علیرضا کنگرلو، خبرنگار: طی ماه گذشته، مهدی غضنفری رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی صحبت‌هایی را پیرامون حرکت کشورهای همسایه در مسیر توسعه مطرح کرد و هشدار داد که اندک تعللی در همراه شدن با این سیر پرشتاب، ما را در دامی با عنوان «استعمار توسعه‌ای» گرفتار می‌کند که ماحصلش نیازمندی در کوچک‌ترین احتیاجات به همسایه‌هاست. صحبت‌های غضنفری اما با طیفی صفر و صدی از واکنش‌ها همراه شد. عده‌ای بر او تاختند که طرح این‌گونه مسائل با هدف شانه خالی کردن از بار مسئولیت‌ها بوده و بذر ناامیدی در جامعه می‌پراکند و برخی دیگر صحبت‌های غضنفری را از سر دلسوزی خوانده و آن را مواجهه با واقعیت پنداشتند. حال فارغ از هر گونه پیش‌داوری و قضاوت که هدف از طرح این موضوع چه بوده، نگاهی داریم به بخش‌هایی از آخرین گزارش پژوهشی منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران که وضعیت همسایگان ایران را تصویر و تشریح کرده است. بازخوانی این گزارش، نکات مهمی را به دست می‌دهد که آیا واقعا همسایگان در مسیر توسعه‌اند و ایران باید این مهم را جدی بگیرد یا اینکه گام زدن همسایه‌ها در مسیر توسعه آنچنان هم جدی نیست.
پروژه‌های ساخت‌وساز تریلیون دلاری عربستان
عربستان سعودی برای اجرای پروژه‌های بزرگ در راستای استراتژی بلندپروازانه چشم‌انداز 2030 خود، قراردادهای ساخت‌وساز با ارزش ترکیبی 250 میلیارد دلاری را منعقد کرده است. عربستان سعودی که شاهد سریع‌ترین رشد اقتصادی گروه 20 در سال 2022 بود، اصلاحات و ابتکارات متعددی را با هدف کاهش وابستگی خود به درآمدهای نفتی انجام می‌دهد. محور اصلی این طرح هم ساخت زیرساخت‌های جدید، مسکن انبوه، هتل‌ها و سایر مقاصد گردشگری و سرگرمی است که منجر به جذب بیشتر توریست‌های بین‌المللی و پرداخت بیشتر برای استفاده از امکانات عربستان می‌شود؛ در همین راستا، برجسته‌ترین پروژه‌ای که تاکنون عربستان از آن رونمایی کرده است، احداث ابرشهری به نام نئوم است که هزینه ساخت آن، 500 میلیارد دلار برآورد شده است. این کشور در طول سال گذشته، اجزای فرعی مختلفی را در نئوم از جمله تروئنا، محل برگزاری بازی‌های آسیایی 2030 و سیندالا، جزیره لوکس و مقصد گردشگری در دریای سرخ را اعلام کرده است. پیش‌بینی می‌شود که عربستان تا سال 2030، میزبان 100 میلیون توریست خواهد بود. در همین راستا، درحالی‌که در بخش خرده‌فروشی، طرح ساخت‌وساز حدود 5.3 میلیون مترمربع هتل برنامه‌ریزی شده بود، 289 هزار اتاق هتل دیگر نیز اضافه شده است. اخیرا صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که تحولات اقتصادی مستمر در عربستان سعودی، به این کشور در افزایش رشد، کاهش کم سابقه میزان بیکاری، مهار تورم و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی همزمان با کاهش وابستگی به نفت کمک کرده است.
دورخیز قطر برای افزایش تولید LNG
قطر در راستای حفظ جایگاه خود به‌عنوان صادرکننده پیشرو در صنعت LNG، در حال برنامه‌ریزی به‌منظور تامین 40 درصد از کل LNG بازار جهانی تا سال 2029 است. در همین راستا شرکت قطرانرژی در ماه ژوئیه قراردادی را با شرکت شل به‌منظور توسعه میدان شمال شرقی این کشور، به‌عنوان اولین مرحله از بزرگ‌ترین پروژه LNG جهان به امضا رساند. این کشور پیشتر نیز قراردادهایی را با شرکت‌های توتال، اکسون، ConcoPhillips و Eni امضا کرده است. این توسعه شامل شش مرحله است که ظرفیت تولید LNG قطر را تا سال 2027 از 77 میلیون تن، به 126 میلیون تن در سال افزایش خواهد داد. در همین راستا قطر با پیش‌بینی رشد عرضه خود در آینده، قرارداد بزرگ 27 ساله LNG را در ژوئن سال جاری با شرکت ملی نفت چین به‌منظور تامین 4 میلیون تن LNG در سال امضا کرد که دومین قرارداد بزرگ گازی بین قطر و چین در سال گذشته به شمار می‌رود. در نوامبر 2022، شرکت قطرانرژی، قرارداد مشابهی را به‌منظور تامین سالانه 4 میلیون تن LNG در قراردادی 27 ساله با غول نفتی چینی سینوپک به امضا رسانده بود.
توافق قزاقستان و گرجستان برای توسعه کریدور ترانس خزر
دو کشور قزاقستان و گرجستان در مورد ساخت ترمینال بندری در شهر پوتی گرجستان با سرمایه‌گذاری مساوی به توافق رسیدند؛ اقدامی که منجر به افزایش حجم حمل‌ونقل کالایی در مسیر ترانزیت بین‌المللی ترانس خزر خواهد شد. حجم کلی سرمایه‌گذاری در این پروژه، 15 تا 20 میلیون دلار برآورد شده است که براساس زمان‌بندی پروژه، مرحله اول این پروژه در سه ماهه اول سال 2024 به بهره‌برداری خواهد رسید. شایان توجه است که طی شش ماه نخست سال 2023، بیش از 1.32 میلیون تن کالا از طریق مسیر ترانس خزر جابه‌جا شده است که حاکی از افزایش 77 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 2021 است.
توافق ساخت ترمینال غلات میان امارات متحده عربی و قزاقستان
اخیرا وزارت صنعت و توسعه زیرساخت قزاقستان اعلام کرد که رهبران تجاری امارات متحده عربی و قزاقستان به‌منظور ساخت یک پایانه غلات و توسعه یک پایانه دریایی در بندر دریایی کوریک به توافق رسیدند. در همین راستا گروه بنادر ابوظبی ( AD ) قراردادی را با شرکت SEMURG INVEST مستقر در آلماتی امضا کرده است. این پروژه با حمایت شرکت ملی سرمایه‌گذاری قزاقستان اجرا خواهد شد. این دو شرکت براساس مفاد این قرارداد، سرمایه‌گذاری مشترکی را برای بهره‌برداری و توسعه پایانه سرزه به یک پایانه چندمنظوره انجام خواهند داد. به گفته معاون وزیر امور خارجه قزاقستان، امارات متحده عربی شریک تجاری و سرمایه‌گذاری مهمی برای قزاقستان به شمار می‌رود. در همین راستا، امارات در سه ماهه اول سال جاری، مبلغ 209.7 میلیون دلار در اقتصاد قزاقستان سرمایه‌گذاری کرد؛ رقمی که 2.5 برابر بیشتر از سال گذشته است.
افتتاح دفتر صندوق ثروت ملی امارات در پکن
اخیرا صندوق ثروت ملی ابوظبی، دفتری را در پکن افتتاح کرده است. افتتاح این دفتر در پکن گام جدیدی در راستای توسعه روابط اقتصادی چین و امارات است. احتمالا امارات تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی، موقعیت خود به‌عنوان مهم‌ترین شریک اقتصادی چین در خاورمیانه را حفظ خواهد کرد. شرکت سرمایه‌گذاری Mubadala که متعلق به دولت ابوظبی است و به‌عنوان یک صندوق سرمایه‌گذاری مستقل فعالیت می‌کند، بر سرمایه‌گذاری در چین تمرکز خواهد کرد و در تصویری کلان‌تر، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری امارات متحده عربی در سال 2022 بود. برمبنای آمارهای وزارت اقتصاد امارات متحده عربی، تجارت غیرنفتی بین دو کشور در سال گذشته به بیش از 72 میلیارد دلار بالغ شد که 18 درصد نسبت به سال پیش از آن، افزایش یافته است.
طرح یک سوال
نظر به همین چند مورد یادشده که جملگی در دو تا سه ماه گذشته در همسایگی ما محقق شده‌اند، آیا زمان آن نرسیده کمی بیشتر و بی‌پرده‌تر با واقعیت‌هایی که در اطراف‌مان می‌گذرد روبه‌رو شویم و علاج واقعه را قبل از وقوع کنیم؟