چکیده: هفتمین نشست از همایش «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» روز یکشنبه ۹ بهمن ماه با موضوع «جایگاه عوامل انسانی و سامانه‌ها در تشخیص فرار مالیاتی»، با حضور جمعی از مسئولین و صاحبنظران این حوزه در مرکز آموزش و پژوهش سازمان امور مالیاتی برگزار شد. در این نشست بالا بودن فرار مالیاتی نشانه‌ای از عملکرد نامطلوب نظام مالیاتی کشور عنوان شد و به منظور بهبود این شرایط بر ضرورت «برآورد دقیق میزان فرار و شکاف مالیاتی»، «رفع تبعیض مالیاتی»،«ساماندهی معافیت‌های گسترده مالیاتی»، «اولویت قرار دادن دانه درشت‌ها»، «تجمیع اطلاعات و تمرکز ویژه بر اطلاعات مالی»، «استفاده همزمان از سامانه‌های اطلاعاتی و هوش انسانی» و «همکاری دستگاه‌ها در ارائه اطلاعات به سامان امور مالیاتی» تاکید شد.

نشست «جایگاه عوامل انسانی و سامانه‌ها در تشخیص فرار مالیاتی» روز یکشنبه ۹ بهمن ماه، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در مرکز آموزش و پژوهش سازمان امور مالیاتی برگزار شد. این نشست، هفتمین نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲ اسفند سال جاری با موضوع «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» برگزار خواهد شد. در این نشست به اهمیت مقابله با فرار مالیاتی و نقش عوامل انسانی و سامانه‌ها در این زمینه پرداخته شد.

معافیت‌های گسترده قانونی بسترساز اصلی فرار مالیاتی
در ابتدای نشست محمد پاریزی مشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی، ضمن تاکید بر اینکه تمام بودجه دولت باید از مالیات تامین شود، گفت: فرار مالیاتی یک اقدام آگاهانه از سوی مودیان مالیاتی است که هدف آن نپرداختن حقوق قانونی دولت است. به این ترتیب فرار مالیاتی به دو دسته قانونی و سیستماتیک تقسیم می‌شود. فرار مالیاتی قانونی به آن دسته از فرارها گفته می‌شود که به هر دلیلی در قانون زمینه آن چیده شده است و موجب شده برخی از مودیان مالیات خود را پرداخت نکنند. فرار سیستماتیک نیز آن دسته از فرارهاست که افراد به هر دلیلی از قانون موجود سرباز می‌زنند. بنابراین از نظر من اینطور نیست که بگوییم اگر فردی طبق قانون عمل کرد فرار مالیاتی انجام نداده است. بلکه یکی از مسیرهای فرار مالیاتی، تلاش برای تصویب قانون نامناسب است که موجبات فرار مالیاتی عده‌ای را فراهم می‌کند. به طور مثال میشود به بحث معافیت مالیاتی صادرکنندگان، مناطق آزاد یا بخش آموزش و فرهنگ و هنر اشاره کرد که به طور غیر منطقی از مالیات معاف شده‌اند و حق دولت را پرداخت نمی‌کنند. نباید چششمان را روی این فرارهای بزرگ قانونی ببندیم و فقط به فرارهای سیستماتیک متمرکز شویم که آن هم ریشه‌اش در فرارهای قانونی است که عده‌ای از آن بهره‌مند شده‌اند.
وی همچنین گفت: امروز مقابله با فرار مالیاتی قانونی به مراتب مهمتر از فرار مالیاتی سیستماتیک است. در واقع ذی نفعانی همچون طلا فروشان به جای تلاش برای دور زدن قوانین، تلاش کرده‌اند در نهادهای قانون گذاری ورود کنند و قوانین را به نحوی تغییر دهند که از پرداخت مالیات معاف شوند. اگر با این فرار مالیاتی قانونی که ضد اهداف مالیاتی کلان کشور است، مقابله نشود همه فعالین اقتصادی انگیزه فرار خواهند داشت و اگر مقابله با فرار سیستماتیک هم به خوبی انجام شود بازهم عده‌ای خواهند توانست با تغییر قوانین خود را از پرداخت مالیات معاف کنند. از نظر من هر فردی که استعداد پرداخت مالیات دارد، به این معنی درآمد دارد، باید مالیات آن را بپردازد و در مورد هیچ فردی معافیت مالیاتی قابل قبول نیست.
مشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی در ادامه گفت: من معتقدم در مالیات ستانی هیچ چیز مهمتر از جریان اطلاعاتی نیست. هرچه اطلاعاتی که در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد، کامل‌تر و دقیق‌تر باشد، هزینه‌ها و زمان مقابله با فرار و وصول و رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی کاهش می‌یابد. در بین اطلاعات مختلف نیز اطلاعات مالی مهمترین نقش را دارند. در یک مقطعی خوشبختانه تلاش‌های سازمان امور مالیاتی برای دسترسی به اطلاعات مودیان جواب می‌دهد و اطلاعات بانکی به عنوان پایه‌ترین و اساسی‌ترین اطلاعات مودیان در اختیار سازمان قرار می‌گیرد. در دنیا نیز تمام تمرکز بر روی اطلاعات مالی است که تصویر مجازی هر چیزی است که در واقعیت اتفاق می‌افتد. اما امروز مشکل نظام مالیاتی ما این است که سازوکار مناسبی برای استفاده از این اطلاعات ندارد و باید برنامه‌ریزی‌ها و توسعه سامانه‌ها بر اساس استفاده بهینه از این اطلاعات انجام بگیرد. اما این اولویت بندی امروز وجود ندارد و تمرکز بر اطلاعات مالی در دستورکار قرار نگرفته است.

ایجاد زیرساخت و اصلاح قوانین پیش‌نیاز اساسی مقابله با فرار مالیاتی
در ادامه داریوش درویشی سرپرست اداره کل حسابرسی ویژه سازمان امور مالیاتی، ضمن انتقاد از اینکه افراد غیرتخصصی برای سازمان امور مالیاتی تصمیم می‌گیرند، گفت: یکی از مهمترین مشکلات در بحث فرار مالیاتی ورود این ذی نفعان به عرصه قانونگذاری برای بخش مالیات کشور است. به طور خاص از نظر بنده به عنوان یک کارشناس مالیاتی، بانک مرکزی بدترین مودی مالیاتی است که چون تاوان این بد بودن را نمی‌دهد، همواره به کار خود ادامه می‌دهد. فرار مالیاتی بزرگ کشور با تصویب قوانینی همچون معافیت‌های مالیاتی گسترده مناطق آزاد انجام می‌شود که درپوشی برای اقدامات نهادهایی همچون بانک‌ها می‌شود. سامانه مودیان نیز نمیتواند به تنهایی مشکلات فعلی فرار مالیاتی را در نظام مالیاتی کشور رفع کند. نکته دیگر اینکه عوامل و پرسنل سازمان امور مالیاتی یکی از عوامل اصلی فرار مالیاتی هستند و این مشکل با ایجاد سامانه‌ها به طور کامل رفع نمی‌شود. حتی سازمان‌های دولتی و حاکمیتی مالیات حقوق کارکنان خود را به درستی پرداخت نمی‌کنند و در این شرایط نمیتوان از مودیان دیگر انتظار داشت فرار مالیاتی را امری نامناسب بدانند.
سرپرست اداره کل حسابرسی ویژه سازمان امور مالیاتی افزود: سازمان امور مالیاتی و وزارت اقتصاد و به طور کلی دولت هنوز نتوانسته‌اند یک نرم افزار جامع برای اخذ مالیات حقوق راه‌اندازی کنند. قانون مالیات بر ارزش افزوده به دلیل اجرای نادرست و نداشتن زیرساخت مناسب، هم سفره مردم را محدود کرد و هم درآمد قابل توجهی نصیب دولت نکرد. امروز بیشترین فرار مالیاتی مربوط به شرکت‌های صوری است که سردمداران و تصمیم گیران دولتی در صدر آن شرکت‌ها قرار دارند. طرح جامع مالیاتی نیز نتوانست کارایی لازم را داشته باشد و در حال حاضر هزینه آن به مراتب بیشتر از کارایی آن است. تا زمانی که اطلاعات سازمان امور مالیاتی کامل نشود، فرار مالیاتی وجود خواهد داشت؛ تکمیل اطلاعات نیز متوقف بر اصلاح قوانین مالیاتی است که در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد و جای تفسیرهای متعدد و متناقض دارد. بنابراین ایجاد زیرساخت‌های اطلاعاتی و بعد از آن اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم مهمترین اقدامات برای مقابله با فرار مالیاتی است.

«تبعیض مالیاتی» عامل مهم بالا رفتن انگیزه فرار مودیان
در ادامه نشست محمد نوری مدیر گروه مالیات اندیشکده کانون‌های تفکر ایران (ایتان)، ضمن اشاره به اینکه در اقتصاد ایران اصل بر نپرداختن مالیات است، گفت: در کشورهای پیشرفته پرداخت مالیات اصل است و فرار محدود است که با آن مقابله می‌شود. ولی در ایران به دلیل گستردگی معافیت‌ها و نرخ‌گذاری‌ها، اصل بر فرار مالیاتی است و عملا کسی مالیات پرداخت نمی‌کند. این مسئله چه در خصوص اشخاص حقوقی و چه در مورد اشخاص حقیقی با درآمدهای بالا حاکم است. یکی از ریشه‌های این مسئله وفور درآمدهای نفتی است که در طول دهه‌های اخیر درآمد دولت را تامین کرده است ولی امروز این روند اساسا قابل تداوم نیست. در فضای کسب و کار فعلی کشور پرداخت مالیات یک استثناء است و یک احساس تبعیض وجود دارد که اجازه پرداخت مالیات عادلانه را به مودیان نمی‌دهد؛ چراکه اگر مالیات قانونی را بپردازد، به دلیل فرار مالیاتی دیگران، از آن‌ها عقب میفتد. به بیان دیگر در تعادل فعلی مودی که فرار مالیاتی کند برنده است و مودی که مالیات می‌پردازد، بازنده است. از طرف دیگر در تعادل فعلی ممیزی که رشوه دریافت کند برنده است و ممیزی که عادلانه برخورد کند بازنده است. این تعادل باید بهم بخورد. در معافیت‌های مالیاتی نیز به همین شکل است و همه در تلاشند برای خود معافیت مالیاتی دریافت کنند.
وی خاطرنشان کرد: این بازی باید تغییر کند و به جای معافیت مالیاتی باید اعتبار مالیاتی در نظر گرفته شود و سقف آن نیز مشخص و معین باشد؛ نه اینکه دولت یا مجلس با یک خط قانون یک حوزه را به کلی معاف از مالیات کند. اگر این تبعیض در تعادل کنونی از بین نرود، سامانه‌های مالیاتی نمیتواند به تنهایی مشکلی از نظام مالیاتی رفع کند. بنابراین ما باید موانع استقرار تعادل جدید را شناسایی و رفع کنیم و این مورد مسائل اجتماعی را نیز شامل می‌شود. امروز ممیز محوری و مالیات ستانی مبتنی بر چانه زنی برای اغلب مودیان یک نعمت است ولی باید به سمت داده محوری و مالیات ستانی مبتنی بر اطلاعات حرکت کنیم.
مدیر گروه مالیات اندیشکده ایتان افزود: از بعد دیگر باید توجه داشت که سامانه تنها شکل کار است و عمق آن چیز دیگری است که باید به آن توجه شود. به طور خاص در مالیات بر درآمد، باید این نکته مورد توجه قرار بگیرد که فروش هر مودی باید درآمد مودی دیگر باشد. در مالیات بر ارزش افزوده نیز چنین امری صادق است. در دنیا همه تلاش‌ها به این سمت است که احراز و صحت سنجی اظهارنامه‌های مالیاتی به روز و سیستمی باشد. حرکت به سمت مالیات ستانی هوشمند اجتناب ناپدیر است ولی در کشور ما به دلیل شکل قوانینی که تصویب می‌شود و پر از معافیت‌های مختلف است، حتما به تشخیص عامل انسانی نیاز است و نمیتوان اجرای آن را به طور کلی به سامانه‌ها و سیستم‌ها سپرد.

تجمیع اطلاعات کلیدی‌ترین اقدام در مقابله با فرار مالیاتی است
در ادامه نشست بهرام مردان مدیر کل دفتر بازرسی سازمان امور مالیاتی،وضعیت فعلی فرار مالیاتی در کشور را نابسامان توصیف کرد و افزود: از دهه ۱۳۶۰ طرح‌های زیادی در حوزه مالیاتی اجرایی شده است اما مسئله تجمیع اطلاعات آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. تجمیع اطلاعات مالیاتی یکی از کلیدی ترین اقدامات برای مقابله با تخلفات و فرارهای مالیاتی است. اما تجمیع اطلاعات و مقابله با تخلفات مالیاتی و غیره، ذی نفعان جدی دارد که در گاهی اوقات در دولت‌ها نیز وارد شده‌اند و تلاش کرده‌اند برای نفع شخصی خودشان از تجمیع اطلاعات جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: مسئله دیگر بحث معافیت‌های مالیاتی گسترده است که حتی به دغدغه مراجع تقلید نیز تبدیل شده است. دولت و مجلس نباید معافیت‌های گسترده و بی قید و شرط به هیچ بخش اقتصادی کشور اعطا کنند و این معافیت‌ها باید کاملا موردی و مبتنی بر شرایط خاص و مقطعی اعطا شود. حتی سیره عملی امیرمومنان (ع) در چهار سال حکومتشان هم اینگونه بوده است. یکی دیگر از نقاط ضعف دیگر نظام مالیاتی ما عدم محاسبه مواردی همچون میزان فرار مالیاتی و شکاف مالیاتی است. کشورهای پیشرفته همچون بریتانیا علاوه بر برنامه‌ریزی برای مقابله با فرار مالیاتی، میزان آن را محاسبه میکنند و برای برنامه‌ریزی‌ها نیز هدفگذاری دقیقی تعیین می‌کنند. در حالیکه در ایران اینطور نیست و ما در برنامه ریزی و محاسبه و هدفگذاری نیز کاستی‌های جدی داریم.

چالش‌های استفاده از فناوری اطلاعات در مقابله با فرار مالیاتی
در ادامه نشست عزیز نادر سرپرست اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی، در این نشست ضمن برشمردن اهداف استفاده از فناوری اطلاعات در نظام مالیاتی کشور گفت: همواره تلاش ما در اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی این بوده است که حضور مودیان به سازمان کاهش یابد. هدف بعدی تسهیل و تسریع در فرآیندهای مالیاتی برای مامورین مالیاتی بوده است. همواره تلاش کردیم همکاران ما در اخذ مالیات ابزارهایی در حسابرسی و رسیدگی در اختیار داشته باشند که با زحمت کمتر و سرعت بیشتر وظایفشان را انجام دهند و فاصله بین تشخیص و وصول مالیات به حداقل برسد. من معتقدم در این زمینه در سال‌های اخیر موفقیت‌هایی حاصل شده است. هدف سوم نیز افزایش میزان تمکین مودیان و کاهش فرار مالیاتی بوده است. اساسا تمامی فعالیت‌های ما ذیل این سه هدف برنامه ریزی و دنبال شده است.
وی در ادامه چالش‌های پیش روی استفاده از فناوری اطلاعات در مقابله با فرار مالیاتی را برشمرد و گفت: در شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی چالش‌هایی وجود دارد که اولین آن عدم همکاری دستگاه‌ها در تامین اطلاعات لازم برای سازمان امور مالیاتی است. این یک چالش بزرگ سازمان امور مالیاتی است و بدون همکاری اطلاعاتی دیگر نهادها امکان جلوگیری از فرار مالیاتی فراهم نخواهد بود. نبود فرآیند مناسب برای پالایش و پاکسازی اطلاعات نیز چالش دوم پیش روی شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی است که مانع استفاده بهینه از اطلاعات موجود بوده است. چالش سوم ساختار سازمان امور مالیاتی است که موانعی را ایجاد کرده است و متناسب با کارکردهای لازم نیست. چالش چهارم اینکه در سازمان امور مالیاتی یک مقاومت در برابر تغییر وجود دارد و این مسئله کارکرد سامانه‌ها و هرنوع تغییر را با مخاطره مواجه می‌کند. چالش بعدی ما عدم آگاهی مودیان از تکالیفشان است و برای رفع این نقیصه لازم است آموزش و اطلاع رسانی کافی به مودیان ارائه شود. چالش بعدی ما قدیمی بودن برخی قوانین است؛ قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به سال ۱۳۴۲ است و در آن نگاهی به بسترهای فناوری نشده است و این مسئله شناسایی و مقابله با فرار مالیاتی با استفاده از سامانه‌ها را با چالش مواجه کرده است. چالش بعدی این است که ما به تعداد ماموران مالیاتی مجتهد مالیاتی داریم و همه قوانین را تفسیر میکنند و تفاسیر مختلف یکی از چالش‌های جدی ما است.
نادر همچنین خاطرنشان کرد: من معتقدم استفاده از سامانه‌های مالیاتی میتواند نقشی اساسی در رفع مشکلات فعلی سازمان امور مالیاتی در مقابله با فرار مالیاتی داشته باشد. هرچند نباید انتظار داشت رفع این مشکلات در زمانی کوتاه محقق شود؛ بلکه اجرایی شدن کامل قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی به زمان نیاز دارد و لازم است برای تحقق اهداف آن نهادهایی همچون بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت همکاری لازم را با سازمان امور مالیاتی داشته باشند.

مقابله با فرار مالیاتی باید از دانه درشت‌ها شروع شود
در ادامه نشست وحید عزیزی مدیرکل دفتر بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی سازمان امور مالیاتی، مقابله با فرار مالیاتی را امری بسیار حیاتی و ضروری خواند و افزود: امروز نظام مالیاتی چه از جهت افزایش درآمدهای دولت چه تنظیم گری و چه جهت دهی به اطلاعات فعالان اقتصادی، مهم ترین بازوی اجرایی حاکمیت است. بنابراین انتظار می رود به همین اندازه دولت و حاکمیت، نقشی ویژه برای سازمان امور مالیاتی قائل شوند و این نهاد را به عنوان مرجعیت در اختیار داشتن اطلاعات اقتصادی مردم به رسمیت بشناسند. باید سایر نهادها تعریف استاندارد دریافت اطلاعات اقتصادی از سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف را از سازمان امور مالیاتی بگیرند؛ این مهم لازمه استفاده بهینه از اطلاعات برای اموری همچون مقابله با فرار مالیاتی در سازمان امور مالیاتی است. بحث دیگر استفاده از شرکت‌های دانش بنیان در امر الگوهای کشف فرار مالیاتی است. به نظر من در این بخش هم به افرادی نیاز داریم که در رسیدگی با تجربه هستند و چندین سال در نظام مالیاتی کشور مشغول کار بوده‌اند و هم به افراد تازه نفس نیاز داریم که ذهنشان نسبت به فضای موجود قالب نگرفته باشد. الگوهای کشف فرار نیز در هر موضوع و صنفی باید ناظر به همان حوزه و به صورت تخصصی طراحی شود.
این کارشناس مالیاتی اولویت مقابله با فرار مالیاتی را برخورد با فراریان شناخته شده در عموم مردم عنوان کرد و افزود: شاید فرار مالیاتی برخی اصناف مثل دسته ای از پزشکان در مجموع، عدد زیادی نباشد اما همه مردم با آن مواجه هستند و تلاش های این عده برای عدم پرداخت، احساس نااطمینانی به نظام مالیاتی را افزایش می دهد. همچنین مقابله با افراد و مصادیق بزرگی که حساسیت افکار عمومی روی آنها وجود دارد. برای اعتمادسازی اگر به عنوان مثال افرادی در بین متخلفان دارای روابط سیاسی و اقتصادی جدی هستند ابتدا باید با آنها برخورد شود تا دیگران عزم حاکمیت را درک کنند. حتی لازم است برای رساندن این احساس اطمینان درخصوص مقابله با فرار مالیاتی به مردم، دادگاه‌های مالیاتی افراد معروف تشکیل شود.
مدیرکل دفتر بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی سازمان امور مالیاتی اضافه کرد: راه‌اندازی سامانه مودیان اقدامی ضروری است اما باید توجه داشت که نمی توان از سامانه مودیان می¬توان انتظار داشت کلیه مشکلات کشور را در مقابله با فرار مالیاتی رفع کند و در هیچ جای دنیا نیز چنین تجربه ای که بتوان به صورت سیستمی همه مسائل مربوط به نظام مالیاتی را با هوشمندسازی رفع کرد، وجود ندارد. در سایر کشورها نیز با وجود پیشرفت‌های سیستمی، دیگر ابزارهای سازمان امور مالیاتی مانند بازرسی مالیاتی، رسیدگی موردی به ریزتراکنش های بانکی، بررسی گزارشات مردمی و … با قوت حداکثری و با تعداد نیروی انسانی بالا مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین نباید یک تصور غیر واقعی از هوشمند سازی ایجاد کنیم و برمبنای آن ابزارهای واقعی و کاربردی فعلی را از سازمان امور مالیاتی سلب کنیم. به بیان دیگر نباید در این زمینه بین هوشمندسازی و سایر ابزارها، فضای دوگانه ایجاد کنیم.
عزیزی افزود: چطور می توانیم از هوشمندسازی صحبت کنیم وقتی اطلاعات بانکی یک مودی معروف بعد از خروج وی از کشور به دست سازمان امور مالیاتی برسد یا گزارش‌های فرار مالیاتی از سایر دستگاه ها نیز عمده گزارش‌ها مربوط به مواردی باشد که اطلاعات کامل ندارد یا جزو اطلاعاتی باشد که برای سازمان قابل رصد و تشخیص است.

برآورد دقیقی از میزان فرار مالیاتی در اقتصاد ایران وجود ندارد 
در پایان نشست علی ملک زاده مدیر گروه مالیات اندیشکده اقتصاد مقاومتی،بالا بودن فرار مالیاتی را نشانه‌ای از وضعیت نامطلوب نظام مالیاتی کشور دانست و افزود: برآورد دقیقی از میزان فرار مالیاتی نداریم و نمیدانیم باید چه میزان آن را کاهش دهیم. اگر مهمترین موضوع را در فرار مالیاتی بحث تشخیص آن بدانیم، بحث اطلاعات و استفاده از سامانه‌های اطلاعاتی بسیار حائز اهمیت است. در گذشته اطلاعات به شکل قدیمی و بر اساس پر کردن اظهارنامه‌ها به دست سازمان امور مالیاتی می‌رسید و بررسی دستی حسابرس‌ها میتوانست فرار مالیاتی احتمالی را کشف کند. اما امروزه تلاش شده است داده‌ها به شکل سیستمی و از مبدا به سازمان امور مالیاتی برسد که پیشرفت بزرگی محسوب می‌شود ولی همچنان نمیتوان گفت سامانه‌ها نظام مالیاتی را از هوش انسانی بی نیاز کرده است.
ملک زاده افزود: در کشور ما بسیاری از نهادها در ارائه اطلاعات به سازمان امور مالیاتی کم کاری می‌کنند. برای رفع این مشکل در دیگر کشورها بهانه گرفتن اطلاعات اخذ مالیات نبوده است، بلکه مسئله مقابله با پولشویی و تامین مالی فعالیت‌های مجرمانه به عنوان دلیل اصلی مطرح می‌شود. در این شرایط نهادها حق ندارند از همکاری و ارائه اطلاعات اجتناب کنند و پس از آن همین اطلاعات برای اخذ مالیات در اختیار سازمان امور مالیاتی نیز قرار می‌گیرد. در نهایت نباید به سامانه‌ها در مقابله با فرار مالیاتی بسنده شود؛ چرا که این سامانه‌ها نیز از سوی هوش انسانی توسعه یافته است و ممکن است روزنه‌هایی در آن باشد که جز با هوش انسانی قابل تشخیص نیست. در دیگر کشورها نیز با وجود هوشمندسازی نظام مالیاتی، نیاز به کارمند نیز افزایش یافته است و ما نیز در ایران باید به این نکته توجه داشته باشیم.
این کارشناس حوزه مالیاتی در پایان گفت: اگر میخواهیم در بحث فرار مالیاتی بهبودی حاصل کنیم ابتدا باید وضع مطلوب و وضع فعلی خودمان را تشخیص دهیم. ظرفیت مالیات ستانی قانونی در کشور به مراتب بیشتر از مقدار فعلی است. یک شاهد مثال در این زمینه استفاده از کارتخوان‌ها و افزایش چند برابری مالیات مشاغل است که نشان می‌دهد حتی با همین قوانین فعلی و معافیت‌های گسترده فعلی، ظرفیت اخذ مالیات به مراتب بیشتری وجود دارد. بنابراین به عقیده من علاوه بر اطلاعات محوری، لازم است سنجش وضعیت موجود مالیات ستانی و میزان فرار و شکاف مالیاتی در دستورکار قرار بگیرد. همچنین لازم است معافیت‌های مالیاتی نیز ساماندهی شود و نسبت به کارکرد و عایدی آن‌ها از سوی حاکمیت اعطا شود.