میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر حوزه بین‌الملل: دو سال قبل در چنین روزهایی مردم کابل هنوز در شوک پذیرایی از میهمانان بودند که چند روز پیش بدون‌ مواجهه با هرگونه مقاومت جدی وارد ارگ ریاست‌جمهوری شده و با برافراشتن پرچم امارت بر فراز ساختمان آن، ناقوس مرگ نظام جمهوریت را به صدا در آورده بودند. اکنون آنها باید به فاصله کمتر از یک هفته چهره‌ای جدید از کابل را می‌پذیرفتند؛ چهره‌ای که دیگر در آن خبری از رفت‌وآمد خارجی‌ها، کارمندان کت و شلواری و کراوات زده و نظامی‌های یونیفرم‌پوش نبود و جای آنها را افرادی تفنگ به دست و با لباس محلی و دستارهایی بر سر گرفته بودند. البته در این میان تنها یک نقطه کابل بود که می‌شد در آن هنوز ردپایی از آن چهره قدیم کابل را مشاهده کرد؛ فرودگاهی مملو از خارجی‌ها، دولتمردان سابق و نظامیانی که اغلب یونیفرم‌های خود را در خانه پنهان کرده بودند. همه این افراد به‌دنبال خروج از افغانستان به هر شکل ممکن بودند و البته جدا از افرادی بودند که در بیرون از فرودگاه می‌کوشیدند تا با عبور از دیوارهای بتنی خود را به تنها منطقه خارج از کنترل طالبان در درون شهر کابل برسانند.          
اما در چنین روزهایی و در فراسوی این تغییرات ظاهری به‌وجود آمده در شهر کابل، مردم با یک درگیری ذهنی هم مواجه بودند. چه شد که نظام 20 ساله جمهوریت با چنین سرعت باور نکردنی و بدون هیچ گونه مقاومتی از هم پاشید؟ در آن هنگام گویا انگشت اتهام متوجه یک نفر بود؛ رئیس‌جمهور فراری اشرف غنی. مردم در کوچه و خیابان و از بزرگ و کوچک او را به باد ناسزا گرفته بودند، حتی سیاستمداران و نظامیانی که خود هم در زمره فراریان محسوب می‌شدند، تلاش می‌کردند تا او را تنها مسبب اوضاع کنونی معرفی کنند. آمریکا و ائتلاف متحدانش نیز از این معرکه جا نمانده و اوضاع فضاحت‌بار خود را به عملکرد او نسبت می‌دادند. به نظر می‌رسد همه آنها در یک موضوع اشتراک نظر داشتند؛ این فرار اشرف غنی بوده که باعث سقوط نظام جمهوریت شده است. اما در این میان اشرف غنی تنها کسی بود که یکه و تنها اصرار داشت بگوید جمهوریت حتی پیش از فرار او از هم پاشیده و متلاشی شده بود. به‌قول خودش او وقتی تصمیم به فرار گرفت که متوجه شد هیچ راهی برای بقای جمهوریت باقی‌نمانده و قربانی شدن او هم تغییری در این مسیر ایجاد نمی‌کند. اما سوال مهم این است که واقعا کدام‌یک از این دیدگاه‌ها و ادعاها به واقعیت نزدیک‌تر است؛ فرار اشرف غنی موجب سقوط جمهوریت شد یا اینکه فروپاشی جمهوریت زمینه‌ساز فرار وی از کشور شد؟                      برای پاسخ به پرسش مطرح‌شده شاید لازم باشد دو موضوع را از هم تفکیک کرد؛ نخست نقشی که اشرف غنی و عملکرد بلندمدت وی در ناکامی و سقوط نظام جمهوریت ایفا کرد و دوم تاثیری که رخداد فرارش بر فروپاشی نظام جمهوریت برجای گذاشت. درحالی‌که بررسی مورد اول قطعا به تحقیقات و پژوهش‌های طولانی‌مدت نیاز دارد؛ مورد دوم را شاید بتوان از طریق بازخوانی آنچه در روز فرار از کابل رخ داده و بعدها از سوی خود وی، همراهان یا حتی مخالفانش بازگو شده، مورد توجه و بررسی قرار داد. در همین راستا متنی که از نظر می‌گذرد بازخوانی و درواقع واکاوی رخدادها و ادعاهایی است که از سوی منابع مختلف در رابطه با چگونگی فرار اشرف غنی از کابل مطرح شده و تا حد زیادی می‌تواند توضیح‌دهنده تاثیر فرار وی در سقوط نظام جمهوریت باشد.

برای خواندن متن کامل این گزارش اینجا را بخوانید