زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: جایزه مصطفی(ص) که این روزها پنجمین دوره‌اش به میزبانی اصفهان درحال برگزاری است. جایزه دوسالانه‌ای است که باید آن را از مهم‌ترین جوایز در حوزه علم و فناوری جهان اسلام دانست و با هدف شناسایی، معرفی و تقدیر از چهره‌های برجسته علم و فناوری تلاش دارد پژوهش را در جوامع اسلامی ترویج دهد. این جایزه قرار است تا 10 مهر ماه در باغ‌موزه چهلستون اصفهان میزبان بیش از 100 دانشمند از کشورهای مختلف جهان اسلام باشد. افتتاحیه آن 7 مهر با حضور رئیس‌جمهور و معاون علمی و فناوری‌اش برگزار شد و رئیسی در این مراسم پیشنهاد کرد در نشست‌های علمی این جایزه که با حضور اندیشمندان جهان اسلام خواهد بود، برای رنج‌های امروز بشر راهکارهای نو پیشنهاد شود. روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی در این مراسم برگزاری چنین برنامه‌ای در سطح بین‌المللی را یکی از اسباب‌های مرجعیت علمی دانست و عنوان کرد: «این جایزه حداقل سه کار مهم را انجام داده؛ اول اینکه دوهزار و ۶۱۳ دانشمند را در کل دنیا از ۱۱۰ کشور شناسایی کرده که پنج نفر از کشورهای مختلف به‌عنوان برگزیده این دوره انتخاب شده‌اند. این موضوع در ایجاد تولید علم نافع و مفید موثر بوده است.»
زیست‌بوم علم و فناوری براساس رفتار نخبگان برتر شکل می‌گیرد
از افتتاحیه مراسم که بگذریم، باید عنوان کرد در اولین روز از جایزه مصطفی(ص) پنل‌های مختلفی در محل اصلی جایزه برگزار شد. صادق واعظ‌زاده، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس اسبق بنیاد ملی نخبگان در پنل «مدیریت نخبگان» که روز گذشته ذیل سلسله نشست‌های نهمین دوره استپ برگزار شد، با بیان اینکه نخبگان گروه مرجع هستند و بقیه افراد جامعه از عادات و رفتارهای آنها پیروی می‌کنند، گفت: «دولت‌ها باید این قشر را آزاد بگذارند تا بتوانند از فرصت‌ها استفاده و افق‌های جدید را کشف کنند.» او تاکید کرد: «نخبگان برتر، الگو و مرجع هستند و در تشکیل گروه‌های اجتماعی در حوزه علم و فناوری کمک می‌کنند. زیست‌بوم علم و فناوری براساس حضور و رفتار آنها شکل می‌گیرد. محققان و دانشمندان در این زیست‌بوم کمک می‌کنند تا علم و فناوری به خدمات تبدیل شود و به بازار برسد.» وی تاکید کرد: «مهم‌ترین نکته درمورد زیست‌بوم این است که عنصر اولیه و مبنایی این سیستم را بشناسیم. عادت اشتباه برخی دولت‌ها این است که نقش‌ها و قوانین مشخصی برای این زیست‌بوم تعیین می‌کنند اما باید بدانیم یک زیست‌بوم به‌تدریج و براساس پویایی تغییرات اجتماعی شکل می‌گیرد.» به گفته او باید محیطی را در کشور فراهم کرد که همه بتوانند جایگاه خود را در آن بیابند و نقش‌شان را در زیست‌بوم علم و فناوری ایفا کنند؛ هرچند در این میان به قانون نیاز است، اما قانون برای کارآمدی باید تبدیل به عادت و هنجار شود.
فناوری تضمین‌کننده زنجیره توسعه اقتصاد خواهد بود
«نشست تبادل علم و فناوری» را هم باید سومین پنل روز گذشته دانست. قاسم مصلحی، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در این پنل به زنجیره توسعه اقتصاد اشاره کرد و گفت: «مراکز رشد نقش بسزایی در زمینه تولید محصولات دانش‌بنیان دارند و عنصر فناوری می‌تواند تضمین‌کننده این زنجیره باشد.» او توسعه مراکز رشد در کشور ایران را بسیار مطلوب دانست و عنوان کرد: «۵۰ پارک علم و فناوری و ۲۶۰ مرکز رشد در کشور مشغول به فعالیت هستند و همچنین ما آمادگی همکاری با بسیاری از کشورهای اسلامی را داریم.»
نمی‌توان هر نتیجه را به‌صورت گسترده به کل دنیا تعمیم داد
البته میهمانان خارجی این دوره در سخنرانی‌های خود به موضوعات مختلفی مانند هوش مصنوعی، مشکلات امروز دنیا و نقش جهان اسلام در رفع آنها و... اشاره کرده بودند. شهاب البحری، برگزیده جایزه مصطفی(ص) از کشور عراق که جزء دو درصد از دانشمندان نخبه جهان در سال ۲۰۲۲ به شمار می‌رود، یکی از همان میهمانانی است که هوش مصنوعی را موضوع سخنرانی خود قرار داده بود. او درباره اینکه هوش مصنوعی و ابزارهای مرتبط با آن تا چه میزان قابلیت اطمینان خواهند داشت، گفت: «نکته اول اینکه تنها تمرکز ما روی این حوزه نیست اما مساله دیگر اینکه هوش مصنوعی قطعا باید برای ما قابل اعتماد باشد. البته ما هفت شاخصه برای بررسی این اعتماد داریم.»
به گفته او طبیعتا نمی‌توان هر نتیجه علمی به‌دست آمده در سطح یک منطقه را به‌صورت گسترده تعمیم داد و در پذیرش مقالات در مجلات علمی به این موارد و شاخصه‌ها توجه می‌کنیم. او ادامه داد: «تجربه تحقیقات هوش مصنوعی می‌گوید اعتماد صددرصد به اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی ازجمله چت جی‌پی‌تی وجود ندارد. اعتماد در تصمیم‌گیری و استفاده از هوش مصنوعی باید با یکدیگر ترکیب شوند. امروزه ژورنال‌های زیادی روی قابل‌اعتماد بودن هوش مصنوعی کار می‌کنند.» البحری بیان داشت: «تحقیقات نشان می‌دهد اجزای زیادی باید وارد هوش مصنوعی شود تا درصد قابل‌اعتماد بودن این تکنولوژی را افزایش دهند، همچنین باید بتوان از تاثیرات جانبی هوش مصنوعی و مضرات فیزیکی و ذهنی آن دوری کرد.»
هوش‌مصنوعی در حوزه تشخیص می‌تواند جایگزین پزشک شود
عثمان حسن از پاکستان درباره هوش مصنوعی عنوان کرد: «دایره وسعت تاثیرات این حوزه بر بخش‌های مختلف چون سلامت تکنولوژی و محصولات غذایی فناوری اطلاعات و... است و چون تاثیرات الکتریسیته بر زندگی افراد موثر است.» به گفته او امروزه هوش مصنوعی در عرصه حمل‌ونقل و ترافیک و نوع خودروها و رنگ و پلاک و جای پارک آنها بسیار موثر است؛ چراکه به وسیله آن می‌توان در مقوله‌هایی چون تشخیص میزان حجم ترافیک، جای پارک در معابر و تعداد سرنشینان خودروها تاثیرگذاری داشت، همچنین هوش مصنوعی در حوزه امنیت می‌تواند موثر عمل کند و در حوزه پزشکی می‌تواند جایگزین پزشک در تشخیص بیماری، اسکن عکس و تعریف درمان شود.
ظرفیت‌سازی بومی در علم و فناوری جهان اسلام زمینه حل مشکلات جهان خواهد بود
اقبال چودری، برگزیده ادوار قبل جایزه مصطفی(ص) نیز در این دوره از جایزه گفت: «ثمرات نبوغ انسان به افرادی که به آنها نیاز دارند، نرسیده است و جهان با فقر، گرسنگی، بیماری، درگیری، خشونت و عدم اطمینان اقتصادی روبه‌رو است.» او در همین زمینه اظهار داشت: «امروزه با چالش‌های ناپایداری چون ناامنی غذایی، بی‌سوادی، بیکاری جوانان، آسیب‌پذیری‌های آب‌وهوایی، افراط‌گرایی خشونت‌آمیز، درگیری‌های منطقه‌ای و داخلی، اسلام‌هراسی و... روبه‌رو هستیم، درحالی‌که قطعا ظرفیت‌سازی بومی در علم و فناوری در جهان اسلام می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات کمک کند. رشد مبتنی‌بر نوآوری محرک کلیدی برای توسعه اجتماعی- اقتصادی است و برای رسیدگی به چالش‌های جهانی معاصر ضروری است.»
میزبانی شریفی‌ها از دو تن از میهمانان جایزه مصطفی(ص)
البته احمد حسن و مروات اویسال، دو تن از میهمانان این دوره از جایزه روز گذشته به دانشگاه صنعتی شریف رفته و با رئیس و برخی اساتید این دانشگاه دیدار کردند. احمد حسن استاد دانشگاه کوئینز کانادا، متولد سال ۱۳۵۵ در مصر است که با اثر کاوش مخازن نرم‌افزاری (MSR) در حوزه علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته می‌شود و همچنین مروات اویسال متولد ۱۳۵۲ در ترکیه و استاد دانشگاه نیویورک ابوظبی امارات است که با اثر فناوری ارتباطات بی‌سیم نوری در حوزه علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزیده امسال مصطفی(ص) شد.