زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: بعد از آغاز عملیات طوفان الاقصی و واکنش‌هایی که مردم در جهان اسلام و جهان عرب به اقدامات صهیونیست‌ها نشان دادند، در سمت دیگر جهان بیرون از خاورمیانه نیز افکارعمومی نسبت به اتفاقات و جنایت‌های رخ‌داده در غزه سکوت نکردند و شاید برای اولین بار بود که تصاویری از تجمع مردم در نیویورک، پاریس، سوئد و لندن در حمایت از مردم فلسطین منتشر می‌شد. در این میان دانشگاه‌ها و دانشجویان اروپایی نیز نسبت به موضوعی که جنایتی علیه انسان‌ها بود، سکوت نکردند. سوالی که در این میان پیش می‌آمد، این بود که برگزاری این تجمعات در اروپا به جهت آنچه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده صورت گرفته و تجمع‌کنندگان در اروپا و آمریکا بدون پیشینه ذهنی در فلسطین در این تجمعات حاضر شدند یا آگاهی نسبت به ماجرای فلسطین وجود داشته است. برای پاسخ به این سوال و بررسی سازوکار تجمعات در اروپا و آمریکا با مارز پرادو، دانشجوی آمریکایی و جانسل تان،خبرنگار ترکیه‌ای و رضا نصرتی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
تجمع‌کنندگان در آمریکا نسبت به ماجرای فلسطین بی‌ایده نیستند
از مارز پرادو، دانشجوی دکتری ایران‌شناسی دانشگاه تهران که مشغول خواندن ارشد در دانشگاه تهران است، درباره واکنش‌ها و تصورات افکارعمومی پرسیدیم، او ابتدا به ما گفت که تبلیغات در رسانه‌ها و آموزش‌و‌پرورش آمریکا به‌شدت در حمایت از اسرائیل است و ادامه داد: «الان دهه‌هاست که تبلیغات زیادی صورت می‌گیرد که اسرائیل را مساوی یهودیت معرفی کنند. این امر از طرف مدیا، هالیوود و حتی ادبیات نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در مدارس ما تا مقطع دبیرستان، ادبیات و خاطرات و رمان‌های مربوط به هولوکاست مدام خوانده و روایت می‌شود، پس در میان مردم عادی، از اسرائیل طرفداری می‌شود. چون تصور می‌کنند که آنها مظلومند. تجمعاتی که این روزها در خیابان‌ها دیده می‌شود، به خاطر طرفداری از مظلوم و ضدیت با آنچه که از جانب اسرائیل در غزه اتفاق می‌افتد است اما هنوز به آن مرحله از تنفر و مخالفت با موجودیت اسرائیل نرسیده‌اند چون از اصل ماجرا مطلع نیستند و اکثر مردم به خاطر مسائل انسانی به این موضوع اعتراض می‌کنند. در درگیری‌هایی که در 2009 و 2014 هم علیه مردم بدون نظام و ارتش اتفاق می‌افتاد، مردم ناراحت می‌شدند اما واکنش‌ها مانند آنچه در طوفان الاقصی رخ داد نبود. دهه‌هاست که همزمان هالیوود و صهیونیست‌ها در رسانه‌های مختلف و با استفاده از ادبیات مردم را به طرفداری از اسرائیل سوق می‌دهند.»
فعالیت‌های مردم‌نهاد برای حمایت از فلسطین در آمریکا
پرادو در ادامه اشاره‌ای به انجمن‌هایی که به نفع فلسطین فعالیت می‌کنند کرد و گفت: «در مقابل آن افرادی در انجمن‌ها و موسسات مستقل وجود دارند که داستان فلسطینی‌ها، تجربه‌های آنها و حقوق بین‌الملل و سرزمینی مردم فلسطین را بیان می‌کنند. می‌شود گفت دانشجویان و جوانان آمریکایی، متاثر از نسل دوم و سوم آوارگان فلسطینی در آمریکا هستند. مهم‌ترین انجمن در قاره آمریکای شمالی،(student for justice in plastine) است که در دوره انتفاضه اول توسط حسن باردین، تاسیس شده است. باردین نسل دوم آوارگان فلسطینی به شمار می‌رود که کارش از ابتدا تبیین و رساندن صدای مردم با این منظور بود که فلسطین و مردم فلسطین شناخته شوند، بدون اینکه به موضوع محکومیت رژیم‌صهیونیستی اشاره کنند، تلاش می‌کردند مردم فلسطین را به آمریکایی‌ها بشناسند. کم‌کم مردم عادی که هیچ خبری از فلسطین و خاورمیانه نداشتند، جذب این فعالیت‌ها می‌شوند و در این انجمن در اروپا شعبه‌هایی تاسیس می‌کند و تقریبا سه دهه شده که در ایالت‌های آمریکا، فعالیت می‌کنند و حتما در هر دانشگاه فعالیت دارند. در این چندسال شعبه‌های این انجمن افزایش پیدا کرده است و کارهایی در جامعه هم انجام می‌دهند؛ مثلا شاید موسسه‌ای در محلی مثل سن دیگو، بخواهد یک مستند درباره فلسطین در سینمای عمومی پخش کند، آن وقت دانشجویان طرفدار عدالت در فلسطین، هماهنگی‌ها و کارهای تبلیغاتی آن را انجام می‌دهند یا اینکه یک سخنران یا نماینده را به دانشگاه دعوت و مناظره برگزار می‌کنند. مثل همان فعالیت‌هایی که بسیج دانشجویی در دانشگاه‌ها انجام می‌دهند. مناظره دارند، مستند برگزار می‌کنند، کارهای فرهنگی انجام می‌دهند، مثلا غذاهای فلسطینی به مردم معرفی می‌کردیم برای اینکه ارتباطی میان مردم ایجاد کنیم، کار نمادین انجام نمی‌دادیم. تلاش می‌کردیم ارتباطی میان مردم آمریکا با فلسطین برقرار شود. موسسه(plastine action network) در شرق آمریکا نیز دیگر موسسه‌ای است که دانشجویی نیست اما به دنبال پیگیری حقوق بشر برای فلسطینی‌ها هستند و بیشتر فعالیت‌های مستقیم و میدانی انجام می‌دهند؛ اطلاعاتی مبنی‌براینکه کدام شرکت‌های آمریکایی از صهیونیست‌ها حمایت می‌کنند را جمع‌آوری می‌کنند، مثلا اطلاعاتی درباره مک دونالد، استار باکس و حتی شرکت‌های موشک‌سازی، و بین مردم فراخوان‌هایی برای شکل‌گیری اعتراض مقابل شرکت حمایت‌کننده منتشر می‌کنند و فعالیت اجتماعی و مستقیم انجام می‌دهند که نمادین نیست و بااین منظور این کار را انجام می‌دهند که توجه مردم را نسبت به موضوع فلسطین و حمایت‌هایی که از صهیونیست‌ها می‌شود، جلب کنند. موسسه «العودا» نیز موسسه معروفی در کانادا و آمریکاست که به حق بازگشت آوارگان فلسطینی به سرزمین خود می‌پردازد و از طرفی نیز برای فراموش نشدن خاطرات فلسطینی‌ها فعالیت می‌کند و برخی اوقات نویسنده اهل فلسطین را دعوت می‌کنند و خاطرات و مستندات را روایت می‌کنند. از طرفی خود فلسطینی‌ها مثلا در شیکاگو که که فلسطینی‌های زیادی زندگی می‌کنند، نقطه تمرکزشان بر ارتباط‌گیری با مردم قرار دارد، مثل ماجرای جورج فلوید که سیاه پوستان به مردم آگاهی دادند و اینها در خیابان‌ها حضور پیدا کردند.»
پرادو، البته در کنار این از انجمنی که در حمایت از رژیم‌صهیونیستی و علیه این انجمن‌ها فعالیت می‌کند هم نام می‌برد و می‌گوید: «از طرفی یک گروه صهیونیستی به نام canary metionوجود دارد که کارشان با حمایت اسرائیل و آمریکا صورت می‌گیرد، اطلاعات هر فرد و انجمن یا گروهی که طرفداری و فعالیتی مربوط به فلسطین و حقوق بشر انجام بدهند را پخش می‌کند و علیه آنها دست به افشاگری می‌زنند. در این 20 سال اخیر تلاش کردند این کار را با برخی از افراد انجمن ما انجام بدهند ولی موفق نشدند، چون مردم آگاه‌تر شدند.»
نقش رسانه‌های مستقل آمریکایی در برگزاری تجمعات حمایت از فلسطین
پرادو در ادامه درباره نقش فعالیت‌های رسانه‌ای در آمریکا هم گفت و برگزاری تجمعات اخیر را به نقش آنها مرتبط دانست و اشاره کرد: «الان با توجه به این تجمعاتی که برگزار شده، گفته می‌شود که عامل رسانه مطرح است. باید دقت کنیم که از کدام رسانه حرف می‌زنیم. رسانه رسمی که گفتار غالب حکومت را منعکس و تامین می‌کند؟ منظور این رسانه نیست، بلکه اینجا رسانه مستقل مطرح است. این مردمی که در تجمعات اخیر حضور پیدا کردند، یا خانواده‌ای دارند که با مساله فلسطین آشنایی دارند، یا دوستان فلسطینی دارند یا چپ‌گراهای عدالتخواه هستند که همه اینها با رسانه‌های مستقل آشنا هستند. منظور از رسانه‌های مستقل، پادکست، یوتیوب چنل‌ها و برنامه‌های مختلف هستند. مثلا برنامه‌ای است که یک فرد آمریکایی لبنانی ساخته که در سه سال اخیر خیلی موثر واقع شد و تقریبا همه به آنچه در این برنامه پخش می‌شد رجوع می‌دادند و متفکران مهم و چپ یهودیان ضداسرائیلی، فلسطینی‌ها، در برنامه‌اش حضور پیدا می‌کنند.»
تجمع‌کنندگان در آمریکا نسبت به مساله فلسطین آگاهی دارند و حضورشان برمبنای ذوق‌زدگی نیست
پرادو درباره جو و فضای دانشگاه‌های آمریکا و نقشی که دانشجویان در سازماندهی این تشکل‌ها داشتند، گفت: «در فضا و محل دانشگاهی می‌توان گفت تازه اقداماتی در حال شکل‌گیری است که قانونی درست کنند و نگذارند این تشکل‌ها به کارشان ادامه بدهد ولی لایحه به تصویب نرسید، چون غیرقانونی است. دانشگاه کلمبیا یک سابقه استعمارگرا داشته است اما بعد از ادوارد سعید که کتابی به نام شرق‌شناسی نوشته و نگاهی که مردم غرب روی خاورمیانه داشتند را زیر سوال می‌برد، فضا تغییر کرد. سعید استاد کامل دانشگاه کلمبیا شد و فضای آنجا الان به سمت حمایت از مردم فلسطین حرکت کرده است. الان انجمن‌های دانشجویی تلاش می‌کنند فعالیت‌ها و اعتراض‌هایی در کلمبیا، بوستون، سان فرانسیسکو و تگزاس سازماندهی کنند و به خاطر اتصالی که دانشجویان با شبکه‌های مستقل، موسسه‌های متفاوت، حتی شرکت‌های خصوصی دارند، در میان مردم تاثیر بگذارند و بخشی از این تجمع‌ها را آنها سازماندهی کرده‌اند. از طرفی نیز همه این افرادی که در خیابان‌های آمریکا تجمع برگزار می‌کنند، ارتباط مستقیمی با فلسطین و مردم فلسطین دارند؛ یا در خانواده‌شان یک فلسطینی حضور دارد، یا همکلاسی و دوست فلسطینی دارند یا با شبکه‌های حقوق بشری که برای فلسطین فعالیت می‌کنند، ارتباط دارند و حضورشان بر مبنای ذوق‌زدگی و صرفا همراهی با یک جریان نیست.»
وی درباره حضور چپ‌گرایان در این تجمعات هم گفت: «اگر بخواهیم دقیق درباره تجمعات حرف بزنیم، اکثر تجمع‌کننده‌ها گرایش‌های چپ دارند. این برآمدن برنی سندرز یا اوباما در 10 سال پیش و ذوق‌زدگی نسبت به گرایش‌های سوسیالیستی و بحران اقتصادی آمریکا در وال‌استریت، گرایش چپ‌گرایی سوسیالیست را خیلی برجسته کرده است و همه سوسیالیست‌ها در غرب بعد از این بحران آشنایی بیشتری با تاریخ انجمن‌ها و اتحادیه‌های کارگری پیدا کردند و گفتند کاپیتالیسم به درد ما نمی‌خورد و به این گزاره رسیدند که با این روندی که جلو می‌رویم، همه‌چیز نابود می‌شود و باید بتوانیم عمومی‌گرا زندگی کنیم. این جمعیتی که الان بیرون آمدند یا با انجمن‌ها اتصال دارند و عدالتخواه هستند یا شبکه‌های مختلف ارتباط دارند یا چپ‌گرا بوده‌اند.»
حمایت از فلسطین در ترکیه برمبنای فعالیت‌های مردم‌نهاد صورت گرفته است
جانسل تان، خبرنگار ترکیه‌ای به ما گفت جوی که اکنون در ترکیه نسبت به ماجرای فلسطین وجود دارد، نارضایتی‌های زیادی نسبت به رفتار اردوغان به‌وجود آورده است و درباره شرایط فعلی در ترکیه، گفت: «مردم ترکیه؛ چه مسلمان و چه غیرمسلمانش طرفدار فلسطین هستند. در بین ما نژادپرست هم وجود دارد و این طرفداری از فلسطین باب مزاج‌شان نیست، چون می‌گویند عرب‌ها با ما دشمنی داشته‌اند و اکنون لازم نیست به آنها کمک کنیم. اما واقعیت این است که تعداد این افراد در میان مردم ترکیه کم است. مسلمان‌های ترکیه که بیشتر در استانبول و آنکارا ساکن هستند، به سفارت اسرائیل حمله کردند. گروه‌هایی بودند که عقیده داشتند اصلا تجمع روبه‌روی سفارت اسرائیل لازم نیست و باید روبه‌روی خانه اردوغان تجمع کرد؛ چراکه قدرت در دست رئیس‌جمهور است. این گروه در ترکیه، یک گروه مذهبی هستند و درخواست کمک به مردم فلسطین را داشتند. همچنین دانشجویان ترکیه در این بین دست به چند کار زدند، مثلا درحال حمایت از مردم فلسطین از طریق سوشال‌مدیا هستند. از طرفی کمونیست‌های ترکیه هم برای تجمع روبه‌روی سفارت اسرائیل رفتند. این کار برای ما مردم ترکیه بسیار عجیب بود؛ چراکه هیچ‌وقت مسلمانان ترکیه و کمونیست‌های این کشور هم‌نظر و هم‌عقیده نیستند. اما برای فلسطین این هم‌عقیدگی اتفاق افتاد، مثلا مسلمان‌ها روبه‌روی سفارت رژیم‌صهیونیستی «الله‌اکبر» سر می‌دادند و کمونیست‌ها «مرگ بر اسرائیل» فریاد می‌زدند. این اتفاق برای ما بسیار عجیب بود.»
این خبرنگار ترکیه‌ای درباره موضع مسلمانان نسبت به اردوغان نیز گفت: «مسلمانان از موضع اردوغان ناراحت هستند؛ چراکه به‌عقیده آنها رئیس‌جمهور فقط حرف می‌زند و کاری نمی‌کند و هنوز مراودات اقتصادی با اسرائیل را ادامه می‌دهد. مسلمانان از این امر ناراحت هستند و می‌گویند که ما مردم هستیم و امکان دارد کاری برای فلسطین از دستمان برنیاید. اما تو رئیس‌جمهور هستی و وظیفه‌ات یک برخورد سیاسی قاطع است.» جانسل تان درباره واکنش‌ها به طوفان الاقصی در ترکیه این‌طور گفت: «طوفان الاقصی که شروع شد، دانشگاه استانبول برای آغاز این حرکت میان مردم شیرینی پخش کردند. اکثر دانشجویان طرفدار نجم‌الدین اربکان هستند که از حزب سعادت ترکیه است. او با ایران ارتباط خوبی دارد. از طرفی دیگر دانشجویان می‌دانستند که طوفان‌الاقصی تحت حمایت ایران است. برای همین از کلیت شروع طوفان الاقصی خوشحال بودند. دانشجویان اکنون بیشتر در سوشال‌مدیا و حمایت از فلسطین و هشتگ‌سازی برای آنها فعال هستند، همچنین برندهایی مانند استارباکس و مک‌دونالد توسط مسلمانان تحریم شده است، مثلا من با دوستم که مرا به مک‌دونالد دعوت کرده بود، قطع ارتباط کردم. این برندها به اسرائیل کمک مالی می‌کنند. تحریم برای ما مساله مهمی است؛ چراکه می‌بینیم رئیس‌جمهورمان فقط به حرف بسنده کرده است. برای همین خودمان دست به تحریم خرید کالاهای اسرائیلی زده‌ایم. در ترکیه حمایت از مردم فلسطین بیشتر مردم‌نهاد و غیردولتی است. چند نهاد غیرمردمی در این زمینه فعالند، مثلا برای 9 شب فراخوان می‌دهند و ما روبه‌روی سفارت اسرائیل می‌رویم. تجمعات نیز در این مدت اغلب توسط ان‌جی‌اوهای مسلمان تشکیل و پس از فراخوان اکثر مسلمان‌های ترکیه حاضر می‌شوند. در این مساله هم مهم نیست کدام طرف هستید. مسلمانان ترکیه احزاب مختلف سیاسی دارند اما همه این روزها در تظاهرات ضداسرائیلی حضور پیدا می‌کنند. درحال‌حاضر مهم‌ترین مساله برای ما موضع اردوغان است، مثلا سفارت اسرائیل را نمی‌بندد. مسلمان‌ها از این مساله خیلی ناراحت هستند. دوستانم که به اردوغان رای داده‌اند، می‌گویند از رای دادن به او پشیمانند. مردم مطالبه‌گر بستن سفارت اسرائیل هستند و این پرسش را دارند که چرا همچنان سفارت اسرائیل در ترکیه درحال فعالیت است؟»
اتفاقات اخیر روابط ترکیه و رژیم‌صهیونیستی را
تا حدی مبهم کرده است
رضا نصرتی روزنامه‌نگار نیز به تشریح اتفاقات و موضع‌گیری اردوغان درباره عملیات طوفان الاقصی پرداخت و گفت: «روز بیست‌وهشتم اکتبر حزب عدالت و توسعه در استانبول گردهمایی با عنوان تظاهرات بزرگ فلسطین برگزار کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه سخنران اصلی این تجمع بود. این تظاهرات در شرایطی برگزار شد که در روزهای پیش از آن، شهرهای مختلف ترکیه صحنه اعتراضات مردمی نسبت به جنایات رژیم‌صهیونیستی در غزه شده بود. روز هفدهم اکتبر بعد از انتشار خبر و تصاویر مربوط به بمباران بیمارستان المعمدانی غزه، مردم ترکیه در شهرهای آنکارا، استانبول، آدانا به خیابان‌ها آمدند و در مکان‌هایی مثل سفارت رژیم‌صهیونیستی تجمع کردند. آنها حتی به پایگاه راداری کورچیک که سربازان آمریکایی در آن مستقر بودند رفتند و شعار سر دادند. این تجمع‌ها اغلب با دخالت پلیس و شلیک گاز اشک‌آور به خشونت کشیده شد. شاید مشاهده این فضای شکل‌گرفته در ترکیه بود که باعث شد حزب حاکم ترکیه تصمیم به برگزاری این میتینگ بگیرد. آن هم در فاصله یک روز مانده به جشن 100 سالگی جمهوریت ترکیه که موجب شد رجب طیب اردوغان در آن تند‌ترین مواضع را علیه این رژیم مطرح کند. اظهاراتی ازجمله اینکه رژیم‌صهیونیستی 22 روز است که درحال جنایت در غزه است و ما به تمام دنیا جنایتکار بودن اسرائیل را نشان خواهیم داد. اردوغان همچنین جهت حملات خود را به‌سمت آمریکا و کشورهای غربی گرفت و گفت رژیم‌صهیونیستی بدون حمایت غربی‌ها سه روز هم دوام نخواهد آورد. تظاهرات اولیه در ترکیه اگرچه اغلب از سوی جریان‌های اسلام‌گرا ساماندهی می‌شد اما با گسترش حجم جنایات رژیم‌صهیونیستی این روزها اکثریت جامعه ترکیه به این باور رسیده‌اند که این رژیم مجرم است و باید مجازات وفلسطین آزاد شود و به‌عنوان کشوری مستقل به‌رسمیت شناخته شود.
نصرتی در ادامه به جوی که در رسانه‌های ترکیه‌ای وجود داشت هم اشاره کرد و گفت: «شاید در روزهای ابتدایی طوفان الاقصی برخی رسانه‌های خبری ترکیه که تحت‌تاثیر شدید امپریالیسم رسانه‌ای غرب هستند، مواضعی ازجمله درمورد تروریستی بودن حماس اتخاذ کرده‌اند اما در روزهای بعد با شکل‌گیری اعتراضات مردمی رفته‌رفته نحوه پرداخت خود به جنگ غزه را تغییر داده‌اند تا جایی که اردوغان در سخنرانی خود به‌صراحت اعلام کرد حماس جریانی تروریستی نیست تا رسانه‌های ترکیه حساب کار دست‌شان بیاید. اظهارات اردوغان در تجمع بزرگ فلسطین نهایتا منجر به این شد که رژیم‌صهیونیستی دیپلمات‌های خود را از در آنکارا فرابخواند. اتفاقات اخیر روابط ترکیه و این رژیم را تا حدی مبهم کرده است. اردوغان که حدود یک‌ماه و نیم پیش در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با نتانیاهو دیدار کرده و حتی قرار بود در آینده‌ای نزدیک به سرزمین‌های اشغالی سفر کند، گفته است این امکان وجود دارد که روند اتفاقات جاری آنکارا را حتی مجبور به دخالت نظامی کند. برای مردم ترکیه که از دیدن جنایات رژیم‌صهیونیستی در هفته‌های اخیر به ستوه آمده‌اند اتخاذ مواضع ضدصهیونیستی از جانب اردوغان تا حد زیادی می‌تواند دلگرم‌کننده باشد. می‌توان گفت از نظر آنها رویکرد جدید آنکارا در قبال اسرائیل که تا چندماه قبل مقامات کشورشان با مقامات صهیونیستی به گرمی دست می‌دادند قدمی جدی و مهم ارزیابی می‌شود. مردمی که در دهه‌های گذشته نسبت به مساله فلسطین خیلی حساس نبودند حالا با هر تفکر و گرایشی در یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن هم مطالبه از دولت‌شان برای مجازات رژیم‌صهیونیستی و تلاش در جهت احقاق حقوق مردم مظلوم فلسطین است.»