مژگان تقی پور، خبرنگار: یکی از عمده‌ترین انتقادهایی که می‌توان به رویه سریال‌سازی تلویزیون در سال‌های اخیر وارد کرد و البته صرفا مربوط به دوره مدیر فعلی سازمان مربوط نمی‌شود، بحث کیفیت بصری سریال‌هاست. سریال‌های تلویزیون دارای یک امضای بصری منفی هستند و با دیدن چند ثانیه از هر کدام‌شان بدون اسم و عنوان، می‌توان فهمید که محصول تلویزیون در سال‌های اخیر بوده‌اند. نه‌تنها میزانسن‌ها و دکوپاژ‌ها به‌شدت غیراصولی هستند، بلکه رنگ و نور هم خیلی ضعیف و بی‌کیفیت است. مخاطب عام به شکل تئوریک قادر به تحلیل زیبایی‌شناختی بصری سریال‌ها نیست، اما به‌طور ناخودآگاه نسبت به کیفیت پایین دل‌زده می‌شود و اگر کیفیت بالا باشد، به آن کار جذب خواهد شد. بسیاری از اوقات حتی دیده می‌شود فیلم‌های خارجی وقتی از تلویزیون ایران پخش می‌شوند، نسبت به نسخه‌ای از همان فیلم که مخاطبان در بسترهای دیگر غیر از تلویزیون می‌توانند ببینند، کیفیت رنگ و نور پایین‌تری پیدا می‌کند. معمولا در نقد کارهای تلویزیون، بیشتر به عناصر محتوایی توجه شده و کمتر سراغ نقد مسائل فنی رفته‌اند؛ حال آنکه بخش قابل توجهی از مشکلات ساختاری صداوسیما به همین افول در کیفیت فنی کارها برمی‌گردد. روزگاری بود که نام‌های آتیه‌دار و چهره‌های خلاق وارد تلویزیون می‌شدند و سریال می‌ساختند، اما حالا رویه‌ای در این سازمان ایجاد شده که نظارت کیفی بر کارها را به حداقل رسانده و نمی‌توان امیدوار بود که مثلا ۱۰ سال بعد در میدان‌های جدی سینمایی، نام‌هایی را ببینیم که امروز در تلویزیون مشغول کار هستند. در ادامه مروری کرده‌ایم بر نام‌های تعدادی از فیلمسازان مشهور و معتبر ایرانی که روزگاری در تلویزیون سریال می‌ساختند. می‌توان ۱۰ سال بعد نگاهی به فهرست فیلمسازان معتبر سینمای ایران انداخت و دید که از میان آنها چه تعدادشان امروز مشغول سریال‌سازی تلویزیونی بوده‌اند؛ تا به این ترتیب کارنامه مدیران فعلی سازمان به‌لحاظ کیفی و فنی ارزیابی شود.
حسن فتحی
حسن فتحی، کارگردان سریال مشهور «شهرزاد» در اواسط دهه 70 از‌جمله کارگردان‌هایی بود که کارش را از همین تلویزیون و با چند تله‌تئاتر موفق برای شبکه دو سیما آماده کرد. این کارگردان سینما و تلویزیون پیش از ساخت سریال‌های موفقی همچون «پهلوانان نمی‌میرند»، «شب دهم»، «مدار صفر درجه» و «روشن‌تر از خاموشی» در شبکه دو سیما، تله‌تئاترهایی همچون «ملکه‌های فرانسه»، «معمای یک قتل»، «سوءتفاهم» و همچنین تله‌تئاتر «تله موش» را کارگردانی کرده بود. تبحر این روزهای حسن فتحی در تصویر‌کردن قصه‌هایی که در بستر تاریخی روایت می‌شوند، بی‌ارتباط با مشق او در فضای تلویزیون نیست. تمرینی برای دست‌یافتن به میزانسنی که حالا او را در طراحی فضای سریال‌هایش کمک می‌کند؛ طراحی از مسیر حرکت بازیگران تا چگونگی قطع و وصل‌شدن نورها و بازی بازیگران و حتی مواردی مثل گریم و چیدمان دکور.
داود میرباقری
یکی از شاخص‌ترین آثار مذهبی ایران، مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) ساخته داود میرباقری است که هنوز پس از گذشت نزدیک به دو دهه از ساخت آن همچنان باطراوت جلوه می‌کند. این مجموعه در اوایل دهه 70 با بودجه‌ای در حدود ۲۷ میلیون تومان به‌عنوان یک تله‌تئاتر مقابل دوربین رفت و بعدها به‌دلیل اهمیت ساخت سریال در حوزه تاریخ و البته نظر مدیران وقت تلویزیون، این مجموعه در طول مدت ساخت بیش از ۱۰بار دچار اصلاح برآورد شد و درنهایت به‌عنوان یکی از پروژه‌های پرهزینه و سنگین تولید شد. داود میرباقری برای تلویزیون سریال‌های موفق تاریخی دیگری همچون «معصومیت از دست‌رفته» و «مختارنامه» را کارگردانی کرد. او سریال «سلمان‌فارسی» که مهم‌ترین سرمایه این روزهای تلویزیون در سریال‌سازی است را جلوی دوربین برده.
امرالله احمدجو
نماهای لانگ‌شات از بیابان‌های مرکزی ایران، قهرمان‌ها و قصه‌ای که مردم هنوز دوستش دارند، یک وسترن تمام‌عیار ایرانی با تفنگ و اسب و دوئل‌هایش و با همان موسیقی‌ای که روی این سریال نشسته و نام «روزی روزگاری» را در خاطره‌ها تا همیشه باقی نگه خواهد داشت. روزی روزگاری، «تفنگ سرپر» و «پشت کوه‌های بلند» سه سریال تلویزیونی‌اند که با نویسندگی و کارگردانی امرالله احمدجو در سه دوره مدیریتی سازمان صداوسیما ساخته شده‌اند. موفقیت یا عدم‌موفقیت هر کدام از این سریال‌ها دلایل خاصی دارد و بررسی زمانه خودش را می‌طلبد، اما به‌جرات می‌توان گفت که سریال روزی روزگاری، به‌تنهایی یک مکتب در فیلمسازی ایران به‌حساب می‌آید و «تفنگ سرپر» هم همان نمک و همان حال و هوای خلاقانه را دارد.
اصغر فرهادی
اصغر فرهادی از مشهورترین کارگردانان ایرانی است که سعی دارد تصویر مستقلی از خودش نشان دهد و به همین دلیل هوادارانش به‌طور مطلق سابقه کارهای تلویزیونی‌اش را از صفحه ویکی‌پدیای فارسی او حذف کرده‌اند. با این حال فرهادی کارش در تلویزیون را سال ۱۳۷۵ با آیتم‌نویسی برای جنگ شبانه‌ای به اسم «شب بخیر تهران» آغاز کرد و بلافاصله به جنگ دیگری با نام «مثل زندگی» پیوست. همان سال بهروز بقایی سریالی به نام «ماه مهربان» ساخت که در سال پس از آن هم پخش شد و اصغر فرهادی نویسنده‌اش بود. پس از آن نویسندگی سریال‌های «روزگار جوانی» و «پزشکان» را انجام داد و در مجموعه‌های «چشم به راه» و «فرح و فرج» هم کارگردانی کرد و هم نویسندگی. «داستان یک شهر» اثر دیگری از اصغر فرهادی بود.