فاطمه طاری بخش، خبرنگار:سی‌وچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مصلای تهران درحال برگزاری است. نمایشگاه کتاب هرسال در بخش‌های مختلف برگزار می‌شود که یکی از این بخش‌ها مربوط به ناشران دانشگاهی است. بخش ناشران دانشگاهی شامل ناشران خصوصی و انتشارات علمی سازمان‌ها و دانشگاه‌ها و ارگان‌های مختلف می‌شود. امسال در این بخش ۳۸ دانشگاه حضور یافتند که دو دانشگاه شریف و امیرکبیر از غایبان اصلی این بخش به‌حساب می‌آیند. علی‌رغم اینکه مخاطبان بخش ناشران دانشگاهی خاص هستند و با نگاهی گذرا در راهروهای آن می‌توان فهمید که تنها قشر دانشجو در آنجا حضور دارد، اما به نسبت سال‌های پیش دانشجویان کمتری برای بازدید آمده بودند که به‌نظر می‌رسد قیمت بالای کتاب‌ها و فروش مجازی نیز باعث کاهش بازدیدکنندگان شده بود. در ادامه سراغ چندتن از فعالان حوزه نشر دانشگاهی رفته‌ایم تا درباره آمار فروش امسال و وضعیت کاغذ مصاحبه‌ای با آنها داشته باشیم.
مسئول فروش واحد انتشارات دانشگاه علم و صنعت:
افزایش قیمت کاغذ کیفیت کتاب‌های چاپی را کاهش داد
حسین میابی، مسئول فروش واحد انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران درباره حضور در نمایشگاه امسال گفت: «دانشگاه علم و صنعت ایران حدود ۱۳۵ عنوان کتاب برای شرکت در نمایشگاه بین‌المللی کتاب آماده و عرضه کرده است؛ هرچند که تعداد کتاب‌هایمان قابل توجه است اما فروش ما نسبت به سال‌های قبل بسیار ضعیف شده و دلیل آن هم مسئولان مصلی و نمایشگاه هستند. نکته‌ای که باید درباره این دوره مدنظر قرار داد، این است که متاسفانه نمایشگاه از حیث کیفیت هر روز ضعیف‌تر می‌شود و امسال دیدیم که نمایشگاه در حوزه خدمات‌دهی بسیار افتضاح بود و در حوزه کارتخوان‌ها و سیستم روشنایی هم وضعیت خوبی نداشتیم.» میابی درباره قیمت کتب دانشگاهی عنوان کرد: «به دلیل اینکه ما مربوط به دانشگاه دولتی هستیم، افزایش قیمت نداشتیم و اکثر قیمت‌های ما در رنج‌های ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است. درحقیقت میانگین افزایش قیمت ما 50 تا 200 هزار تومان بوده است.» او با بیان اینکه مشکل کاغذ در حال حاضر با توجه به تورم بسیار وجود دارد، افزود: «پیش از این تیراژ کتاب‌ها روی ۱۰۰۰ نسخه بود اما در حال حاضر به ۵۰ نسخه رسیده است. از طرف دیگر کیفیت کتاب‌ها هم برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها کاهش پیدا کرده است. نکته دیگر اینکه اساتید نیز برای چاپ هزینه‌هایشان از گرنتی که در اختیار دارند، هزینه می‌کنند. در این میان اگر کتابی پرفروش باشد دانشگاه روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کند، البته دانشگاه به اساتید درصد تالیف می‌پردازد.» مسئول فروش واحد انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران درخصوص افزایش قیمت‌ها بیان کرد: «افزایش قیمت کتاب‌ها روی خرید دانشجویان هم تاثیر گذاشته است، وقتی قیمت یک کتاب 360 هزار تومان است و درمقابل هم برخی اساتید تاکید دارند که حتما از کتاب خودشان استفاده شود، وضعیت برای دانشجویان سخت می‌شود. از این رو باید به دانشجویان تخفیف‌های بیشتری داده شود و همچنین اساتید نیز کاری کنند که در این میان بیشترین نفع را دانشجو ببرد. در این نمایشگاه 20 درصد تخفیف به دانشجویان علم و صنعت می‌دهیم تا از این طریق بتوانیم کمکی کرده باشیم.»
مسئول غرفه دانشگاه اصفهان:
ترجیح مراجعه‌کنندگان به خرید غیرحضوری کتاب‌ها است
عودسوزان، مسئول غرفه دانشگاه اصفهان با بیان اینکه در این دوره از نمایشگاه کتاب‌های چاپ سال 98 به بعد عرضه شده است، گفت: «این آثار در حوزه علوم پایه، مهندسی، تربیت‌بدنی، روانشناسی و... بوده که شامل 65 عنوان اثر می‌شود. خوشبختانه کتاب‌هایمان نیز به نسبت دیگر آثار بسیار ارزان است به‌طوری که یک کتاب نزدیک به 300 صفحه‌ای ما، نزدیک 70 هزار تومان قیمت دارد در کنار آن 20 درصد نیز به مراجعه‌کنندگان تخفیف می‌دهیم.» او گفت: «تا امروز فروش بدی نداشته‌ایم اما عمده مراجعه‌کنندگان ترجیح می‌دهند کتاب‌ها را به‌صورت مجازی تهیه کنند. نکته دیگر اینکه در حال حاضر فصل کتاب‌های دانشگاهی نیست و باید در مهر و اول ترم این نمایشگاه را داشته باشیم؛ چراکه در این بازه زمانی کتاب‌ها فروش بهتری خواهد داشت.»
مسئول غرفه دانشگاه اصفهان افزود: «افزایش قیمت قطعا روی فروش اثرگذار است، در این میان تفاوت کتاب‌های دانشگاهی با دیگر آثار این است که دانشجو نیاز به تهیه آنها دارد، اما دانشگاه اصفهان تا جایی که توانسته به کتاب به‌عنوان کالا نگاه نمی‌کند و تا جایی که می‌تواند هزینه‌ها را پایین نگه داشته تا دانشجویان هم مشکلی نداشته باشند.» عودسوزان گفت: «سهمیه کاغذی که انتشارات دانشگاه‌های دولتی دارند، مناسب است و به همین دلیل قیمت‌ها را پایین نگه می‌داریم. همچنین سیاست دانشگاه هم پایین نگه داشتن قیمت‌ها است، با این حال به نسبت چندین سال گذشته، افزایش قیمت را داشته‌ایم.
مسئول غرفه دانشگاه خوارزمی:
قیمت کتاب‌های دانشگاهی 50 درصد گران شده است
رضا غلام‌آزاد، مسئول غرفه دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه کتاب‌های مرتبط با تمام رشته‌های خودمان را آورده‌ایم، گفت: «ما بیش از 320 عنوان کتاب آورده‌ایم. البته باید این را هم بگویم که برای سال 1402، تا امروز 15 جلد کتاب چاپ کردیم و در سال گذشته 35 جلد بوده است. با توجه به افزایش قیمت کاغذ، قیمت کتاب‌ها هم بالا رفته است به‌طوری که کتاب‌هایی که در سال 99، چاپ کردیم قیمتش 25 هزار تومان بود اما اگر الان همان کتاب را بخواهیم دوباره چاپ کنیم، هزینه‌اش 140 تا 160 هزار تومان می‌شود؛ چراکه ما نمی‌توانیم زیر 500 نسخه از یک کتاب را منتشر کنیم.» او ادامه داد: «گران‌ترین کتابی که داریم 350 هزار تومان است. نکته دیگر اینکه ما نزدیک به 8 سال است که سهمیه کاغذ نگرفته‌ایم و به همین دلیل شرایط سخت شده است و به همین دلیل افزایش قیمت کتاب‌هایمان نیز زیاد است به‌طوری‌که برای امسال کتاب‌هایمان 50 درصد گران‌تر شده است.» مسئول غرفه دانشگاه خوارزمی به میزان فروش کتاب‌ها تا امروز در نمایشگاه کتاب تصریح کرد: «بخش فروش ما به دو حوزه حضوری و غیرحضوری تقسیم می‌شود و تا امروز در بخش حضوری 50 میلیون تومان و مجازی هم 150 میلیون تومان بوده است.» .
مسئول غرفه انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی:
تا روز پنجم نمایشگاه ۱۲۰ جلد فروخته‌ایم
رضا گودرزی، مسئول غرفه انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی در نمایشگاه کتاب درباره تعداد جلد و کتب امسال گفت: «ما امسال ۱۲۰ عنوان کتاب در نمایشگاه داریم که شامل چاپ‌های اول و کتاب‌های پرفروش ما می‌شود.» او در ادامه درخصوص قیمت کتب دانشگاهی بیان کرد: «قیمت‌های ما با ۱۰ درصد تخفیف پشت جلد است و اکثر کتاب‌ها زیر ۳۰۰ هزارتومان است. قیمت کتاب‌ها از ۳۰ هزار تومان تا ۳۰۰ هزار تومان متغیر است. فروش ما به نسبت خوب بوده است و نزدیک به ۱۰۰ یا ۱۲۰ جلد کتاب تا روز پنجم نمایشگاه فروش داشته‌ایم.» گودرزی در ادامه درخصوص همکاری با ناشران بین‌المللی عنوان کرد: «به این دلیل که دانشگاه ما دولتی است، اگر بخواهیم با انتشارات بین‌المللی قرارداد ببندیم باید از طریق بخش بین‌الملل دانشگاه تفاهمنامه‌ای بسته شود تا ما بتوانیم با آنها همکاری داشته باشیم. مانند انتشارات خصوصی نیستیم که خودشان قرارداد ببندند. باید با ما تفاهمنامه بسته شود.»
مسئول غرفه دانشگاه علامه در نمایشگاه کتاب در باره وضعیت سهمیه کاغذ دانشگاه‌ها افزود: «در حوزه کاغذ سهمیه می‌گیریم اما سهمیه کمتری به ما داده می‌شود. نسبت به چاپ کتابی که داریم و باتوجه به اینکه کتاب‌های ما پرفروش است، به‌صورتی‌که نیاز داریم به ما کاغذ نمی‌دهند و کاغذی که به ما داده می‌شود اواسط سال تمام می‌شود.» او در ادامه با تاکید بر اینکه قیمت‌های این انتشارات نسبت به انتشارات خصوصی پایین‌تر است بیان کرد: «به این دلیل که هیات‌امنایی هستیم و آنها تصمیم می‌گیرند، قیمت کتاب‌ها نسبت به بیرون ۴۰ الی ۵۰ درصد ارزان‌تر است. اما افزایش قیمت هنوز تصمیم‌گیری نشده است و اعمال نکرده‌ایم و قیمت‌های قبل از عید است.»
او با تاکید بر اینکه در کتب مرجع قیمت بستگی به تعداد صفحات و... دارد، درباره نحوه چاپ کتاب‌ها گفت: «کتب ما به شورای انتشارات می‌روند و داوری می‌شوند و بعد از تایید چاپ برای داوری می‌روند. داوری ما به این صورت نیست که تنها توسط اساتید دانشگاه صورت بگیرد و تمام اساتید برتر دانشگاه‌های هرحوزه حضور دارند. ۳ استاد این کتب را ارزیابی می‌کنند و اگر عیبی نداشته باشد برای چاپ می‌رود.»
مدیرمسئول انتشارات دانشگاه فرهنگیان:
فروش‌مان تنها 5 جلد کتاب در نمایشگاه کتاب بوده است
احمد نائینی، مدیرمسئول انتشارات دانشگاه فرهنگیان درباره کتاب‌های امسال این غرفه بیان کرد: «در این نمایشگاه با بیش از ۱۰۸ عنوان کتاب حضور داریم. یک کتاب ۳۱ جلدی با عنوان تاریخ تربیت معلم در ایران داریم و کتاب ۵ جلدی اسناد را نیز در این نمایشگاه آورده‌ایم. بیشتر کتاب‌های ما در حوزه‌های برنامه‌های درسی دانشگاه و در محدوده سرفصل‌های دانشگاه است. عناوین نیز بیشتر در موضوعات درسی و ریاضیات است.»
او در ادامه درباره قیمت کتب دانشگاهی عنوان کرد: «رنج قیمت ما از ۲۰ هزار تومان شروع می‌شود و نهایتا به ۳۰۰ هزار تومان می‌رسد. کتاب‌های ما قیمت‌های معقولی دارد و گران نیستند و ۱۰ درصد تخفیف داریم.» نائینی درباره گرانی کاغذ و تاثیر آن بر فروش کتاب‌ها افزود: «مشکل کاغذ برای تمام ناشران دانشگاهی وجود دارد و از مسائل روز کشورمان است. همگی درگیر این مشکلات هستند و چاره‌ای جز کنارآمدن نداریم. به این دلیل که دانشگاه هستیم در این حوزه وضعیت بدی نداریم و مشکلی در موضوع کاغذ نداریم. افزایش قیمت‌ها باعث شده است که کتاب کمتری خریداری شود و ۳۰ الی ۴۰ درصد در این حوزه افت قیمت داشته‌ایم. کاهش خرید دانشجویان کاملا ملموس و محسوس است. قدرت خرید دانشجویان کاهش یافته و اکثرا از این موضوع نیز شکایت دارند.»
او در ادامه با اشاره به اینکه از وزارت ارشاد کاغذ تعاونی به‌عنوان سهمیه می‌گیرند، گفت: «البته باز هم می‌گویم چون موسسه دولتی هستیم مشکل خاصی در این زمینه نداریم و این مشکل برای انتشارات خصوصی وجود دارد.» او درباره آمار فروش غرفه دانشگاه فرهنگیان افزود: «روز پنجشنبه و جمعه فروش بهتری داشتیم. در روز بیست‌ودوم، ۶۳ جلد و در روز بعد ۲۳ جلد کتاب به فروش رساندیم.»
مدیرمسئول انتشارات دانشگاه فرهنگیان درباره کتاب‌های مرجع و ارتباط‌گیری با ناشران بین‌الملل توضیح داد: «برای کتاب‌های مرجع ارتباط داشتیم اما زیاد نبود و بازدیدی از قسمت ناشران بین‌الملل داشتیم اما فکر می‌کنم که باید رفت‌و‌آمد بیشتری داشته باشیم و در برنامه داریم که از این قسمت بازدید کنیم.»
معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران:
فروش کتاب به نسبت مدت مشابه سال قبل کاهش چشمگیری داشته است
منصور نظام‌آبادی، معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران گفت: «ما اولین ناشر دانشگاهی کشور هستیم که از سال 1325 فعالیت‌مان را آغاز کرده‌ایم و از ابتدا تا امروز نزدیک به چهارهزار و 600 عنوان کتاب منتشر کرده‌ایم اما با توجه به قوانین نمایشگاه که تنها آثار چندسال اخیر را می‌توانیم عرضه کنیم، ما نزدیک به 750 عنوان کتاب را در نمایشگاه حضوری و بخش غیرحضوری عرضه کردیم که از میان آنها، 70 عنوان اثر، جزء چاپ‌اولی‌های سال 1401 و امسال محسوب می‌شوند.» او ادامه داد: «با توجه به تغییراتی که در قیمت کاغذ و هزینه‌های مربوط به چاپ رخ داده، قیمت آثار هم متفاوت شد. به‌طوری‌که یک کتاب 300 صفحه‌ای، امروز نزدیک به 180 تا 220 هزار تومان قیمت دارد اما در مقابل در همین نمایشگاه هم آثاری را عرضه کرده‌ایم که قیمت آنها بین 45 تا 74 هزار تومان است؛ همچنین کتابی مانند لغتنامه دهخدا را هم داریم که قیمت آن 12 میلیون تومان است اما اکثر کتاب‌ها قیمتی بین 100 تا 400 هزار تومان دارد.» معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران تصریح کرد: «فروش کتاب در این دوره از نمایشگاه به نسبت مدت مشابه بسیار کاهش پیدا کرده است که شامل بخش حضوری و غیرحضوری می‌شود، درحالی‌که سال گذشته فروش به مراتب بیشتری داشتیم. نکته جالب اینجاست که با وجود افزایش قیمت‌ها، باز هم نتوانستیم به رقم فروش در چهار روز اول نمایشگاه برسیم. علت این مساله هم بالا رفتن قیمت کتاب و پایین آمدن توان خرید ازسوی دانشجویان است، همچنین حمایتی که در قالب بن از دانشجویان صورت گرفته، 240 هزار تومان است که نهایتا بتواند یک‌جلد کتاب از این طریق بخرد.» نظام‌آبادی بیان داشت: «وزارت ارشاد براساس درخواستی که ازسوی ناشران در سامانه مرتبط ثبت می‌شود، اقدام به اختصاص کاغذ یارانه‌ای می‌کند و ما سال گذشته مقدار بسیار کمی کاغذ یارانه‌ای گرفتیم که نهایتا تا دوماه نیازمان را پاسخ می‌داد و 10 ماه دیگر را مجبور شدیم از کاغذ آزاد استفاده کنیم. یکی از دلایل آن این است تا جایی که به ما اعلام شده، وزارت ارشاد از آبان سال گذشته اصلا کاغذ یارانه‌ای در اختیار نداشته که بخواهد آن را توزیع کند و آخرین بار نیز ما در تیر سال گذشته کاغذ یارانه‌ای دریافت کردیم و از اول امسال نیز همین بوده است.» او تصریح کرد: «البته ما از کاغذ تولید داخل استفاده می‌کنیم و هرچند قیمت آن به نسبت کاغذ خارجی متفاوت است، اما با توجه به قیمت آن تلاش کرده‌ایم برای چاپ افست از کاغذ کارخانه مازندران بهره بگیریم که درنهایت قیمت کاغذ هم پایین بیاید. نکته دیگر اینکه قیمت کتاب‌هایمان هر روز تغییر نمی‌کند، درحالی‌که بسیاری از ناشران این کار را می‌کنند و در ماه قیمت جدید می‌گذارند. در مقابل ما از چاپ دیجیتال بهره می‌گیریم تا نیاز به چاپ فیزیکی بالا نباشد.» معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران با بیان اینکه قیمت کتاب‌های نمایشگاه امسال به سال 1401 لحاظ شده است، گفت: «اما امسال به نسبت سال گذشته 30 تا 40 درصد افزایش قیمت کتاب را داشته‌ایم؛ به‌طوری‌که تنها چاپخانه 45 درصد هزینه چاپ را افزایش داده و درکنار آن، دستمزد کارگر، قیمت کاغذ و... هم افزایش پیدا کرده است.» نظام‌آبادی درباره روند چاپ کتاب ازسوی این انتشارات بیان داشت: «ما هفت کمیته تخصصی داریم که اعضای آن، نمایندگان هرکدام از دانشکده‌ها هستند و کتاب‌هایی که برای چاپ می‌آید، در کمیته‌های مخصوص بررسی می‌شوند و بعد از آن دو یا سه بار داوری روی آن صورت می‌گیرد و اگر تایید شود، مراحل چاپش طی می‌شود.»