راضیه فلاح، خبرنگار:جذب دانشجویان بین‌الملل ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مختلفی را شامل می‌شود. همین ابعاد گسترده موجب شده تا امروز کشورهای مختلف دنیا که در حوزه علم و فناوری حرفی برای گفتن دارند، هرکدام به نحوی برای افزایش سهم خود از کیک جذب دانشجویان برنامه‌ریزی‌های گوناگونی داشته باشند. علی‌رغم اهمیت جذب دانشجویان اما همچنان این دانشجویان بین‌الملل در کشور با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. برطرف کردن چالش‌های دانشجویان خارجی موجب شده تا طرحی با عنوان «از فرودگاه تا فرودگاه» در دانشگاه آزاد واحد اصفهان طراحی شود تا به موجب آن حضور دانشجویان بین‌المللی تسهیل شود. گزارش امروز «فرهیختگان» به تشریح این طرح اختصاص دارد.
ایده فرودگاه تا فرودگاه چگونه شکل گرفت؟
برخی مشکلات و مسائل کشورهای همسایه از قبیل عراق و افغانستان و وجود دانشگاه‌های متنوع و خوب در ایران باعث شده تا در سال‌های اخیر افراد بسیاری از این کشورها برای ادامه تحصیلات تکمیلی عازم ایران شوند. استقبال این افراد از دانشگاه‌های ایرانی و بالطبع دانشگاه آزاد اسلامی عامل مهمی شد تا این نهاد دانشگاهی توجه بیشتری به حوزه جذب دانشجو معطوف نماید. با آنکه 3 سال از ورود جدی دانشجویان خارجی به واحدهای دانشگاه آزاد می‌گذرد؛ اما هنوز برخی مشکلات مانند نداشتن آشنایی به محیط، نیاز به خدمات، نیاز به پشتیبانی، نیاز به راهنمایی، نبود آشنایی به مراحل اداری برای این بخش از دانشجویان وجود دارد. به تازگی برای حل بسیاری از این مشکلات، دانشگاه آزاد واحد اصفهان «خوراسگان» بخشی از طرح «فرودگاه تا فرودگاه» را اجرا کرده تا دانشجویان بین‌الملل در عین حال که از آسیب‌ها محفوظ هستند؛ خدمات مورد نیاز را با جهت‌گیری درست و دقیق دریافت کنند. پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد واحد خوراسگان در این‌باره گفت: «با این اقدام دست افراد متفرقه و سودجو از دانشجویان دور و آنها از آسیب‌های احتمالی محافظت می‌شوند.»
رایزنی‌های اولیه بین واحد خوراسگان و معاونت بین‌الملل سازمان مرکزی انجام و مقرر شده تا این واحد ابتدا به صورت مستقل این طرح را اجرا و سپس به صورت یکنواخت در دیگر واحدها انجام شود. در این خصوص محمدحامد کیانی، مدیر امور بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اظهار کرد: «از 3 سال گذشته که دانشگاه آزاد به صورت جدی در زمینه جذب دانشجوی خارجی ورود کرد؛ هر طرحی به صورت پایلوت ابتدا در واحد اصفهان اجرا و سپس در دیگر واحدها به صورت یکنواخت دنبال می‌شود. همان‌گونه که انتظار می‌رود اگر با اجرای این طرح بازخوردهای مثبت دریافت شود، امید است تا نیمسال جدید آموزشی یا کمتر از شش ماه آینده این طرح در قالب بخشنامه و دستورالعمل متحدالشکل از معاونت بین‌الملل به دیگر واحدها عملیاتی شود.»
حمایت 100 درصدی دانشگاه از دانشجویان با «سفیر»
دانشگاه آزاد اسلامی با اجرای این طرح برای دانشجو از لحظه ورود به کشور برنامه‌ریزی می‌کند تا در وهله نخست او با قوانین و شرایط دانشگاه میزبان آشنا شده و سپس حمایت‌های لازم را از جانب دانشگاه دریافت کند. برای اجرای این طرح ابتدا نیاز به فراهم آمدن برخی زیرساخت‌ها مانند نرم‌افزار «سامانه سفیر» بود. این سامانه برای دانشجویان بین‌الملل طراحی شده تا متقاضیان تحصیل در دانشگاه آزاد پیش از آنکه وارد کشور شوند، نوع خدمات مورد نظر خود را به همراه فرد پشتیبان انتخاب کنند. برای پس از این مرحله از زمان ورود متقاضی در فرودگاه، پشتیبان حاضر و ارتباط بین آنها شکل می‌گیرد. این ارتباط‌گیری بین دانشجو و پشتیبان در روند انجام مراحل اداری نیز ادامه خواهد داشت. نجفی در این زمینه عنوان کرد: «دانشجو به محض پذیرش در دانشگاه آزاد حتی بلیت سفر را نیز زیر نظر دانشگاه تهیه و از فرودگاه مبداء به فرودگاه مقصد می‌آید. بر این اساس دانشجو می‌تواند در قالب طرح فرودگاه تا فرودگاه با استفاده از سامانه سفیر در فرودگاه مقصد به دانشگاه متصل شود و توسط پشتیبان در داخل خوابگاه اسکان می‌شود. همچنین، در زمان تحصیل و به صورت ترم به ترم دانشجو امور تغذیه خود را نیز در این سامانه اجرایی می‌کند.»
دست واسطه‌ها کوتاه شد
بیشترین تعداد دانشجویان خارجی واحد خوراسگان متعلق به کشور عراق هستند و این افراد در زمان فراگیری بیماری کرونا برای تحصیل به ایران آمدند. شرایط حاکم در آن ایام ایجاد زیرساخت‌های مناسب و ارائه راهکارها برای آنها را سخت و معضل بسیار بزرگ ورود واسطه‌های بدون تخصص در صنعت آموزش کشور ایجاد کرد. در آن ایام اقدامات لازم توسط افراد غیرمسئول انجام شد که برای ارائه خدمات مبالغ بسیار کلانی را از دانشجو طلب کرده و هیچ مسئولیتی نیز در قبال این خدمات برعهده نمی‌گرفتند. همین امر باعث شد تا نارضایتی برای دانشجویان دانشگاه آزاد ایجاد شود. حالا طرح فرودگاه تا فرودگاه افزایش کیفیت خدمات را بالاتر برده و تکلیف دانشجو را برای میزان هزینه مورد نیاز مشخص می‌کند. از سوی دیگر این طرح برنامه‌ریزی‌های دانشگاه را برای تعداد دانشجویان و میزان خدمات درخواستی مشخص می‌کند. کیانی در مورد این موضوع می‌گوید: «از زمان برداشتن محدودیت‌های کرونایی برآیند ارائه خدمات به هنگام و استاندارد در دستور کار دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفته است. طرح فرودگاه تا فرودگاه دقیقا با تعبیری که از اسم طرح می‌آید یعنی دانشجو از فرودگاه مبداء تحویل گرفته و به فرودگاه مقصد تحویل داده می‌شود و مجموعه خدمات شامل خدمات اقامتی، مالی، کنسولی و حتی خدمات گردشگری که دانشجو باید در ایران دریافت کند در این طرح ارائه می‌شود.»
بالطبع برای اسکان دانشجویان در خوابگاه‌های دانشجویی نیاز است تا این فضا نیز برای آنها تجهیز شود. از سوی دیگر ارائه خدمات هرچه دقیق‌تر و حساب شده‌تر باشد، میزان رضایت افراد بالاتر می‌رود و متقاضیان بیشتری برای تحصیل به دانشگاه آزاد مراجعه می‌کنند. کیانی درخصوص دیگر اقدامات خدماتی، رفاهی که برای دانشجویان خارجی در قالب طرح فرودگاه تا فرودگاه انجام شده، ادامه می‌دهد: «خوابگاه‌های واحد به‌گونه‌ای تجهیز و آماده‌سازی شده که می‌توان به 2 هزار دانشجو خدمات ارائه داد. از سوی دیگر، تعامل‌های لازم با سیستم حمل‌ونقل شهر اصفهان انجام شده تا دانشجویان نیاز خود به حمل‌ونقل را چه فرودگاهی و چه خوابگاهی، به راحتی برطرف کنند. همچنین، هماهنگی‌های لازم با مجموعه‌های مختلف برای ارائه خدماتی مانند خوراک و پوشاک نیز انجام شده تا دانشجویان بتوانند از این نوع خدمات استفاده کنند. این مجموعه از خدمات آموزشی و اداری از زمان ثبت‌نام تا زمان تحویل مدارک در طرح فرودگاه تا فرودگاه در ذیل سامانه سفیر گنجانده شده است. حتی اگر دانشجو خارج از ایران هم باشد می‌تواند از خدماتی که در سامانه جاگذاری شده استفاده و در صورت نیاز از طریق پشتیبان‌هایی که برای او در نظر گرفته شده، مشکل خود را برطرف کند. با توجه به اقدامات انجام شده دانشجویان بین‌المللی ورودی بهمن می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.»
بسیج زیرساخت‌های دانشگاه برای خدمت‌رسانی بهتر
پیش از اجرای این طرح نیز واحدهایی که میزبان دانشجویان بین‌الملل بودند اقداماتی از قبیل استخدام نیروی مسلط به زبان عربی و نیروهایی پشتیبان برای ارائه خدمات را برای بهبود آنها ارائه داده بودند. اما این اقدامات همه جوانب مورد نیاز دانشجویان را در برنمی‌گرفت. با اجرای این طرح میزان خدمات دهی به آنها دقیق‌تر و هدفمندتر ارائه خواهد شد. رئیس دانشگاه آزاد واحد خوراسگان درباره میزان خدماتی که پیش از این طرح به دانشجویان ارائه می‌شد گفت: «پیش از این پشتیبانی‌ها تا حد بسیار خوبی انجام می‌شد اما در نظر داریم تا وسعت این پشتیبانی‌ها بیشتر شود. با این اقدام امیدواریم تا برای انجام خدمات دانشجویی دیگر نیازی به افرادی غیر از پشتیبانان برای دانشجویان نباشد. در طرح فرودگاه تا فرودگاه قرار است تا رضایتمندی دانشجویان از دانشگاه بیشتر و با یک هدایتگری درست، از سردرگمی آنها جلوگیری شود. همچنین دانشجو به راحتی بتواند از خدمات دانشجویی و پژوهشی استفاده کرده و درگیر مسائل متفرقه نشود. به بیان دیگر این طرح کمک می‌کند تا زیرساخت‌های دانشگاه برای خدمت‌رسانی بهتر برای دانشجویان خارجی فراهم شود.»
منفعت‌ها و مضرات شهریه دلاری
نوسانات قیمت ارز هم در چند سال اخیر مشکلاتی را برای دانشجویان خارجی به همراه داشته است. کیانی در پاسخ به این سوال که چه اقدامی برای تسهیل پرداخت شهریه دانشجویان خارجی انجام شده می‌گوید: «نوسانات قیمت دلار در اختیار دانشگاه نیست و کاری هم دانشگاه برای آن نمی‌تواند بکند. در تصمیم‌گیری که برای خدمات دانشجویی شده، مقرر شد تا هر نیمسال تحصیلی خدمات شهریه‌ای ثابت برای یک‌سال درنظر گرفته شود تا نوسانات تغییر زیادی را ایجاد نکند. یکی دیگر از خدماتی که برای سامانه سفیر برای دانشجویان عراقی به‌عنوان پایلوت قرار گرفته، نقل‌وانتقال شهریه از عراق به ایران است. این امر نیز توسط دفاتر مورد اطمینان ایران از کشور عراق درحال انجام است. سعی شده مشکلات ثبت‌نام برای دانشجویی که نمی‌تواند به کشور ورود کند نیز با این اقدام حل شود.»
او ادامه می‌دهد: «ابتدا قرار بود تا شهریه دانشجویان خارجی به صورت ریالی دریافت شود اما پس از جلساتی مقرر شد تا شهریه دانشجویان به صورت اسکناس دلار دریافت و در صندوق دانشگاه آزاد قرار گیرد. این امر چند نکته و مزیت برای دانشجو و دانشگاه دارد. نقل‌وانتقال مالی به صورت آنی از کشورهای عراق و افغانستان، اولین مشکل اساسی است که در این رابطه وجود دارد. اگر دانشجو برای پرداخت شهریه خود اقدام کند مشکلی نخواهد بود و می‌تواند بدون مشکل همان دلار را بدون تغییر به ریال به حساب دانشگاه واریز کند. تنها اگر دانشجویان بخواهند این مبلغ را به صورت گروهی از کشورهای خود به ایران منتقل کنند به مشکل برخواهند خورد. اما اگر به صورت فردی این مبلغ به ایران انتقال داده شود، هیچ مانعی برای آنها نیست.»
سفیرکارت راه خلاصی از مشکلات بانکی
صدور سیم‌کارت و استفاده از خدمات رفاهی یک کشور مانند استفاده از خدمات بانکی برای هر فردی که به کشوری دیگر مهاجرت می‌کند یکی از نیازهای اساسی است. درحال حاضر به علت برخی از قوانین مهاجرتی در کشور این امر برای مهاجرها میسر نیست. همین امر یکی دیگر مشکلات دانشجویان اتباع خارجی در دانشگاه آزاد است. کیانی درباره تمهیداتی که برای مشکلات سیم‌کارت و حساب بانکی دانشجویان خارجی انجام شده، اظهار کرد: «واحد اصفهان مشکلات ناشی از سیم‌کارت خارجی را با دریافت «کد فراگیر» یا «کد دانشجویی» به نوعی برطرف کرده است. دانشجو پس از دریافت کد فراگیر و کد دانشجویی از طریق «سفیر کارت دانشجو» که ترکیبی از کارت دانشجویی و کارت شناسایی شخصی فرد است، می‌تواند از خدمات بانکی استفاده کند. درحال حاضر نیز واحد خدمات لازم برای سیم‌کارت و حساب بانکی را از همین طریق انجام می‌دهد.»
نماینده دانشجویان افغانستانی دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات از بروز برخی مشکلات دانشجویان اتباع با وجود کد فراگیر در زمینه حساب بانکی گفته بود. مدیر امور بین‌الملل واحد خوراسگان در پاسخ به این موضوع با تاکید براینکه سفیرکارت دانشجو هیچ‌گونه محدودیتی را برای افراد ایجاد نمی‌کند، اظهار کرد: «اگر برخی از دانشجویان افغانستانی به مشکل خورده‌اند به علت آن است که این افراد نتوانسته‌اند مدارک هویتی خود را به صورت کامل ارائه و با برخی مشکلات هویتی درگیر هستند که درنتیجه کد فراگیر برای آنها صادر نشده و به‌طور قاعده از دریافت خدمت سیستم خدماتی کشور نیز محروم شده‌اند. فرد به محض آنکه این مشکل را رفع کند می‌تواند کد فراگیر خود را دریافت و از خدمات سامانه ثبتی و سفیرکارت نیز استفاده کند.»
چالش دانشجویان افغانستانی چگونه مرتفع می‌شود؟
برخی شرایط مانند مسلط نبودن به زبان فارسی دانشجویان عرب‌زبان مشکلاتی را ایجاد کرده است. بدین منظور مدت‌ها است دانشگاه آزاد اقدام به راه‌اندازی کلاس‌های آموزش زبان فارسی برای دانشجویان دیگر کشورها در فضای دانشگاه کرده است. حتی برخی واحدهای دانشگاه آزاد که پذیرای دانشجویان بین‌الملل بودند کارمندان آشنا به زبان عربی استخدام کرده تا در این زمینه نیز این افراد با مشکلی روبه‌رو نشوند. همچنین سایت‌های مورد نیاز دانشجویان این دانشگاه به صورت چند زبانه بارگذاری شده‌اند. اما مشکلات دانشجویان خارجی به همین امور خلاصه نمی‌شود. برای مثال طبق گفته زهرا حیدری نماینده دانشجویان افغانستانی دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات برخی از دانشجویان این کشور مشکلاتی مانند عدم صدور پاسپورت یا مراحل زمانبر برای صدور را دارند. حتی برخی از دانشجویان با کارت آمایش نیز با این مشکل دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. در برخی از مواقع کد saorg نیز نمی‌تواند این مشکلات را حل کند. پروسه اقامت دانشجویان این کشور نیز بسیار زمانبرتر از کشورهای عرب‌زبان است.
در پاسخ به این سوال مدیر امور بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد خوراسگان عنوان کرد: «بسیاری از مشکلات دانشجویان افغانستانی به این موضوع برمی‌گردد که هنوز فرآیند حکومت و دولت به صورت کامل در این کشور شکل نگرفته و فرآیند حاکمیت در آنجا به یک تصمیم‌گیر متحد برای مسائل استراتژیک تبدیل نشده است. درنتیجه تسهیلات لازم برای دانشجویان افغانستانی نیز مهیا نشده است. به بیان دیگر، سفارت افغانستان نمی‌تواند به دانشجویان افغان خدمات کنسولی، خدمات صدور پاسپورت و دیگر خدمات لازم را ارائه دهد. همین امر باعث شده تا اتباع این کشور پاسپورت یا کارت آمایش نداشته و در نتیجه نمی‌توانند کُد Saorg را نیز طلب کنند. همه این مشکلات برای مشکلات داخلی این کشور است. اگر سفارت افغانستان مشکلات خود را در تهران حل کند به‌طور حتم مشکلات دانشجویان افغانستانی دانشگاه آزاد نیز حل خواهد شد. البته حکومت مرکزی این کشور درصدد ارائه خدمات کنسولی و روادید در سفارت افغانستان به دانشجویان این کشور است.»
یکی دیگر از مشکلات دانشجویان افغان عدم صدور مدرک پایان تحصیلی به علت برگه حمایت است. کیانی درباره اقداماتی که برای رفع مشکل ارائه مدرک فارغ‌التحصیلی برخی از دانشجویان افغانستانی به علت ارائه برگه حمایت تحصیلی وجود دارد، این‌گونه توضیح می‌دهد: «تا کفایت تحصیلی دانشجوی ایرانی یا خارجی در دانشگاه آزاد اسلامی محرز نشود، امکان صدور مدرک وجود ندارد. برای رفع این مشکل نیز رایزنی‌هایی را با مجموعه‌های دیپلماتیک و کنسولی این کشور در تهران انجام دادیم تا بتوان یک دریچه‌ای با وزارت آموزش‌وپرورش کشور افغانستان برای این دانشجویان باز شود. اگر این دانشجویان به صورت مقیم در ایران تحصیل کرده باشند وزارت آموزش‌وپرورش این خدمات را ارائه می‌دهد. اما اگر خارج از ایران تحصیل کرده باشند و با برگه کفایت تحصیلی وارد ایران شده‌اند، دانشگلاه آزاد نمی‌تواند با این برگه مدرک را صادر کند. با توجه به مستقر شدن تیم دیپلماتیک طالبان در سفارت افغانستان این مشکل نیز برطرف خواهد شد.»
مدیر امور بین‌الملل دانشگاه آزاد واحد خوراسگان در پاسخ به اینکه چرا این دانشجویان در ابتدا با برگه کفایت تحصیلی در دانشگاه ثبت‌نام شده‌اند، بیان کرد: «روز اول دانشگاه آزاد قوانین را برای دانشجویان به‌صورت دقیق شرح می‌دهد و این افراد در آن زمان با آگاهی کامل این امر را می‌پذیرند. این افراد نیز به گمان اینکه این مشکل در کشور خود تا زمان پایان تحصیل حل می‌شود، در این دانشگاه ثبت‌نام کرده‌اند. با توجه به اینکه تکمیل مدارک تحصیلی به نفع خود دانشجویان برای ادامه تحصیل در ایران یا هر دانشگاه کشور دیگری است. درنتیجه تلاش برای تهیه مدارک تحصیلی به سود خود دانشجویان است. با پیگیری دانشجویان و دانشگاه‌‌ها امید است این مشکل به‌صورت ریشه‌ای برطرف شود. کما اینکه اگر روز نخست از ثبت‌نام این دانشجویان نیز جلوگیری می‌شد، حاشیه‌های بسیاری برای ایران ایجاد می‌شد و بسیاری از رسانه‌ها آن را به‌عنوان ممانعت ایران برای تحصیل دانشجویان افغانستانی مطرح می‌کردند.»