فرهیختگان: ماجرای ما و عدالت آموزشی سال‌هاست که جدی‌تر از قبل پیش می‌رود و حالا روزبه‌روز و دفعه‌به‌دفعه، مراسم، نشست‌ها، گزارش‌ها و گفتارهای متنوعی در این باب فراگیر می‌شود. حضور در همه نشست‌ها و هم‌اندیشی‌ها و گعده‌هایی که حول این مساله شکل می‌گیرد، حتما میسر نیست، اما هر گامی در مسیر عدالت آموزشی، شایسته تقدیر و پیگیری است. از این جهت 6 مهرماه سال‌جاری یک جلسه هم‌اندیشی توسط اندیشکده حکمرانی اسلامی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی تحت عنوان «هم‌اندیشی عدالت آموزشی در حکمرانی آموزشوپرورش» برگزار شد که چهره‌های شاخص و متخصص در این حوزه در آن به ارائه آرا و نظرات خود پرداختند. در ادامه بخشی از گفتارهای مهدی نویدادهم، عضو هیات‌علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دبیرکل سابق شورای عالی آموزشوپرورش، را با هم می‌خوانیم.
بحث عدالت آموزشی، بحث بسیار مهم و بحث روز آموزشوپرورش است. از زوایای مختلف می‌شود به این بحث پرداخت. موضوع بحث من، بحث تنوع فرهنگی و عدالت آموزشی است. عدالت آموزشی موضوع بسیار جدی است و اگر امروز برای حل این مساله راه‌حلی پیدا نکنیم فردا به دلیل مشکلات جدی که از این زاویه متوجه آموزشوپرورش شده است دیر خواهد شد اما بحث فرهنگی به چه دلیل مهم هست؟ من چند دلیل را برای آن ذکر می‌کنم:
کشور ما کشور چندفرهنگی است. اقوام مختلف در ایران وجود دارند، مذاهب مختلف در نتیجه هویت‌های مختلف و فرهنگ‌های مختلف. روزگاری تصور بر این بود که اگر یک کشوری تک‌فرهنگی باشد زمینه توسعه‌یافتگی آن راحت‌تر و به‌سهولت انجام خواهد شد اما این نگاه وجود ندارد. این چندفرهنگی اگر خوب مدیریت شود می‌تواند زمینه‌ساز توسعه‌یافتگی باشد.
این چندفرهنگی و اقوام مختلف در مرزهای ما و از مرکزیت دور هستند. این دور بودن از مرکزیت یعنی دور بودن از مراکز سیاستگذار و تصمیم‌گیرنده و برنامه‌ریز و تخصیص منابع؛ خود این هم آفتی است. در نتیجه به‌زعم من این تنوع فرهنگی و قومی که موضوع بحث ماست هم فرصت و هم تهدیدی برای کشور است اگر مدیریت شود زمینه‌ساز توسعه‌یافتگی است و اگر مدیریت نشود آفت جان خواهد شد به نظر می‌رسد الان در این مقام هستیم و متاسفانه آسیب‌هایی دیدیم.
این یک‌سوی قضیه است، سوی دیگر قضیه بحث عدالت است. همان‌طور که اشاره کردم شواهد متعددی وجود دارد که عدالت در کلان کشور، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی آسیب‌دیده است؛ در نتیجه عدالت آموزشی هم آسیب‌دیده است. این‌طور نیست که در سایر بخش‌ها وضع ما خوب باشد و فقط مشکل ما عدالت آموزشی باشد. شاید عدالت آموزشی بخشی از آن متاثر از نا‌عدالتی‌هایی است که در سایر حوزه‌ها و عرصه‌ها وجود دارد. اینجا نقطه‌ای است که دشمن روی آن دست گذاشته و این شکاف‌ها را بزرگ‌نمایی کرده و انسجام ملی ما را تضعیف می‌کند. اگر برای بسط عدالت و درمان ناعدالتی‌ها و بی‌عدالتی‌ها نتوانیم چاره‌اندیشی کنیم در گام اول وحدت ملی، انسجام ملی و فرهنگی ما آسیب خواهد دید.
آخرین دلیل که چرا این بحث مهم است و در آموزشوپرورش مطرح می‌شود این است که سنین کودکی هویت‌یابی است و آموزشوپرورش اگر فعال و اثربخش باشد در تقویت هویت و انسجام و در تقویت وحدت ملی می‌تواند اثربخش باشد و نقش کلیدی ایفا کند. اگر به دنبال وحدت ملی هستیم از دبستان‌ها و از پیش‌دبستانی‌ها باید شروع کنیم و برخلاف تصوری که عده‌ای می‌گویند با نیروی نظامی و انتظامی و امثال آن می‌توان وحدت ایجاد کرد و وحدت ملی را حفظ کرد، این پدیده فرهنگی است و باید از دستگاه‌های فرهنگی کمک گرفت و بهترین دستگاهی که می‌تواند نقش‌آفرینی کند، آموزشوپرورش است. پدیده تلخی که امسال هم مقام‌معظم‌رهبری از آن نام بردند کوچک‌انگاری آموزش و پرورش است. اگر این مساله برطرف شود، سیاستگذاران، برنامه‌ریزان آموزشوپرورش را کوچک نبینند و ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آن را به رسمیت بشناسند بسیاری از مشکلات کشور از جمله آسیب‌دیدگی عدالت، آسیب‌دیدگی وحدت و انسجام ملی را می‌شود از طریق آموزشوپرورش حل کرد و چاره‌ای برای آنها اندیشید. عنوان بحث تنوع فرهنگی و عدالت آموزشی است. در این سازه تعریف و مفهوم واژگان اعم از فرهنگ و تنوع فرهنگی، عدالت، عدالت آموزشی و درنهایت مناسبات تنوع فرهنگی با عدالت آموزشی باید تبیین شوند.
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.