زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: 13 کیلومتری تا رسیدن به نمایشگاه بین‌المللی تهران فاصله داشتم. مسافتی که اگر قرار نبود آن را در روز بارانی طی کنم، شاید نیم‌ساعته به آنجا می‌رسیدم اما تنها شروع باران کافی بود تا تقریبا تمام مسیر با ترافیک نسبتا سنگینی همراه باشم و بالاخره بعد از یک ساعت و 20 دقیقه به خیابان سئول و محوطه نمایشگاه بین‌المللی رسیدم. محوطه‌ای که البته برخلاف تصورم و با وجود مساحت بالا اما جایی برای پارک ماشین نداشت و به ناچار پشت‌سر هفت و هشت ماشین دیگر و با راهنمایی یکی از نگهبانان به‌سمت پارکینگ حرکت کردم. پارکینگی که البته بیشتر شبیه به پارکینگ ساختمان‌های نیمه‌کاره بود تا پارکینگ یک نمایشگاه بین‌المللی. تاریکی محض این بخش، بازدیدکنندگانی را که خودروهایشان را پارک کرده بودند، وادار می‌کرد تا برای حفظ امنیت جانی خود از چراغ قوه گوشی‌هایشان استفاده کنند.
وقتی از بازدیدکنندگان نمایشگاه هزینه ورود دریافت می‌شود
بعد از پیاده‌روی حدودا 10 دقیقه‌ای به گیت ورودی نمایشگاه رسیدم. گیتی که البته مجوز عبور رایگان برای این بود که حتما باید یا جزء اهالی رسانه تعریف می‌شدی یا جزء غرفه‌داران. قرارگیری در زمره بازدیدکنندگان عادی معنایش پرداخت 12 هزار تومانی برای دریافت مجوز ورود به نمایشگاه قلمداد می‌شد و تنها از این سه طریق بود که افراد می‌توانستند همزمان چهاردهمین نمایشگاه نانو و بیست‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی صنعت بازدید کنند. هزینه‌ای که هر چند برای نگهداری نمایشگاهی در چنین مساحت رقم زیادی نیست، اما عدم‌نصب حتی یک پلاکارد برای پیدا کردن سالن خلیج‌فارس و سالن ملل که محل استقرار غرفه‌های مرتبط با نمایشگاه نانو بود و حتی چگونگی دسترسی به محل برپایی نمایشگاه صنعت را باید نقطه ضعف اصلی این نمایشگاه دانست. بعد از چند دقیقه‌ای معطلی، از گیت رد شدم و زیر نم‌نم باران در صف نسبتا طویلی برای سوار شدن به ون‌های برقی منتظر ماندم. ون‌هایی که هیچ نشانه‌ای برای تشخیص مسیرشان وجود نداشت و حتی راننده‌های آنها نیز مقصدشان را اعلام نمی‌کردند. اولین ون را سوار شدم که خوشبختانه مسیرش از جلوی سالن خلیج فارس می‌گذشت! حوالی ساعت 11 بود که بالاخره به اولین سالنی که در دو طبقه میزبان نمایشگاه نانو بود، رسیدم. به محض ورود به طبقه همکف این سالن، غرفه پنتر و صندوق نوآوری و شکوفایی نظرم را جلب کرد. غرفه‌هایی که در بهترین موقعیت سالن برپا شده بودند.
پنتر؛ غرفه‌ای بزرگ با جذابیت‌هایی خاص
غرفه پنتر اولین مقصدم برای بازدید از این نمایشگاه بود. غرفه‌ای که متولیانش آن را به دو بخش تقسیم کرده بودند. سمت راست غرفه با قرار دادن مستربچ‌های آنتی باکتریال و شن بازی که مخاطبش از کودک سه‌ساله تا فرد 80ساله را شامل می‌شد در دو میز نسبتا بزرگ، جذابیت خاصی برای مخاطب عادی داشت و حضور جمعیت نسبتا بالایی از دانش‌آموزان هم موید این مطلب بود. سمت چپ غرفه اما تنها چند میز و صندلی قرار داشت که عملا محلی برای گعده دانشجویان و پژوهشگران علاقه‌مند به این حوزه شده بود. چند دقیقه‌ای در غرفه می‌مانم تا مصاحبه مهرداد عالی‌پور‌هریسی، بنیانگذار گروه کارآفرینی پنتر با یکی از خبرنگاران تمام شود و بعد از آن بتوانم سوالاتی را از او درباره این شرکت و نمایشگاه بپرسم. او به تفاوت حضورشان در نمایشگاه امسال اشاره می‌کند و می‌گوید: «در سال‌های گذشته ما محصولات آنتی‌باکتریال را در حوزه‌های کاری نوشت‌افزار و اسباب‌بازی عرضه می‌کردیم، اما امسال 11 نوع مستربچ و نانوذرات کلوئیدی نقره و طلا را هم عرضه کردیم و این تفاوت اصلی در نحوه حضورمان در نمایشگاه امسال است. به عبارت دقیق‌تر ما پیش‌تر تنها در بازار مصرفی کالا عرضه می‌کردیم اما امروز در بازار صنعتی هم محصول برای عرضه داریم.»
مکثی در صحبت‌هایش می‌کند تا به فردی که بالای میز آمده، بگوید در‌حال انجام گفت‌وگو است و بعد از اینکه آقای نسبتا میانسال متوجه موضوع می‌شود. دوباره به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد و می‌گوید: «اما امسال فراتر از محصول در نمایشگاه حاضر شده‌ایم و همزمان پنج بخش را دنبال می‌کنیم. پیکربندی و طرح بازاریابی، محصول، روابط مشتریان، بازنگری سیستم مدیریت برندها همان حوزه‌هایی است که به‌صورت همزمان از سوی ما دنبال می‌شود. در‌حالی‌که بسیاری از شرکت‌ها تنها یک محصول را دارند اما ما چون نوآوری‌مان پنج‌گانه است شرایط‌مان متفاوت است. همچنین به‌دنبال این هستیم که در محل نمایشگاه قراردادهایی را هم منعقد کنیم.» تفاوت نمایشگاه امسال با سال‌های قبل اما انگار یکی از موضوعات مهم برای او به‌شمار می‌رود. مساله‌ای که درباره‌اش این‌طور توضیح می‌دهد: «نمایشگاه را باید در دو سطح مقایسه کرد. یکی بررسی این نمایشگاه با سال قبل و دیگری هم بررسی آن با نمایشگاه‌های دنیا است. بنده در 57 نمایشگاه تا امروز شرکت کرده‌ام و اطمینان این مهم را می‌گویم که در سطح نوآوری نانو، این نمایشگاه یکی از منحصربه‌فرد‌ترین نمایشگاه‌های دنیاست و ایده‌های زیادی در اینجا وجود دارد. در مقایسه با سال گذشته باید عنوان کرد نمایشگاه با کیفیت‌تر است و سختگیری‌هایی را در نظام مهندسی غرفه‌ها و ایمنی شاهد بودیم که بسیار ارزشمند است. همچنین این نمایشگاه در نظام ارتباطی و ایجاد فرصت‌ها هم بی‌نظیر بوده است.»
زنگ مدرسه در سالن خلیج‌فارس به‌صدا در آمد
از غرفه بیرون می‌آیم و چرخی در راهروهای این طبقه می‌زنم، اما واقعیت اینکه سالن خلوت‌تر از آن است که تصور می‌کردم و حتی بخش قابل‌توجهی از غرفه‌ها به‌جزء خود غرفه‌داران، هیچ کس دیگری حتی جلوی غرفه‌شان هم نایستاده بود. در کنار غرفه‌هایی که عمده‌شان محصولاتی مانند پودرهایی مختلف با کاربردهای متفاوت آورده بودند. به ناچار از پله‌هایی که درست در کنار در ورودی اصلی قرار داشت، بالا می‌روم تا طبقه دوم سالن خلیج‌فارس را هم ببینم. طبقه‌ای که جمعیتش در مقایسه با طبقه پایین، چند برابر است و البته دلیلش تنها حضور غرفه باشگاه دانش‌آموزان نانو است که خیل قابل توجهی از دانش‌آموزان را هم در خود جا داده است. اصلا انگار حضور همین غرفه در طبقه دوم باعث شده تا فضای بالا متفاوت شود. اولین غرفه‌ای که به‌وضوح می‌توان آن را دید، غرفه دانشگاه آزاد اسلامی است. غرفه‌ای به اصطلاح دو نبش که چند نفری از بازدیدکنندگان هم در حال گپ‌و‌گفت با متصدیان آن هستند و درباره محصولات ارائه شده از سوی آنها سوال می‌کنند. سر‌و‌صدای غرفه باشگاه دانش‌آموزی نانو که به‌نظر می‌رسد بیش از 50 دانش‌آموز در آنجا حضور دارد، توجهم را جلب می‌کند و بی‌اختیار به آن سمت می‌روم. غرفه‌ای با شکل و شمایل متفاوت که ورودی‌اش با دو ستون از بادکنک‌ها تزریق شده و چند نفری با لباس‌های یک‌رنگ‌شان مشخص است مربوط به همین غرفه باشند، در‌حال صحبت با مسئول دانش‌آموزان هستند.»
شلوغی غرفه به‌حدی است که ترجیح می‌دهم عقب مانده و منتظر بمانم تا صحبت یکی از متصدیان تمام شود. میلاد سالک که جزء دارندگان مدال نقره المپیاد دوره یازدهم و دوازدهم به‌شمار می‌رود همان کسی است که می‌تواند پاسخ سوال‌هایم را بدهد. او درباره اهمیت این غرفه می‌گوید: «تلاش‌مان این است که بتوانیم دانش‌آموزان را با روش‌ها و عرصه‌های مختلف با نانو آشنا کنیم تا از این طریق بحث ترویج علم را هم دنبال کرده باشیم. البته این کار با همکاری ستاد توسعه فناوری نانو انجام می‌شود. به‌طوری که ما دانش‌آموزان را می‌توانیم از چهار بخش المپیاد نانو، جشنواره دانش‌آموزی، مسابقه توانمند و شبکه آزمایشگاهی توانا به این حوزه سوق دهیم.» در میان همهمه دانش‌آموزان صدایش را بلندتر می‌کند و می‌گوید: «دو مسیر برای آشنایی با این حوزه وجود دارد، یکی ارتباط با خود مدارس و دیگری همان المپیاد دانش‌آموزی است. این المپیاد هر ساله در دفترچه سمپاد قید می‌شود و دانش‌آموزان می‌توانند از این طریق ثبت‌نام کنند. حرف‌هایش به اینجا که می‌رسد، سر‌و‌صدای دانش‌آموزان اجازه کامل شدن حرف‌هایش را نمی‌دهد و به ناچار مکالمه‌مان را تمام می‌کنیم.»
از غرفه باشگاه دانش‌آموزی نانو رد می‌شوم تا چرخی در این طبقه بزنم که جمعیت نسبتا قابل توجهی که جلوی غرفه‌های «آرا کاوش پژوه» و «طب پژوه پردیس» جمع شده‌اند، جلب توجه می‌کنند. غرفه‌هایی کوچک که تنها دو متصدی داشتند اما برخلاف بخش قابل توجهی از غرفه‌های حاضر، به‌نظر می‌رسید توانسته بودند نظر بازدیدکنندگان را به‌خوبی جذب کنند. قسمت بد ماجرا اینجا بود که بعد از گذشت 20 دقیقه نتوانستم با هیچ‌کدام از مسئولان این دو غرفه صحبت کنم و هر دو زمان مصاحبه را به بعدازظهر ارجاع دادند.»
زردی خیره‌کننده شیرآلاتی با خاصیت آنتی‌باکتریال
به‌سمت راه پله‌ها راه می‌افتم که چیدمان شیرآلات آن هم به رنگ طلایی جلوی غرفه برلیان، خودنمایی می‌کند. چیدمانی منحصربه‌فرد که در سالن خلیج‌فارس نظیر آن را ندیدم. سراغ مسئول غرفه را می‌گیرم و خانمی که خودش را طالبیان، دانشجوی دکترای نانوبیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس معرفی می‌کند، می‌گوید می‌تواند سوالاتم را پاسخ دهد. از او درباره حیطه فعالیت این شرکت و همچنین نمایشگاه امسال می‌پرسم. او در توضیح سوال اولم می‌گوید: «این شیرآلات با نانومواد تولید می‌شود یعنی در پروسه تولید آنها نانومواد به‌کار رفته که باعث می‌شود تا شیرآلات خاصیت آنتی‌باکتریال داشته باشند. مزیتی که در شیرآلات معمولی وجود ندارد. موضوع قابل توجه این است که این مواد تنها در سطح محصولات تولیدی به‌کار نرفته که بگوییم بعد از مدتی از بین می‌رود.» او ادامه می‌دهد: «البته شیرآلات تولیدی ما خاصیت تصفیه آب را ندارند، بلکه خود شیرآلات آنتی‌باکتریال است و این موضوع باعث می‌شود تا عمر آنها افزایش چشمگیری داشته باشد.»
طالبیان نمایشگاه امسال را قابل قبول می‌داند و می‌گوید: «خوشبختانه روز دوم نمایشگاه به نسبت اولین روز شلوغ‌تر بود و این جای امیدواری است؛ هر چند معتقدم چهار روز برای نمایشگاه زمان کافی نیست و لازم بود تا مدت‌زمان این نمایشگاه بیشتر شود، اما اگر در دو روز پایانی هم شاهد افزایش بازدیدکنندگان باشیم، حتما اتفاقات خوبی برای شرکت‌های حاضر خواهد افتاد.»
بعد از پایان صحبت‌هایمان از همان پله‌ها پایین می‌آیم تا به‌سمت سالن ملل که بخش اپتیک و کوانتوم این دوره از نمایشگاه را شامل می‌شود، بروم؛ سالنی در فاصله اندک باعث شده تا عملا همه غرفه‌های مرتبط با این نمایشگاه برخلاف نمایشگاه صنعت، در محل‌های مسقف برپا شود. سالن ملل اما به مراتب خلوت‌تر از سالن خلیج‌فارس بود. غرفه‌هایی که تعدادشان به زور به 50 غرفه می‌رسد، در این سالن که تنها یک طبقه داشت، جمع شده بودند. کافی بود تنها چند قدمی از در ورودی دور شوم تا غرفه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری خودنمایی کند، غرفه‌ای ساکت و آرام و نسبتا خلوت! در این سالن اما بیشتر محصولاتی که به چشم می‌خورد، دستگاه‌های عجیب و غریب مرتبط با حوزه کوانتوم و لیزرهایی است که در انواع و اقسام مختلف تولید و در معرض دید قرار گرفته است. لیزرهایی با کاربردهای مختلف و طبیعتا دایره متنوع مشتریان.
غرفه بزرگ سالن ملل با دستاورد مهمی برای کشور
اولین غرفه نسبتا بزرگ که درست وسط سالن قرار دارد، «تارا افق فناور» است. شرکتی که در حوزه تولید دستگاه‌های مرتبط با حوزه اپتیک و کوانتوم فعالیت می‌کند. برخلاف تصورم به اولین متصدی که پشت یکی از میزهای غرفه نشسته، می‌رسم که از قضا نسرین نواب‌صفا، مدیرعامل این شرکت بود. او درباره حیطه فعالیت این شرکت می‌گوید: «ما طراح و سازنده دستگاه‌های اپتیکی هستیم. یکی از محصولات ما دستگاه ازون آنالیزور اپتیکی است که اولین‌بار در کشور ساخته شده. البته در این مسیر حمایت‌های ستاد توسعه اپتیک و کوانتوم را داشتیم و با همکاری آنها توانستیم روند طراحی و تولید این دستگاه را به سرانجام برسانیم.»
دستگاهی سیاه‌رنگ را نشان می‌دهد و می‌گوید این همان محصولی است که برای اولین‌بار تولید شده و بعد صحبت‌هایش را به‌سمت اهمیت این دستگاه می‌برد و می‌گوید: «ازون جزء گازهایی به‌شمار می‌رود که در صنایع مختلف کاربردهای مختلفی دارد و به همین دلیل میزان تزریق آن در صنایع مختلف با توجه به کارکرد آن از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به‌صورت کنترل شده در سیستم‌های مختلف تزریق شود. از این رو دستگاه تولیدی از سوی شرکت ما این امکان را می‌دهد که بتوان به‌صورت آنلاین میزان ازون مورد‌نیاز برای فرآیندهای مختلف را اندازه‌گیری کرده و بر همین اساس کار تزریق را دنبال کرد. البته طبیعتا مخاطب اصلی ما صنایع مختلف هستند و با توجه به اینکه امسال برای اولین‌بار در نمایشگاه حاضر شده‌ایم، هنوز نتوانسته‌ایم به عقد قرارداد برسیم.»
شرکت‌کننده‌ای در احاطه دستگاه‌های لیزری
یک‌بار کل سالن را می‌چرخم تا شاید غرفه متفاوتی پیدا کنم، غرفه‌ای که پیدا کردنش خیلی سخت نبود. شرکت «رایان لیزر» همان غرفه‌ای است که با چیدمان متفاوتش نگاه همان تعداد محدودی که در سالن هستند را جلب کرده است. غرفه‌ای که دور‌تادورش پر است از دستگاه‌های لیزر با شکل و شمایل‌های متفاوت. بعد از اینکه صحبت‌های احسان مسلمی، مدیریت واحد طراحی و تولید لیزر این شرکت با یکی از بازدیدکنندگان تمام شد، به سراغش می‌روم و درباره تنوع محصولات‌شان می‌پرسم و او در پاسخ می‌گوید: «در وهله اول باید عنوان کرد که لیزر در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد، از پزشکی گرفته تا صنایع نظامی. به همین دلیل ما لیزرهایی داریم که در عصب‌کشی در دندانپزشکی کاربرد دارد یا لیزرهایی برای برش در سطح پوست بدن یا لیزرهایی برای مراقبت از پوست؛ درمقابل هم فاصله‌یاب‌های لیزری را در ابعاد و فواصل مختلف از دو تا 20 کیلومتر را تولید می‌کنیم که این کار به سفارش ارگان‌های نظامی صورت می‌گیرد.»
امسال سومین سالی است که این تولیدکننده دستگاه‌های لیزری در این نمایشگاه حضور دارد، اما به‌نظر می‌رسد چندان از نمایشگاه امسال راضی نیستند. او می‌گوید: «تصور می‌کنم سال‌های پیش تعداد شرکت‌کنندگان بیشتر بوده و طبیعتا هر چه بیشتر باشد بازار هم رقابتی‌تر بوده و جذابیت بیشتری هم خواهد داشت. به‌نظر می‌رسد امسال ستاد توسعه فناوری‌های اپتیک با عدم‌هماهنگی همراه بوده و به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها در این نمایشگاه حضور پیدا نکردند. متاسفانه ما هنوز یک سیستم جامعی نداریم که براساس شرکت‌ها بدانند نمایشگاه‌ها در چه بازه‌ای و در کجا برگزار می‌شوند و این را باید نقطه‌ضعف دانست.» از سالن ملل هم خارج می‌شوم و پیاده به‌سمت گیت خروجی راه می‌افتم، پیاده‌روی‌ای که البته خیلی زمان نمی‌برد و به یکی از همان ون‌های برقی سرگردان در محوطه نمایشگاه می‌رسم و به خروجی نمایشگاه می‌روم. بعد از آن مقصدم دوباره همان پارکینگ تاریک و بعدش هم اتوبان چمران است و بالاخره ساعت 14 به تحریریه روزنامه می‌رسم تا گزارشم را برای چاپ امروز آماده کنم.