محمدعلی مقدسیان، مدیرعامل خبرگزاری آنا:در ماه مبارک رمضان بیش از هر ماه قمری یا شمسی، زمینه و انگیزه شادی وجود دارد. فرارسیدن ماه مبارک رمضان در بسیاری از کشورهای اسلامی همراه با شادی و نشاط عمومی و ایجاد فضایی سرشار از بهجت و شادمانی است.
شادی و نشاط و سرور از نیازهای روحی و فطری انسان هستند که در بسیاری از جنبه‌های حیاتی انسان نقش موثری ایفا می‌کنند. وجود آیات متعدد در قرآن کریم، سخنان پیامبر(ص) و احادیث و روایات منقول از ائمه‌معصوم(ع) حاکی از اهمیت موضوع شادی در اسلام است. درباره اهمیت شور و نشاط و سرور و جایگاه آن در تعالیم دینی همین بس که مفهوم شادی ۲۵ بار با الفاظ مختلف در قرآن کریم آمده و همچنین از کسانی که موجبات دلخوشی و شادکامی بندگان را فراهم می‌آورند، ستایش شده است. در کشور ما هم البته تلاش‌هایی از سوی مسئولان فرهنگی و نهادهای مردمی و رسانه‌ها ازجمله صداوسیما و... برای خلق فضایی شاد، در این ماه باعظمت انجام شده است.
با این همه سوالی که برای بسیاری از صاحبنظران مسائل مذهبی و اجتماعی پیش می‌آید، این است که چرا در ماه ضیافت الهی و بهار قرآن و ماهی که یکی از شب‌های آن بهتر از هزارماه است، شادی در میان قشرهای مختلف جامعه وجود ندارد؟ شاید یکی از دلایل رایج بودن این تصور آن است که فضای حاکم بر جلسات مذهبی باید فضایی دور از تبسم و لبخند باشد. بعضی از ما تصور می‌کنیم عبادت باید در فضایی غمگین و حزن‌آور باشد، درحالی‌که این با نظر اسلام متفاوت است. توصیه پیامبر و بزرگان برای پوشیدن لباس‌های روشن و پاکیزه و معطر و آراسته بودن در موقع نماز نشان می‌دهد که روح عبادت به شادی نزدیک‌تر است و فرح واقعی و نشاط به‌معنی واقعی کلمه در نزدیکی با رضایت الهی است، بر همین اساس خداوند در سوره یونس آیه 58 می‌فرمایند: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّه وَبِرَحْمَتِه فَبِذَلِک فَلْیفْرَحُوا هوَ خَیرٌ مِمَّا یجْمَعُونَ»؛ بگو به فضل و رحمت خداست که [مومنان] باید شاد شوند و این از هرچه گرد مىآورند بهتر است. همچنین روایاتی از ائمه(ع) وجود دارد که به شاد بودن و شوخ‌طبعی توصیه می‌کنند؛ حضرت علی(ع) فرمودند: «بِشْرُ الْمُومِنِ فِی وَجْهه وَ حُزْنُه فِی قَلْبِه»؛ شادی مومن در چهره و اندوه او در دلش است یا امام صادق(ع) در روایتی فرمودند: «أَوْحَى اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ (ع) ان الْعَبْدَ مِنْ عِبَادِی لَیَأْتِینِی بِالْحَسَنَةِ فَأُبِیحُه جَنَّتِی فَقَالَ دَاوُدُ یَا رَبِّ وَ مَا تِلْکَ الْحَسَنَةُ قَالَ یُدْخِلُ عَلَى عَبْدِیَ الْمُومِنِ سُرُورا وَ لَوْ بِتَمْرَ»؛ خداوند به حضرت داود(ع) وحی کرد: همانا اگر بنده‌ای از بندگان من حسنه‌ای را به درگاه من بیاورد، من بهشتم را بر او مباح می‌کنم. حضرت داود(ع) پرسید: پروردگارا! آن چه کار خیری است؟ [که چنین پاداشی دارد؟] خداوند متعال فرمود: شاد کردن دل بنده‌ای از بندگان مومن من ولو با دادن یک دانه خرما به او.»
یکی از مهم‌ترین ارکان ایجاد نشاط و شادی در جامعه تلویزیون است که می‌تواند با نگاه سیستمی و با استفاده از بازوی هنر بر جامعه تاثیر مثبت یا منفی بگذارد. تلویزیون به‌دلیل رسانه جمعی بودن، بیش از آنکه به هویت فردی تک‌تک مخاطبان تاثیر بگذارد، نقش مهمی در هویت جمعی و فرهنگ عمومی جامعه دارد. البته این انتظار در زمان حال شامل همه رسانه‌ها می‌شود، لکن صداوسیما به‌ویژه تلویزیون به‌دلیل گستردگی و دامنه نفوذش در جامعه قطعا بیش از ارگان‌ها و سازمان‌های دیگر می‌تواند در تامین سلامت مردم موثر باشد و همه باور دارند سلامت روانی و داشتن نشاط و انبساط خاطر یکی از نشانه‌های مهم سلامت است.
یکی از مهم‌ترین وظایف تلویزیون برای ایجاد شادی و نشاط در ماه مبارک رمضان تعیین ایده‌ای مناسب است. هرچند ایده، اولین گام در ساخت یک برنامه تلویزیونی است اما تبدیل ایده به یک برنامه مطلوب مهم‌تر است. متاسفانه در سال‌های اخیر کمتر ایده‌ای در مناسبات مذهبی خصوصا ماه مبارک رمضان برای شادی و نشاط در جامعه دیده شده، درحالی‌که برنامه‌هایی با موضوعات خاص اجتماعی -که در برگیرنده مشکلات مردم و صحنه‌هایی از ناراحتی‌ها بود- بیشتر تولید و پخش شده که خروجی آن حس غم و ناراحتی در جامعه بوده است.
شاید بتوان گفت در دهه 70 و اوایل دهه 80 تلویزیون در تولید و پخش سریال و برنامه ترکیبی با موضوعات طنز و با محوریت شادی موفق‌تر عمل کرده است.
حالا بعد از سال‌ها در تلویزیون برنامه‌ای تولید شده است که می‌توان گفت با ایده‌ای مناسب و با محوریت قرآن تا حدودی توانسته نشاط و شادی را به مخاطب هدیه دهد. تولیدکنندگان برنامه «محفل» که این روزها از شبکه سوم سیما در زمان افطار تهیه و تولید می‌شود با ایده‌ای مناسب که تحت‌تاثیر قواعد و مسائل داخلی جامعه وجود دارد این برنامه را طراحی و تولید کرده‌اند. از مهم‌ترین موضوعات در ساخت برنامه تلویزیونی ایده است که باید برای مخاطب سرگرم‌کننده، ارائه‌دهنده اطلاعات، ایجاد خودشناسی، برآورده‌کننده نیازهای روحی- روانی و چگونگی برقراری ارتباط بیشتر و بهتر اعضای جامعه باشد. این پنج عامل در هر جامعه‌ای در انتخاب ایده تلویزیون موثر بوده و می‌توان گفت برنامه «محفل» در این امر موفق ظاهر شده است. هدف و مخاطب مهم‌ترین عواملی‌اند که برنامه‌ساز باید به آنها توجه داشته باشد. تعیین دقیق مخاطب برنامه، اهمیت زیادی دارد. هر برنامه مخاطب خاص خود را دارد و نباید این گونه تصور شود که هر برنامه می‌تواند برای تمام اقشار مناسب باشد، لذا اگر برنامه‌ساز مخاطب خود را نشناسد نمی‌تواند زبان ارتباط با او را معلوم کند. برنامه محفل مَرکب یا وسیله‌ای است که مخاطب را از محلی که درحال‌حاضر قرار دارد به مکانی که مدنظر برنامه‌ساز است، می‌برد و این یعنی شناخت کامل مخاطب توسط تیم سازنده برنامه. یکی دیگر از عوامل موفق این برنامه قسمت‌های مختلف (یونیت) است که در برنامه‌سازی هرچه قسمت‌های مختلف برنامه، زیادتر و متنوع باشد، محتوای برنامه را بهتر منتقل می‌کند و یکی از اضلاع یونیت محتواست.
سه عامل مجری، موضوع و میهمان در تولید برنامه گفت‌وگومحور و ترکیبی مهم بوده و اگر مجری توانمند نباشد ساخت برنامه و گفت‌وگو در آن ممکن نیست. در این برنامه آقای بوذری با توجه به حضور میزبانان و تنوع در گفت‌وگو‌ها به‌درستی توانسته است نخ تسبیح برنامه را در دست گرفته و نظم برنامه را رعایت و با مخاطب ارتباط برقرار نکند. دیگر عامل برنامه موضوع است که بسیار در برنامه‌سازی حائز اهمیت است و برنامه‌ساز اول باید نیاز مخاطب را بشناسد. تیم تولید‌کننده ابتدا با شناسایی مخاطب، چهارچوب فرمی را طراحی کرده و سپس سراغ محتوای رفیع و موسع دینی قرآن رفته‌اند. سازندگان با تکیه و تاکید به هنر خواندن قرآن و اهمیت دادن به تکنیک و فن در برنامه آن را معطوف به هنر می‌کنند که این کار مولفه‌های خاص خودش را دارد. محتوای قرآن مسلما در شکل‌گیری برنامه بسیار مهم و تاثیر‌گذار بوده است. هرچند ورود به برنامه‌ای با محوریت موضوعات مذهبی بسیار پرچالش و دارای مخاطرات است. دیگر نکته در برنامه میهمان یا میهمانانی هستندکه از ملیت‌ها و با موضوعات مختلف و ارائه شیوه جدید از تلاوت‌ها یا نکاتی که با موضوع قرآن است با همراهی میزبانان و شوخی‌ها و سوالات و خاطرات و ارائه مطالب همه و همه باعث جذابیت و شیوایی در برنامه گشته و مخاطب را جذب می‌کنند. در برنامه‌سازی تلویزیونی مخاطب نسبت به تجارب جدید یا عوامل و اجزایی که می‌بیند تحریک می‌شود و اگر این تحریک درطول برنامه باقی بماند مخاطب از بعد عاطفی درگیر برنامه می‌شود و می‌توان گفت تیم سازنده به موفقیت رسیده است و این موفقیت زمانی نمود پیدا می‌کند که در هر مجلسی از آن برنامه سخن به‌میان آید و درمورد اجزای برنامه سخن گفته می‌شود. محفل برنامه‌ای دیدنی و جذاب است و شاید بتوان گفت بعد از سال‌ها برنامه‌ای در ماه رمضان تولید شده که با آنکه برنامه‌ای با موضوع مذهبی و دینی است به‌درستی توانسته نشاط دینی را وارد خانه‌های مردم کند و لبخند را روی لب‌های آنها بیاورد و ذهن‌شان را درگیر برنامه کند و مهم‌تر از همه اینکه هنر خواندن قرآن را برای مخاطب دلپذیر و صوت آیات آسمانی را وارد خانه‌های مردم می‌کند. این روزها در هر محفلی سخن از برنامه محفل و اجزای آن است و مخاطب منتظر اتفاقات بعدی برنامه است که نشان‌دهنده جذب بالای مخاطب و موفقیت برنامه است.
اسلام هیچ گاه به انسان نگاه کاریکاتورگونه ندارد. همان‌گونه که انسان نیاز به گریه دارد به شادی نیز نیاز دارد. هرچند گاهی اوقات گریه‌های انسان به‌گونه‌ای می‌شود که در پایان ممکن است باعث سبک شدن و نشاط قلب شود، اما باید توجه داشت که نه در شادی و نه در گریه، افراط و تفریط نباید باشد. هر چقدر که انسان در مناجات‌ها، دعا‌های شخصی و در جلسات مذهبی، اشک از دیدگانش جاری می‌شود، دربرابر خانواده و سایر افراد اجتماع باید گشاده رو و متبسم باشد و ما در برنامه محفل شادی را می‌بینیم که متاثر از آموزه‌های دینی است.