فرهیختگان: 91 سال پیش در اسفند 1311، ۳۰ هزار لوح گلی -مربوط به یک دوره 20 ساله از پادشاهی داریوش اول – کشف شد.
قسمتی از الواح گلی تخت جمشید، که در حفاری های مشترک ایران و موسسه شرق شناسی شیکاگو کشف شد، به منظور انجام تحقیقات علمی به صورت موقت به این موسسه امانت داده شد اما با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دولت آمریکا مانع از استرداد آنها شد. بالاخره پس از ده‌ها سال رایزنی، 3505 قطعه از این الواح در پنجمین استرداد و در 30 شهریورماه به ایران برگردانده شدند.
الواح بازگشته به ایران چه مسیری را طی کرده‌اند؟
۱۷۹ قطعه در سال 1327 شمسی، ۳۷هزار قطعه در سال 1329، ۳۰۰ قطعه در 1383 و در سال ۱۳۹۸، ۱۷۸۳ قطعه در شرایط پیچیده‌تری به ایران برگردانده شد.
پرونده "جنی روبین و شرکا" بازگشت را متوقف کرده بود
پرونده‌ای معروف به «جنی روبین» علیه ایران تشکیل شد. دادگاهی در آمریکا حکم داد آثار تاریخی ایران مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری قربانیان آمریکایی یک انفجار انتحاری در بیت‌المقدس، از فروش این کتیبه‌ها و اشیاء تاریخی پرداخت شود. این حمله انتحاری سال 1379 رخ داد و طی آن سه نیروی نظامی به پیاده‌رویی شلوغ یک مرکز خرید حمله کرده و خود را منفجر کردند. این حمله انتحاری منجر به کشته شدن پنج تن و زخمی شدن ۲۰۰ نفر دیگر شد. هرچند در دادگاهی به تاریخ دوم اسفند ۱۳۹۶، رأی قضات دیوان عالی به نفع ایران صادر و حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی لغو شد، اما این پرونده روند استرداد الواح هخامنشی را حدود ۱۴ سال عقب انداخت.
سوغاتی رئیسی از نیویورک
پنجمین محموله الواح در هشتم شهریورماه ۱۴۰۲ از سوی مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به نمایندگی ایران در آمریکا تحویل داده و پنج‌شنبه ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۲ با هواپیمای ریاست‌جمهوری به ایران منتقل شد. این مجموعه در ۹ صندوق هر کدام به وزن ۷۵ کیلو گرم بسته‌بندی شده است.
این لوح‌ها پس از مراسم استقبال، به مخزن موزه ملی ایران منتقل شد. قرار بود در هفته پژوهش، 19 تا 24 آذرماه، در موزه ملی ایران برای عموم به نمایش گذاشته شود اما به دلیل دریافت نتایج مطالعات الواح از دانشگاه شیکاگو و ترجمه و تدوین آنها، این مراسم پایان سال و با حضور رئیس جمهور برگزار می‌شود.
الواح باقی مانده تا سال ۲۰۲۴ تحویل داده می‌شود
برای بازگشت سایر الواح اقدامات لازم صورت گرفته و قرار است یک تیم ۳ نفره که در جمع آنها پروفسور ارفعی، که در خواندن لوح‌های ارسال شده سال 1398 نقش داشتند، حضور دارد، برای تعیین تکلیف الواح باقی مانده به آمریکا اعزام شوند.