری نیز محسوب میشود، چون بحث اشتغال و اشتغالزایی و همچنین کمک به بدنه صنعتی کشور بوده، بنابراین هنرستان‌ها با اتصال به دانشکده مهارت و کارآفرینی می‌توانند پیوست پویش اشتغال را کامل کنند.»
نظام مدرسه‌ای خود را از نظام دانشگاهی جدا نمی‌بینیم
او با بیان اینکه ما نظام مدرسه‌ای خود را از نظام دانشگاهی جدا نمی‌بینیم گفت: «جریان تعلیم و تربیت را از پیش‌دبستان تا دانشگاه، پیوسته دیده‌ایم تا براساس ورودی و خروجی مشخص بتوانیم هدف‌های روشنی را از ابتدا تا انتها محقق کنیم. هدف ما برای توسعه هنرستان‌ها صرفا تاسیس هنرستان برای هنرستان نیست.» وی افزود: «هدف ما تاسیس هنرستان‌هایی است که بتواند جریان اشتغال‌پذیری و تربیت نیروی تکنیسین، اتصال آنها به جریان تخصصی برای دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی و بعد ورود به بازار کار و عرصه ارائه خدمات را کامل کند. از مدل خاصی تبعیت می‌کنیم که طبیعتا مبتنی‌بر سند تحول و تعالی دانشگاه و در راستای چشم‌انداز سند تعالی کشور است؛ این هدف کلی ما بوده و توسعه هنرستان‌های ما قاعده دارد. صرفا مدرسه‌داری نمی‌کنیم که مدرسه داشته باشیم و درآمدزایی کنیم.» معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد درخصوص قیمت تمام‌شده هنرستان‌ها در مقایسه با هنرستان‌های دولتی و خصوصی دیگر گفت: «قیمت تمام‌شده ما مثل قیمت تمام‌شده دانشجویی به نسبت قیمت بسیار منطقی‌تر است. فضاهایی ایجاد کرده‌ایم که زیرساخت خوبی داشته است. در عین حال می‌توانیم از زیرساخت‌های دانشگاهی استفاده کنیم، بنابراین قیمت تمام‌شده از بخش‌های خصوصی دیگر، کمتر محاسبه میشود.»
825 مدرسه در دانشگاه آزاد داریم
نادی در ارتباط با تعداد مدارس دانشگاه آزاد و تاسیس مدارس جدید یادآور شد: «825 مدرسه داریم. زمانی که کار را تحویل گرفتیم 800 مدرسه داشتیم. در این مدت 25 مدرسه جدید تاسیس شده است. ما مصوب می‌کنیم و سال بعد در فایل می‌نشیند. مجوزهای ما برای یک سال بعد است، یعنی برای سال تحصیلی بعدی که یک سال و نیم آینده آغاز میشود، درخواست‌ها اکنون به شورای توسعه می‌آید. آنهایی که حالا درخواست داده‌اند، نمی‌توانند مهرماه سال آینده اقدام به تاسیس مدرسه کنند. درخواست‌های قبلی برای سال آینده می‌تواند به تاسیس مدرسه منجر شود. آنهایی که امسال مجوز می‌دهیم برای سال تحصیلی بعدتر است چون دریافت مجوزهای مشارکت آموزشوپرورش هم نیازمند صرف هفت، هشت ماه زمان است.»
رشد 7 درصدی تعداد مدارس سما
او با اشاره به درصد رشد تعداد مدارس گفت: «اگر براساس 60 مدرسه‌ای که پیش‌تر گفته شد، محاسبه کنیم حدود هفت درصد رشد داشته‌ایم. البته باید توجه کنیم اکنون فقط به دنبال توسعه کمی نیستیم. توسعه کیفی مدارس برای ما بسیار مهم است. این‌گونه نیست که فقط مدرسه تاسیس کنیم تا صرفا مدرسه ساخته و آمار را بالا ببریم. هرچند کمیت هم برای ما حائز اهمیت است، ولی داشتن برنامه دقیق و منسجم برای مدارس و ارائه خدمات با کیفیت بالا برای معیار به شمار می‌رود.»
معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد در بخش دیگری از سخنان خود درباره مدارس عالی مهارتی به پیش‌بینی درآمد هزار میلیارد ریالی از مدارس عالی و تحقق دو درصد از آن، تصریح کرد: «ان‌شاءالله هروقت جلسه برای معاونان آموزش مهارتی گذاشتیم درباره مدارس عالی مهارت صحبت می‌کنیم. آن مدارس با این مدارس فرق دارند. آن مدارس، دانش‌پذیر می‌گیرند، نه دانش‌آموز. دانش‌پذیر به کسانی می‌گویند که از سال یازدهم تا دوازدهم متوسطه به این مدارس می‌آیند. اصلا بحث دانش‌آموزی مطرح نیست، بلکه فردی است که خارج از فایل دانشکده و مدرسه، آموزش می‌بیند. کلمه «مدرسه» به معنای «school» در آموزشوپرورش نیست، بلکه به معنای محلی است که دانش‌پذیر را به عرصه آموزشی می‌برید و به او مهارت می‌آموزید. درست است به آن مدرسه می‌گویند، ولی چیز دیگری است. آن با مدرسه مورد نظر عموم تفاوت دارد.»