میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر حوزه بین‌الملل: شورای امنیت سازمان ملل حدود دو هفته قبل قطعنامه 2721 را در ارتباط با اوضاع کنونی در افغانستان به تصویب رساند که به قطعنامه چگونگی «تعامل با طالبان» شهرت یافته است. در روزهای گذشته در زمینه مفاد این قطعنامه و همچنین واکنش‌ها نسبت به آن، تحلیلی با عنوان «قطعنامه شورای امنیت می‌تواند سرمنشأ تحولی بنیادین در افغانستان شود؟» (18/10/1402 «فرهیختگان») ارائه دادیم. در آن مطلب ضمن پرداختن به عکس‌العمل‌های مختلف به این قطعنامه، بر این نکته اشاره شد که برخی کشورها ازجمله جمهوری اسلامی ایران تا حال واکنش یا اظهارنظر رسمی در برابر این قطعنامه از خود نشان نداده‌اند. اکنون پس از گذشت نزدیک به دو هفته و پس از تاخیری قابل تامل، وزارت خارجه بیانیه‌ای منتشر کرده است که می‌تواند روشن‌کننده مواضع تهران در قبال این قطعنامه و در عین حال رویکرد کلی سیاست خارجی ایران در قبال تحولات افغانستان و حاکمیت طالبان باشد.

تحلیلی بر بیانیه منتشرشده از جانب وزارت خارجه جمهوری اسلامی
بیانیه وزارت خارجه در چهارچوبی ارائه شده که اهم آن را می‌توان در سه محور تذکرات، اعلام مواضع نسبت به قطعنامه اخیر و درنهایت توصیه‌ها مورد تحلیل قرار داد.

الف.تذکرات
1) اشاره به تلاش‌های سازنده‌ای که جمهوری اسلامی ایران در طی سالیان گذشته و به‌خصوص در دو سال‌ونیم اخیر (دوره حاکمیت طالبان) در حوزه‌هایی چون میزبانی از جمعیت میلیونی مهاجران و پناهندگان، پشتیبانی از تجارت و بازرگانی، تسهیل تردد ساکنان و اتباع افغانستان، ارائه خدمات در حوزه سلامت و درمان، کمک به حادثه‌دیدگان بلایای طبیعی و نمونه‌هایی از این دست به عمل آورده است.
2) تاکید بر این موضوع که همه این رویکردهای سازنده و انسانی در شرایط تحقق تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی انجام گرفته است. این بخش از بیانیه وزارت خارجه می‌تواند به نوعی یادآوری نقش سازمان ملل در اعمال این تحریم‌ها و پاسخ نامساعد آن به رویکردهای سازنده ایران در افغانستان تلقی شود.
3) بی‌تفاوتی و کم‌توجهی برخی کشورها و حتی مراجع بین‌المللی نسبت به مسئولیت رژیم‌های اشغالگر در دوران اشغال و در مراحل بعد از اشغال که مسائل اصلی چون مهاجرت، تروریسم، مواد مخدر، حقوق اجتماعی اقشار متنوع و سلایق متکثر مردم افغانستان را در برمی‌گیرد.
4) اشاره به افزایش تلاش‌ها و تحرکات دبیرکل سازمان ملل در توجه هرچه بیشتر به مساله افغانستان در ماه‌های اخیر و اعلام مراتب قدردانی جمهوری اسلامی از دبیرخانه سازمان ملل.

ب. اعلام مواضع نسبت به قطعنامه 2721
1) تاکید قطعنامه سازمان ملل برای تعیین «نماینده ویژه در افغانستان» نخستین نکته‌ای است که در بیانیه وزارت امور خارجه نسبت به آن واکنش نشان داده شده است. کنکاش در متن بیانیه حکایت از «مخالفت» تهران با این پیشنهاد دارد، در جایی که تلویحا در بیانیه تاکید می‌شود که در ضرورت حل‌وفصل مساله افغانستان و برای تسریع مشارکت این کشور در سازوکار جهانی، لازم است که از ایجاد دوگانگی ساختاری و ایجاد ماموریت‌های تازه پرهیز شود، به‌خصوص با توجه به تجارب قبلی و گزارش‌هایی که از نحوه عملکرد آنها برجای مانده است.
2) گلایه از کم‌توجهی قطعنامه سازمان ملل نسبت به نقش همسایگان و میزان تاثیر‌گذاری آنها بر روند تحولات افغانستان دومین موردی است که در این بیانیه مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس در بیانیه وزارت خارجه این مهم مورد یادآوری قرار گرفته است که محیط منطقه‌ای و همسایگان افغانستان دروازه ورود این کشور به جامعه جهانی محسوب می‌شود و تضمین موفقیت هرگونه ابتکار جدید از سوی ساختار و نظام بین‌الملل، صرفا از مسیر همگرایی این کشور با همسایگانش عبور خواهد کرد.
3) توجه به یکی از دیگر بندهای بیانیه وزارت خارجه ما را به این نتیجه‌گیری می‌رساند که جمهوری اسلامی «وضعیت فعلی» و «ثبات نسبی کنونی» افغانستان را بر مخاطرات حاصل از پیشنهادهای تازه قطعنامه سازمان ملل، ترجیح می‌دهد: «عدم موفقیت در آزمون پیش رو اثرات مخربی را بر صلح و امنیت بین‌المللی برجای خواهد گذاشت... افغانستان کنونی تحمل پذیرش ناکامی تازه را ندارد.»
4) از متن بیانیه وزارت خارجه جمهوری اسلامی می‌توان این گونه استنباط کرد که تهران از مفاد داخلی و مسائل مورد بحث در این قطعنامه هم رضایت چندانی نداشته و آنها را در فاصله با واقعیت‌ها و مشکلات مزمن افغانستان می‌بیند. در این راستا وزارت خارجه بر این موضوع تصریح دارد که با وجود مشکلات ریشه‌دار گذشته همچون مهاجرت، آوارگان، مواد مخدر و تروریسم، گشودن پرونده‌های جدید و مبتنی‌بر «نگرش‌های تازه» و «جنسیت‌زده» کمکی به حل مساله افغانستان نخواهد کرد.
ادامه مطلب را می‌توانید اینجا بخوانید.