ندا اظهری، مترجم: در دنیای امروز حرف از فناوری‌های کوانتومی بسیار مورد توجه قرار گرفته و ایران هم در این میان مستثنی نیست و با فعالیت‌هایی که در قالب ستاد کوانتوم و اپتیک دنبال می‌کند، به‌دنبال گسترش و توسعه هرچه بیشتر این حوزه از فناوری نوظهور در داخل کشور است تا در حد توان بتواند همگام با سایر کشورهای جهان حرکت کند. علاوه‌بر این حوزه فناوری‌های اپتیک که سابقه بیشتری از فناوری‌های کوانتومی در کشور دارد، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و به‌رغم توانمندی بالایی که فناوران داخلی در اختیار دارند، انتظار می‌رود در سال‌های آینده به‌واسطه توسعه سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه اپتیک در دستور کار قرار می‌گیرد، بتوان سهم بیشتری از بازار داخلی را برعهده گرفت و حرف‌هایی در سطح جهانی برای گفتن داشته باشیم. علی اسفندیار، دبیر ستاد اپتیک و کوانتوم در گفت‌وگوی اختصاصی با «فرهیختگان» از کم‌وکیف فعالیت‌های این ستاد سخن می‌گوید.

ستاد کوانتوم از چه سالی شروع به فعالیت کرده است؟ درباره حوزه کاری آن توضیح دهید.
ستاد توسعه فناوری اپتیک و کوانتوم از سال 96 با نام «ستاد توسعه فناوری اپتیک و لیزر و فوتونیک» شروع به کار کرد و دو سال بعد مواد پیشرفته و ساخت هم به آن اضافه شد. اردیبهشت امسال، ستادها در معاونت علمی تفکیک و بازآرایی شدند و ستاد اپتیک، لیزر، فوتونیک، مواد پیشرفته و ساخت به دو ستاد منفک شدند؛ ستاد اپتیک باقی ماند و ستاد مواد پیشرفته و ساخت هم جدا شد اما حوزه کوانتوم را به ستاد اپتیک اضافه کردند. به‌دلیل ارتباط موضوعی حوزه کوانتوم با اپتیک و از آنجا که بحث‌های کوانتومی درحال‌حاضر با فوتون‌ها شروع شده و یکی از آیتم‌های مهم، بحث‌های مربوط به فوتون‌ها و پدیده‌های کوانتومی است که برای فوتون‌ها رخ می‌دهد. درواقع موضوع کوانتوم هم به ستاد اپتیک اضافه شد، بنابراین توسعه فناوری اپتیک و کوانتوم شکل گرفت.

از اهمیت حوزه کوانتوم بفرمایید که امسال در دنیا حرف‌های زیادی پیرامون آن مطرح می‌شود و اینکه آیا کوانتوم با نانو ارتباط دارد؟
حوزه فناوری‌های کوانتومی خیلی جدید نیست و حدود یک‌دهه است که در دنیا کارهایی شروع شده اما از طرح تئوری کوانتومی شاید یک قرن می‌گذرد، به‌طوری‌که از سال 1905 و طرح تئوری «کوانتیزه‌بودن نور» توسط انیشتین آغاز شد و بزرگان این حوزه هم شروع به کار کردند، بنابراین یک قرن است که این تئوری شناخته شده است. اما به‌واسطه کمبودهایی که در بحث‌های تجهیزات و تکنولوژی وجود داشت، خیلی نمی‌توانستیم پدیده‌های کوانتومی را مشاهده کنیم. فناوری کوانتومی به‌دلیل پیشرفت تجهیزات و تکنولوژی در حوزه‌های مختلفی چون نانو، علم مواد، میکروالکترونیک، نانوالکترونیک، ابزار دقیق و... به سطحی از بلوغ رسید که توانست رفتار تک‌اتم‌ها و تک‌فوتون‌ها را- که در آنجا پدیده‌های کوانتومی خودشان را نشان می‌دهند-مشاهده کند. به همین دلیل در یک دهه اخیر می‌توان پدیده‌های شاخصی را مشاهده کرد که از پدیده‌های کوانتومی قابل‌پیش‌بینی‌ هستند. طی دو، سه سال اخیر بیشتر به این اتفاق جالب توجه و روی آن کار شده و کشورهای بزرگ در این زمینه ورود کرده‌اند و شرکت‌های غول و بزرگ فناوری اتفاقات خوبی را رقم زده‌اند اما هنوز مسیری دور و دراز در راه است تا به حضور و بروز این فناوری در زندگی روزمره خود دست پیدا کنیم.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.