زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: اگر چرخی در مطبوعات و رسانه‌‌های اصلاح‌طلبان در روز چهارشنبه زده باشید، احتمالا بیشترین موضوعاتی که توجه‌تان را جلب خواهد کرد و تیتر این روزنامه‌ها را به‌خود اختصاص داده است؛ گمانه‌زنی‌ها درباره فعالیت انتخاباتی اصولگرایان، رای مخالف نمایندگان مجلس به بودجه و لایحه عفاف و حجاب خواهد بود. در این میان جای خالی واکنش و انتشار یک اظهارنظر در میان این گزارش‌ها به چشم می‌خورد. سیدمحمدخاتمی، رئیس دولت اصلاحات، روز دوشنبه 20 آذر به مناسبت روز دانشجو و در جمع مشاوران خود، از ستیز با غرب و غرب‌ستیزی گفت: «می‌توان ضداستکبار و ضداستعمار بود، اما هویت خود را در ستیز با غرب تعریف نکرد.» و به این نکته اشاره کرد که: «حکمرانی ما ویژگی ضداستکبار و ضداستعمار بودن را در رویارویی با آمریکا و غرب می‌بیند.» اظهاراتی که البته جدید نیست و پیش از این به روش‌های مختلف از جانب دیگر چهره‌های منسوب به اصلاح‌طلبان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. سوالی که در این میان ایجاد می‌شود این است که چرا صحبت‌های اخیر رئیس دولت اصلاحات و پدر معنوی اصلاح‌طلبان، در رسانه‌ها و مطبوعات این طیف فکری بازتاب قابل‌توجهی نداشته است.

چند کلامی با آقای خاتمی
اگرچه صحبت‌های خاتمی به مناسبت روز دانشجو با تاخیر یک هفته‌ای آن هم در جمع مشاوران رئیس دولت اصلاحات مطرح شده است و این نقد را مورد توجه قرار می‌دهد که چرا سخنرانی و اظهارات خاتمی در جمع دانشجویان و در سالروز دانشجو مطرح نشده است و مگر یکی از الزامات اولیه برای شخصیت‌های سیاسی، مطرح کردن صحبت‌ها در موضوعات روز و در زمان مناسب نیست اما موضوعی که شاید مهم‌تر از زمان و شنوندگان این صحبت‌ها باشد، بازتاب این صحبت‌هاست. نگاهی به رسانه‌ها و واکنش‌ها، فردای روزی که صحبت‌های خاتمی منتشر شد، نشان می‌دهد اظهارات او چندان مورد توجه اقشار مختلف جامعه قرار نگرفته است. شاید باید علت این عدم اقبال به صحبت‌های اخیر خاتمی را در آنچه گفته شد، جست‌وجو کرد. واقعیت امر این است که اگر شناخت و برآورد دقیقی از جامعه داشته باشیم، باید متوجه این موضوع شده باشیم که جامعه ایرانی و افکارعمومی اکنون چاره و راه‌حل مشکلات موجود در کشور را نه در تعامل و گسترش ارتباط و روابط با غرب، بلکه در اصلاح ایرادات و خطاهای موجود در کشور می‌دانند. درکنار این موضوع نمی‌توان نقش تجربه هشت‌ساله دولت روحانی را در تثبیت این مطالبه بی‌تاثیر دانست. براین اساس به‌نظر نمی‌رسد روابط و ارتباط با غرب دغدغه اصلی افکارعمومی و عامل نارضایتی آنها باشد. در وهله اول و در نگاه افکارعمومی به‌نظر می‌رسد، اظهارات اخیر رئیس‌جمهور سابق برای افکار عمومی موضوعیتی نداشته است. اما علاوه‌براین جای خالی پرداخت و مورد توجه قرار دادن اظهارات اخیر خاتمی در رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز دیده می‌شود، فردای روزی که صحبت‌های اخیر رئیس‌جمهور سابق توسط جبهه اصلاحات منتشر شد، خبری از تحلیل، پرداخت یا واکنش به این اظهارنظر خاتمی در میان رسانه‌های اصلاح‌طلب نبود. در شرایطی که احتمالا اولین کنش و نقد شخصیت‌ها و رسانه‌های اصولگرایی به صحبت‌های اخیر خاتمی، متوجه اظهاراتش پیرامون کنار گذاشتن دشمنی با غرب خواهد بود، رسانه‌های اصلاحات واکنشی به صحبت‌های اخیر خاتمی نشان ندادند، به‌نظر می‌رسد. این فاصله گرفتن از واقعیت‌های موجود در جامعه در صحبت‌های خاتمی آنقدر واضح است که رسانه‌های اصلاحات ترجیح دادند با سکوت از کنار سخنرانی اخیر خاتمی عبور ‌کنند. علاوه‌براین حتی نخبگان و دانشجویان که خاتمی سخنرانی خود را به بهانه روز دانشجو مطرح کرده بود نیز واکنشی به این اظهارات نشان نمی‌دهند و صحبت‌های او حتی مورد توجه قشر نخبگانی جامعه نیز قرار نمی‌گیرد.
آقای خاتمی! در دهه 70 نیستیم
اواخر دهه 70 بود که سیدمحمد خاتمی از گفت‌و‌گوی تمدن‌ها صحبت و تلاش کرد روابط با غرب در مسیر دیگری حرکت کند، حتی مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها نیز در ایران راه‌اندازی شد، یک‌سال بعد از اینکه سازمان ملل سال 2001 را سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نامید. جرج بوش (پسر) رئیس‌جمهور وقت آمریکا پشت تریبون رفت و ایران را محور شرارت نامید و به حمایت از تروریسم و تلاش برای دستیابی به سلاح‌های کشتارجمعی محکوم کرد. بااین‌حال می‌شود گفت دغدغه روز جامعه ایران و نخگبان در دهه 70 نوع مواجهه، برخورد و روابط ایران با غرب بود و صحبت کردن درباره کاهش تنش‌ها موضوعیت داشت. اگرچه همین ایده نیز با شکست مواجه شد اما خاتمی در اظهارات اخیر خود این گزاره را به‌نحوی دیگر مطرح و تاکید می‌کند که می‌شود ضداستعمار بود اما غرب‌ستیز نبود. در این مورد باید این نکته را به رئیس دولت اصلاحات یادآوری کرد که نگاه و خواست جامعه ایرانی و نخبگان جامعه دیگر شباهت چندانی به روزهای اواخر دهه 70 ندارد و با فاصله‌ای تقریبا 20 ساله، شرایط ایران و بالطبع خواست جامعه ایرانی در حوزه سیاست و روابط خارجی تغییر قابل‌توجهی پیدا کرده است. بر این اساس به‌نظر نمی‌رسد که با نگاه و تحلیل جامعه ایرانی در دهه 70 بتوان نظر قابل‌اجرایی در سال 1402 مطرح کرد. کمااینکه همان طرح و ایده در دهه 70 نیز در عرصه اجرا خاطره خوبی در ذهن افکارعمومی به‌جا نگذاشته است.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.