فاطمه طاری بخش، خبرنگار:هفدهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران دیروز در واحد علوموتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی شروع به کار کرد که 600 نفر دانش‌آموز در قالب 150 تیم با یکدیگر رقابت می‌کنند. در این دوره ۳ سالن به دانشآموزان اختصاص یافته و یک سالن به شبیه‌سازی دوبعدی اختصاص داده شده است. بخش استارتر به ابتکار ایران و به دلیل استقبال هوش و استعداد دانشآموزان ایرانی در قسمت شبیه‌سازی دوبعدی فوتبال راه‌اندازی شده است که مختص دانشآموزان علاقه‌مند به این حوزه است. همچنین در بخش دموی دانش‌آموزی حدود ۲۸ محصول به نمایش گذاشته می‌شود.
مسابقات دانش‌آموزی نیز به دو بخش پرایمی و سکندری تقسیم می‌شود که سکندری مربوط به دانشآموزان بالای چهارده سال و دوره دوم است. براساس آمار مسئول لیگ‌های دانش‌آموزی، در لیگ ربات‌های فوتبالیست ۴۰ تیم، در لیگ ربات‌های دمو و کاربردی ۳۸ تیم و در مجموع ۷ رشته لیگ ربات‌های امدادگر ۸۵ تیم حضور دارند. دانشآموزان در این بخش برای به دست آوردن 5 سهمیه شرکت در مسابقات جهانی با هم به رقابت می‌پردازند. در ادامه در مصاحبه با مسئول لیگ‌های دانش‌آموزی، دانشآموزان و مربیان رباتیک به بررسی جزئیات این بخش پرداخته‌ایم.
برگزاری مسابقات دانش‌آموزی در 15 رشته
فرامرز دائمی، مسئول لیگ‌های دانش‌آموزی هفدهمین مسابقات ربوکاپ آزاد ایران با بیان اینکه در مجموع 15 رشته دانش‌آموزی را در این دوره از مسابقات خواهیم داشت، گفت: «بخش ربات‌های کاربردی، فوتبالیست از جمله بخش‌های این دوره است. همچنین در بخش ربات‌های امدادگر هم 7 رشته مجزا داریم که مسابقات این بخش هم از روز گذشته برگزار شده است. البته تعداد تیم‌ها در بخش‌های مختلف متفاوت است، به‌طور مثال در بخش ربات‌های فوتبالیست 40 تیم داریم و در بخش ربات‌های کاربردی نیز 38 تیم شرکت کرده‌اند. همچنین برای 7 رشته بخش ربات‌های امدادگر هم 85 تیم حضور یافته‌اند.»
او ادامه داد: «ما بخشی هم مختص شبیه‌سازی داریم که بحث نرم‌افزاری هوش مصنوعی را شامل می‌شود که در این بخش هم 18 تیم شرکت کرده‌اند و درمجموع در این دوره میزبان 150 تیم دانش‌آموزی هستیم که متشکل از 600 دانش‌آموز از رده‌های مختلف دبستان تا دوره دوم متوسطه می‌شود. البته استانداردی برای مسابقات وجود دارد که براساس آن مسابقات در دو سطح زیر 14 سال که شامل دانشآموزان تا پایه هفتم تحصیلی، و دانشآموزان بعد از پایه هفتم تا دوره دوم متوسطه برگزار می‌شود. البته دانشآموزان در هر سطح با یکدیگر رقابت می‌کنند تا از این طریق همسان‌سازی بین تیم‌ها ایجاد شود.»
هدف، انتخاب شرکت‌کنندگان مسابقات جهانی است
مسئول لیگ‌های دانش‌آموزی هفدهمین مسابقات ربوکاپ آزاد ایران با بیان اینکه 2 هدف برای برگزاری این مسابقات تعیین شده است، افزود: «یکی از اهداف آن گسترش ربوکاپ است تا دانشآموزان زمانی که به رده‌های بالاتری رسیدند بتوانند روی پروژه‌های بزرگ‌تر کاری کنند. اجتماعی که در واحد علوموتحقیقات شکل گرفته نیز با این هدف بوده است. همچنین دنبال آن هستیم تا تیم‌ها وارد صنعت شوند و به‌طور کلی هم هدف از رباتیک همین است که بتوانیم درنهایت این ربات‌ها به حوزه صنعت وارد شود. همچنین یکی دیگر از اهداف مسابقه، انتخاب تیم‌هایی است که در مسابقات جهانی شرکت کنند.»
5 تیم برتر مسافر مسابقات جهانی می‌شوند
دائمی بیان داشت: «امروز در هرکدام از بخش‌های دانش‌آموزی، ایران دارای یک سهمیه جهانی است و در همین راستا باید از میان تیم‌های شرکت کننده، بهترین تیم را به مسابقات جهانی اعزام کنیم.
به عبارت دیگر ما در بخش دانش‌آموزی برای 5 رشته سهمیه داریم و در همین راستا 5 تیم دانش‌آموزی به مسابقات جهانی اعزام خواهد شد. نکته دیگر اینکه به صورت روزانه هر تیم در این دوره از مسابقات 4 راند بازی برگزار می‌کند.» او به داوری‌ها اشاره و تصریح کرد: «برای داوران دو شاخصه مهم را در نظر گرفتیم که اولین آن، این بود که در زمان دانش‌آموزی‌شان در حوزه رباتیک فعالیت کرده باشند و نکته دیگر اینکه ما دوره‌ای را برای آموزش آنها در نظر گرفتیم تا داوران بدانند چطور باید براساس قوانین موجود، داوری را انجام دهند. در این میان باید به این مساله اشاره کنم که به‌طور مثال در بحث ربات‌های فوتبالیست، داوری‌ها براساس بازی فوتبال واقعی صورت می‌گیرد و حتی قوانین بازی هم با قوانین فوتبال جز در یکی و دو مورد یکسان است.»
رباتیک دانش‌آموزی عرصه آمادگی برای ورود به حوزه‌های بزرگ‌تر
مژان رستمی‌تهرانی، مربی رباتیک مدرسه دخترانه ابوعلی سینا منطقه 2 است که در مسابقات امسال شرکت کردند. او درباره تیم‌های این مدرسه گفت: «دانشآموزان ما ربات‌هایی را درست کرده‌اند و چند تیم مختلف داریم. یکی از تیم‌های ما شامل سه نفر می‌شود که پنجم دبستان هستند و ربات انباردار را ساختند. یکی دیگر از تیم‌های ما ربات پرستار دارد. این تیم 4 نفره است و تمامی آنها در مقطع چهارم تحصیل می‌کنند. یکی دیگر از تیم‌های ما که در مقطع دوم دبستان هستند، سنسورهایی را به انکوباتور نوزادان اضافه کرده‌اند تا در مراقبت از نوزادان کمک کند. دانشآموزان دیگر ما پایه هفتم هستند و یک‌سری بازی برای افراد سالمند و کودکان دارند که در سالمندان به بهبود آلزایمر کمک می‌کند. برای کودکان نیز در خصوص افزایش تمرکز است.»
او در ادامه درباره نحوه سنجش و انتخاب دانشآموزان گفت: «ما برای اینکه بخواهیم دانشآموزان را در تیم مدرسه انتخاب کنیم. ابتدا معارفه‌ای از رباتیک داریم که رباتیک چیست و چه کارهایی در آن انجام می‌دهیم. بعد از آن دانش‌آموزانی که به این حوزه علاقه‌مند باشند، برای شرکت در تیم‌های رباتیک مدرسه درخواست می‌‌دهند. بعد از اینکه علاقه خودشان را به ما اعلام کردند، آزمون‌های هوش و یک‌سری آزمون‌های تحلیلی از آنها می‌گیریم تا قدرت تفکرشان را بدانیم و بسته به رده سنی، دانشآموزان وارد تیم‌ها می‌شوند و کلاس‌های جدا دارند و در این حوزه فعالیت می‌کنند.» رستمی با تاکید بر اینکه سطح رباتیک دانشجویان با دانشآموزان بسیار تفاوت دارد، ادامه داد: «قطعا دانش‌آموزانی که بر بسیاری از مباحث ریاضی مسلط نیستند، نمی‌توانند همسطح دانشجویان باشند. اما برخی از دانشجویان در رشته برق یا فیزیک هستند و قطعا سطح بالاتری دارند. قوانین و لیگ‌های این دو با هم تفاوت دارد و دانشآموزان را به صورتی آماده می‌کند که بتوانند در لیگ‌های دانشجویی موفق‌تر باشند.» او در پایان درخصوص تاثیر مسابقات بر هوش مصنوعی بیان کرد: «مسابقاتی از این دست بسیار می‌تواند به گسترش هوش مصنوعی در کشور کمک کند. اول اینکه افراد علاقه‌مند به این حوزه افزایش می‌یابد، نمایشگاه و مسابقات را می‌بینند و به این فکر می‌افتند که آنها نیز می‌توانند به این حوزه ورود کنند. دانشجویان یا دانشآموزان دانش خودشان را به چالش می‌کشند و در این حوزه دستاوردهای خوبی خواهند داشت.»
گلخانه هوشمند محصول دانش‌آموز مدرسه سما
رئیس هفدهمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران در نشست خبری وعده نمایش 28 محصول دانش‌آموزی را در بخش دمو داده بود. آرش مهرآفرین، دانش‌آموز کلاس هشتم دوره اول راهنمایی مدرسه سما 5 که صاحب یکی از آن 28 محصول است که در مسابقات امسال حاضر شده است، در توضیح اثر خود گفت: «محصول من گلخانه هوشمند است. دستگاهی که ساختم از چندین دستگاه و اجزا تشکیل شده است که ما در تلفیق این دستگاه نوآوری ایجاد کرده و آن را ارائه داده‌ایم. این دستگاه برای تولیدکنندگان و مزرعه‌داران است که می‌توانند این دستگاه را در هر محیطی قرار دهند و آن را از راه دور کنترل کنند. این دستگاه از اجزای مختلفی مانند پنل خورشیدی، نور آبی و قرمز و سیستم الکترو‌مغناطیس و محیط کشت هیدروپنیک طراحی شده است که شامل این قسمت‌ها و این اجزا می‌شود. دستگاه گلخانه هوشمند انرژی خود را از پنل خورشیدی تامین می‌کند که این پنل خورشیدی از بازیافت ساخته شده است. سیستم هیدروپنیکی که این دستگاه دارد، به صورت تخلیه و جریان عمل می‌کند و الکترو مغناطیسی که در بالای سطح کشت نصب می‌شود، باعث می‌شود املاح معدنی و املاحی که در آب موجود است را جذب گیاهان کند. نور آبی و قرمزی که به رنگ بنفش دیده می‌شود، دربالای سطح کشت قرار دارد که ما می‌توانیم با نور آبی و قرمز بیشترین فتوسنتز را در گیاهان ایجاد کنیم.»
او در ادامه درباره ایده اولیه این دستگاه بیان کرد: «این ایده از آنجایی به ذهن من رسید که من کم‌خونی داشتم و به این فکر افتادم که چرا باید از داروهای شیمیایی استفاده کنیم در حالی‌که می‌توانیم از گیاهان در این حوزه استفاده کنیم. حتی می‌توانیم آهن یا هرماده‌ای را در آنها افزایش دهیم و شاهد جذب بیشتری در آنها باشیم. من نمونه پایلوتی طراحی کرده بودم و این محصول را در فاز صنعتی‌شده و هوشمند اجرایی کردم. من دوست دارم که درباره موضوعات جدید تحقیق کنم و هرچه بیشتر در این حوزه اطلاعاتم را افزایش می‌دهم، کنجکاوتر می‌شوم.»
مسابقه ربوکاپ نظیری در کشور ندارد
مجتبی قمی، رابط پژوهش دبیرستان پسرانه سما5 از جمله دیگر مربیان حاضر در مسابقات امسال است. او درباره نحوه استعداد‌یابی دانشآموزان گفت: «در بحث استعداد‌یابی و انتخاب دانشآموزان و موضوع اثر و اعضای تیم ابتدا با انجمن‌هایی که در مدرسه برگزار می‌شود، جلساتی که با دبیران داریم و بررسی سوابق دانشآموزان و همین‌طور نظر‌خواهی از دانشآموزان لیستی تهیه می‌کنیم و در ادامه بحث گروه‌بندی دانشآموزان است. مسابقاتی که در حال حاضر برگزار می‌شود به دلیل اهمیت بالای آن در اولویت ما قرار داشت.»
او در ادامه درباره سطح مسابقات این دوره گفت: «این مسابقات در کشور نظیر ندارد و همین موضوع که از شهرهای دیگر و استان‌های دیگر آمده‌اند نشان‌دهنده این موضوع است. در طبقات بالا که دانشجویان مستقر هستند مسابقات در سطح بالا برگزار می‌شود. حساسیت و هیجانی که بین دانشجویان وجود دارد برای ما بسیار جالب است.»
دانشآموزان ما کوچک‌ترین عضو جامعه رباتیک هستند
صبا معدنی مربی رباتیک مدرسه پسرانه سما درباره سطح مسابقات بیان کرد: «مسابقات به خوبی برگزار شد و تا اینجای کار بسیار از آن راضی بودیم. این دانشآموزان در مدرسه نیز کلاس رباتیک دارند و به صورتی است که سازه و... با لگو می‌سازند. هر کدام از دانشآموزان در یک موضوع تخصص دارند. مسئول ما با دانشآموزان صحبت کردند و در چند ماه اولی که این کار را آغاز کردند بسیار علاقه‌مند شدند.» او درخصوص تاثیر این مسابقات بر گسترش هوش مصنوعی گفت: «قطعا چنین مسابقاتی اثرگذار است و اگر در حوزه رباتیک و هوش مصنوعی مسابقات و همایش‌های بیشتری برگزار شود در روند رشد آن در جامعه تاثیرگذار خواهد بود. در نتیجه چنین مسابقاتی بسیاری به اهمیت هوش مصنوعی پی می‌برند. سنسورها و حسگرهایی که در ساخت این تونل استفاده شده است در بخش شهرداری و... نیز بسیار به کار می‌آید.» معدنی درخصوص کار کردن با دانشآموزان کلاس اولی و سختی‌های آن توضیح داد: «کار کردن با دانشآموزان بسیار سخت است؛ چراکه بسیاری از مفاهیم را نمی‌دانند. اما بچه‌های این نسل بسیار باهوش هستند و خودشان نیز به این حوزه علاقه دارند. دانشآموزان ما کوچک‌ترین عضو رباتیک هستند و با ساده‌ترین کلمات با آنها صحبت می‌کنیم و هوش و استعدادشان نیز روی این موضوع اثرگذار است.»
تونل هوشمند؛ ساخت دانشآموزان کلاس‌اولی
آراد حشمتی یکی‌دیگر از دانشآموزان حاضر در مسابقات رباتیک امسال است. او از مدرسه فردوسی حکیم کلاس اول دوره ابتدایی در این رقابت‌ها شرکت کرده و درباره ساخت تونل هوشمند و استفاده آن عنوان کرد: «پروژه ما تونل هوشمند است که در هر دو طرف این تونل ما لیزر داریم و کار آن این است که بشمارد چند ماشین در تونل رفته است و چند ماشین دیگر از داخل تونل خارج شده است. اگر یک ماشین چندساعت از این تونل خارج نشود یعنی در داخل تونل اتفاقی رخ داده است، ما حسگری به نام بازر داریم که به ما از این اتفاق خبر می‌دهد. من حدود 5 الی 6 ماه روی این تونل کار کردم. دوست دارم که در آینده نیز مهندس شوم. به این دلیل که امنیت انسان‌ها برای من اهمیت داشت این تونل را ساختم. دلیل ورود به این حوزه نیز علاقه من به رباتیک بود.»